Νέος Κώδικας Δήμων: Αναλυτική Ερμηνεία Άρθρου 29 για Φορολογικούς Συντελεστές

Ο νέος Κώδικας Δήμων και Περιφερειών, μέσω του Άρθρου 29 του Βιβλίου Τέταρτου, ορίζει πλέον με σαφήνεια το πλαίσιο εντός του οποίου οι δήμοι έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώνουν τους φορολογικούς τους συντελεστές. Η διάταξη αυτή αφορά άμεσα τα ίδια έσοδα των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), ενισχύοντας τη λειτουργική τους αυτοτέλεια και την ικανότητά τους να ασκούν τοπική δημοσιονομική πολιτική, πάντοτε εντός των οριοθετημένων πλαισίων της νομοθεσίας.

Το γενικό πλαίσιο των φορολογικών συντελεστών

Σύμφωνα με το Άρθρο 29, οι δήμοι μπορούν να επιβάλλουν τοπικούς φόρους, τέλη και δικαιώματα, καθορίζοντας τους αντίστοιχους συντελεστές μέσω απόφασης του δημοτικού συμβουλίου. Η λήψη αυτής της απόφασης πρέπει να γίνεται εντός των χρονικών προθεσμιών που σχετίζονται με την κατάρτιση του προϋπολογισμού, ενώ απαιτείται και επαρκής τεκμηρίωση, με σκοπό τη διασφάλιση των αρχών της αναλογικότητας, της κοινωνικής ανταποδοτικότητας και της οικονομικής βιωσιμότητας του δήμου. Οι καθορισθέντες συντελεστές δημοσιεύονται υποχρεωτικά στην ιστοσελίδα του Δήμου και τίθενται σε ισχύ από την έναρξη του επόμενου οικονομικού έτους.

Το πλαίσιο διαφοροποίησης των συντελεστών

Το άρθρο παρέχει στους δήμους τη δυνατότητα να διαφοροποιούν τους φορολογικούς συντελεστές ανά κατηγορία υπόχρεων, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως η χρήση του ακινήτου ή της δραστηριότητας, τα ιδιαίτερα κοινωνικά χαρακτηριστικά των δημοτών (ιδίως των ευάλωτων ομάδων), την τοπική οικονομική πραγματικότητα, καθώς και τις αρχές της φορολογικής δικαιοσύνης. Αυτή η δυνατότητα διαφοροποίησης λειτουργεί ως ένα ισχυρό εργαλείο για την άσκηση στοχευμένης κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής από τους δήμους.

Τα ανώτατα και κατώτατα όρια συντελεστών

Το Άρθρο 29 παραπέμπει ρητά σε ειδικές διατάξεις που ορίζουν τα κατώτατα όρια, κάτω από τα οποία δεν μπορούν να υποχωρήσουν οι δήμοι, καθώς και τα ανώτατα όρια, δηλαδή τα μέγιστα επιτρεπτά επίπεδα επιβάρυνσης. Οι περιορισμοί αυτοί αποσκοπούν τόσο στην προστασία των πολιτών από υπέρμετρες επιβαρύνσεις, όσο και στη διασφάλιση ότι οι παρεχόμενες από τον δήμο υπηρεσίες δεν θα υποχρηματοδοτηθούν.

Η υποχρέωση αιτιολόγησης

Μια κρίσιμη καινοτομία του άρθρου είναι η θεσμοθέτηση της υποχρεωτικής αιτιολόγησης για κάθε μεταβολή στους συντελεστές. Η αιτιολόγηση πρέπει να περιλαμβάνει ανάλυση κόστους-οφέλους, εκτίμηση των οικονομικών επιπτώσεων για τους δημότες (με δυνατότητα ένστασης και ακύρωσης), σύνδεση με τις ανάγκες χρηματοδότησης υπηρεσιών, και τεκμηρίωση δημοσιονομικής συνέπειας. Αυτή η προσέγγιση ενισχύει σημαντικά τη διαφάνεια και τον δημοκρατικό έλεγχο.

Ο ρόλος του προϋπολογισμού

Σύμφωνα με το άρθρο, οι συντελεστές πρέπει να εντάσσονται στο πλαίσιο του ετήσιου προϋπολογισμού. Η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου λαμβάνεται πριν από την κατάθεση του σχεδίου προϋπολογισμού, αποτελεί υποχρεωτικό προαπαιτούμενο για τα έσοδα και δεσμεύει τη διοίκηση και τις υπηρεσίες του δήμου, εξασφαλίζοντας έτσι τη συνέχεια στη δημοσιονομική λειτουργία και τη ρεαλιστικότητα των προβλέψεων εσόδων.

