Η ψηφιακή επανάσταση εκσυγχρονίζει τη φορολογία: Τι κέρδισε το Δημόσιο
Η πλήρης εφαρμογή των myDATA και η άνοδος των ηλεκτρονικών πληρωμών φέρνουν μετρήσιμα αποτελέσματα στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, μειώνοντας τις απώλειες κατά δισεκατομμύρια ευρώ.
Το 2025 αναδεικνύεται σε κομβικό έτος για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής, όχι μόνο λόγω συγκεκριμένων μέτρων, αλλά κυρίως λόγω της καθολικής επικράτησης της ψηφιακής παρακολούθησης στην οικονομική δραστηριότητα. Σε τομείς όπου για δεκαετίες κυριαρχούσε η «γκρίζα ζώνη», τα ηλεκτρονικά ίχνη έχουν γίνει ο κανόνας, αναγκάζοντας την αδήλωτη οικονομία να υποχωρήσει με ορατά αποτελέσματα.
Η ευρεία εφαρμογή του συστήματος myDATA, οι αυτοματοποιημένοι έλεγχοι, η διεύρυνση των ηλεκτρονικών πληρωμών και η σταδιακή απομάκρυνση από τη χρήση μετρητών έχουν μεταφέρει σημαντικό μέρος των συναλλαγών από το αόρατο στο επίσημο οικονομικό πεδίο. Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό: σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με το «κενό ΦΠΑ», το Δημόσιο χάνει πλέον έως και 7 δισ. ευρώ λιγότερα ετησίως σε σύγκριση με παλαιότερα χρόνια.
Αυτή η δυναμική είχε αρχίσει να διαφαίνεται ήδη από το 2024, όταν ένα μεμονωμένο μέτρο – η υποχρεωτική αποδοχή πληρωμών με κάρτα σε όλους τους κλάδους – εκτιμάται ότι αύξησε τα έσοδα ΦΠΑ κατά 400 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ. Ωστόσο, το πλήρες αποτύπωμα του μέτρου αναμένεται να γίνει σαφές το 2025, καθώς ήταν η πρώτη χρονιά πλήρους εφαρμογής του σε όλους τους επαγγελματίες και σε ολόκληρη τη διάρκεια του έτους.
Τα στοιχεία που προκύπτουν από τις φορολογικές δηλώσεις επιβεβαιώνουν τη μετατόπιση. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες δήλωσαν για το 2024 αισθητά υψηλότερους τζίρους, με κλάδους που παραδοσιακά θεωρούνταν υψηλού κινδύνου για φοροδιαφυγή να παρουσιάζουν αυξήσεις της τάξης του 10% έως 15%. Ειδικότερα, μπαρ, ταξί, τεχνικά επαγγέλματα και κατασκευαστικές ειδικότητες κατέγραψαν άλματα στα δηλωμένα έσοδα, οι οποίες δύσκολα μπορούν να αποδοθούν αποκλειστικά στην οικονομική ανάκαμψη.
Η τεχνολογία λειτουργεί ως καταλύτης σε αυτή τη διαδικασία. Σε σύγκριση με μόλις έναν χρόνο πριν, εκτιμάται ότι τα ψηφιακά μέτρα του 2025 απέφεραν επιπλέον έσοδα 2,7 δισ. ευρώ από φόρους που παλαιότερα χάνονταν. Η σύγκριση με το παρελθόν είναι αποκαλυπτική: την περίοδο 2010–2024, η χώρα απώλεσε πάνω από 73 δισ. ευρώ μόνο από τη φοροδιαφυγή στον ΦΠΑ, με τις ετήσιες απώλειες να αγγίζουν τα 9 δισ. ευρώ στις αρχές της οικονομικής κρίσης.
Η εικόνα άρχισε να βελτιώνεται σταδιακά μετά το 2019, με τη λειτουργία των myDATA και ένα συνεκτικό πλέγμα παρεμβάσεων που στόχευαν ευθέως την καθημερινή φοροδιαφυγή. Τα ηλεκτρονικά βιβλία, που πλέον διαμορφώνουν αυτόματα τις δηλώσεις ΦΠΑ, επιτρέπουν στην ΑΑΔΕ να παρακολουθεί τον τζίρο των επιχειρήσεων σε πραγματικό χρόνο. Η διασύνδεση ταμειακών μηχανών με POS έχει εξαλείψει τα περιθώρια απόκρυψης εισπράξεων, ενώ η ραγδαία εξάπλωση των άμεσων πληρωμών μέσω IRIS έχει ενισχύσει περαιτέρω το ψηφιακό αποτύπωμα των συναλλαγών.
Η επόμενη φάση περιλαμβάνει την εισαγωγή του Ψηφιακού Δελτίου Αποστολής, του Ψηφιακού Τιμολογίου και την αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης στους ελέγχους, μετατρέποντας τη φορολογική συμμόρφωση σε μια σχεδόν αυτοματοποιημένη διαδικασία.
Η εποχή της «αυτοσυμμόρφωσης»
Ένα κομβικό στοιχείο αυτής της μετάβασης είναι η λεγόμενη «αυτοσυμμόρφωση». Από το 2024, η ΑΑΔΕ ανακοινώνει επίσημα τον μέσο τζίρο ανά ΚΑΔ, ενσωματώνοντάς τον στον προσδιορισμό του τεκμαρτού εισοδήματος. Με αυτόν τον τρόπο, οι επαγγελματίες γνωρίζουν εκ των προτέρων εάν οι δηλώσεις τους αποκλίνουν σημαντικά από τον μέσο όρο του κλάδου τους και αντιλαμβάνονται ότι τέτοιες αποκλίσεις αυξάνουν την πιθανότητα ελέγχου.
Έτσι, το σύστημα δεν περιορίζεται στην αναδρομική καταδίωξη της φοροδιαφυγής, αλλά δημιουργεί ένα περιβάλλον όπου η απόκρυψη εισοδήματος καθίσταται ολοένα και πιο δύσκολη – και συχνά, ασύμφορη.