Προς μεγαλύτερη χρηστή διοίκηση και φορολογική αυτοτέλεια

Το Άρθρο 29 δεν περιορίζεται σε τεχνικές λεπτομέρειες, αλλά θέτει ένα στέρεο πλαίσιο που ενισχύει τη φορολογική αυτοτέλεια των δήμων, την τοπική λογοδοσία, τη διαφάνεια στη χάραξη πολιτικής, και την ισότητα μεταχείρισης των δημοτών. Παράλληλα, διασφαλίζει ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται με ορθολογικό τρόπο, βασιζόμενες σε πραγματικά οικονομικά δεδομένα και όχι σε αποσπασματικές παρεμβάσεις.

Γενικοί και Ειδικοί Συντελεστές

Το Άρθρο 29 παρ. 1 ορίζει ότι οι συντελεστές του Τ.Κ.Φ. «διακρίνονται σε γενικούς και ειδικούς». Οι γενικοί συντελεστές είναι ανεξάρτητοι μεταξύ τους, ανέρχονται σε πέντε (5) και διαφοροποιούνται ανάλογα με τη χρήση του ακινήτου. Οι πέντε κατηγορίες είναι:
1. **ΠΡΩΤΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ:** Ακίνητα που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για κατοικία.
2. **ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ:** Ακίνητα κατοικίας ευάλωτων ομάδων, όπως ορίζονται από το δημοτικό συμβούλιο. Ο συντελεστής αυτός είναι υποχρεωτικά 20% του πρώτου συντελεστή.
3. **ΤΡΙΤΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ:** Ακίνητα που χρησιμοποιούνται για οικονομική δραστηριότητα χαμηλής–μεσαίας όχλησης.
4. **ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ:** Ακίνητα που χρησιμοποιούνται για οικονομική δραστηριότητα με υψηλότερη όχληση. Τα κριτήρια για την κατάταξη υπολογίζονται με βάση το είδος της δραστηριότητας, τη φύση των χρησιμοποιούμενων εργαλείων/υλικών και την όχληση στο περιβάλλον.
5. **ΠΕΜΠΤΟΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ:** Ειδική κατηγορία για μεγάλη κλίμακας οικονομική δραστηριότητα ή μεγαλύτερη επιβάρυνση των υπηρεσιών του δήμου.

Ειδικοί Συντελεστές – Πότε επιτρέπεται να προστεθούν

Το δημοτικό συμβούλιο μπορεί να προσθέσει ειδικούς συντελεστές, πέραν των πέντε γενικών, ως «διαβαθμίσεις», υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Το άρθρο προβλέπει ότι ειδικοί συντελεστές μπορούν να οριστούν εφόσον αιτιολογείται ειδικά η ανάγκη, λόγω επιφάνειας, χρήσης, γεωγραφικής ζώνης ή άλλων αντικειμενικών χαρακτηριστικών. Ωστόσο, οι ειδικοί συντελεστές δεν μπορούν να υπερβούν το νόμιμο ανώτατο όριο.

Κριτήρια αύξησης ή μείωσης των συντελεστών

Το άρθρο θέτει σαφή κριτήρια που πρέπει να λαμβάνει υπόψη ο δήμος όταν αυξάνει, μειώνει ή διαφοροποιεί συντελεστές. Οι μεταβολές πρέπει να βασίζονται στις ιδιότητες των ακινήτων (εμβαδό, αν είναι στεγασμένα ή μη, χρόνο χρήσης), στην επιβάρυνση που προκαλούν στις ανταποδοτικές υπηρεσίες (καθαριότητα, αποκομιδή, φωτισμός), καθώς και στη σχέση του ακινήτου με την ευρύτερη λειτουργία του δήμου.

Κριτήρια μείωσης για κοινωνικά ευάλωτες ομάδες

Το δημοτικό συμβούλιο μπορεί να μειώνει τους συντελεστές μέχρι 20% (αλλά όχι να απαλλάσσει πλήρως) για κοινωνικά ευάλωτες ομάδες, όπως άποροι, ΑμεΑ, πολύτεκνοι, τρίτεκνοι, μονογονεϊκές οικογένειες, μακροχρόνια άνεργοι και δικαιούχοι ΚΕΑ. Η σχετική απόφαση πρέπει να αιτιολογείται και να συνοδεύεται από εκτίμηση της απώλειας εσόδων στον προϋπολογισμό.

Ανώτατο επιτρεπτό όριο συντελεστών

Το άρθρο θέτει ένα ανώτατο όριο: κανένας γενικός ή ειδικός συντελεστής δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερος από το δεκαπλάσιο (10x) του πρώτου γενικού συντελεστή της κατοικίας.

Μειωμένοι συντελεστές για μεγάλες επιφάνειες επιχειρήσεων

Για επαγγελματικούς χώρους με ηλεκτρική εγκατάσταση, ο συντελεστής μπορεί να είναι μειωμένος για επιφάνειες 1.000–6.000 τ.μ., λαμβάνοντας υπόψη την πραγματική χρήση.