Το στεγαστικό πρόβλημα στην Ελλάδα: Η αχτίδα φωτός για τη δημογραφική κρίση
Πώς η αδυναμία απόκτησης κατοικίας αναστέλλει την οικογενειακή συγκρότηση και απειλεί το μέλλον της χώρας.
Στην Ελλάδα του 2025, το στεγαστικό πρόβλημα, η υπογεννητικότητα και η δημογραφική συρρίκνωση δεν αποτελούν ανεξάρτητες προκλήσεις, αλλά εκφάνσεις της ίδιας βαθιάς κρίσης. Η δυσκολία των νέων να αποκτήσουν δική τους κατοικία δημιουργεί ένα ντόμινο αρνητικών συνεπειών, αναστέλλοντας την προσωπική τους εξέλιξη, καθυστερώντας τη συγκρότηση οικογένειας και απειλώντας μακροπρόθεσμα την οικονομία και τη βιωσιμότητα της χώρας. Όπως επισημαίνει η BluPeak Estate Analytics, η κατοικία έχει αναδειχθεί σε κεντρικό παράγοντα στη συζήτηση για το δημογραφικό, καθώς η προσιτή στέγη αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την κοινωνική συνοχή και την ατομική ασφάλεια.
Η Ελλάδα βιώνει τη χειρότερη στεγαστική πίεση των τελευταίων τριών δεκαετιών. Παρά τον μεγάλο αριθμό διαθέσιμων ακινήτων, πολλά παραμένουν κλειστά ή σε ακατάλληλη κατάσταση. Η ραγδαία αύξηση των τιμών, η κυριαρχία των βραχυχρόνιων μισθώσεων και η έλλειψη ουσιαστικής στεγαστικής πολιτικής ωθούν τους νέους να δαπανούν άνω του 50% του εισοδήματός τους μόνο για ενοίκιο. Αυτό τους αναγκάζει να ζουν στο πατρικό τους σπίτι ακόμα και μετά τα 30, με σχεδόν έναν στους τρεις πολίτες να βιώνει στεγαστική επισφάλεια – ένα περιβάλλον που αντί να ενισχύει την ανεξαρτησία, αποθαρρύνει κάθε σχεδιασμό για το μέλλον.
Η οικογενειακή ζωή αναβάλλεται όχι από επιλογή, αλλά από ανάγκη επιβίωσης. Νέοι με σταθερή εργασία και σχέσεις διστάζουν να αποκτήσουν παιδιά, όχι λόγω έλλειψης επιθυμίας, αλλά λόγω οικονομικής αδυναμίας. Η απουσία μόνιμης κατοικίας, η αβεβαιότητα για το μέλλον και η δυσκολία δημιουργίας ενός ασφαλούς περιβάλλοντος αποτελούν αόρατα εμπόδια για τη δημιουργία οικογένειας. Αυτό δεν αντανακλά ατομικισμό, αλλά μια συλλογική οικονομική αδυναμία που πλήττει ολόκληρη τη νέα γενιά.
Τα δημογραφικά στοιχεία επιβεβαιώνουν αυτή τη δυσμενή πορεία. Το 2008 καταγράφηκαν περίπου 118.000 γεννήσεις, ενώ το 2023 ο αριθμός έπεσε στις 72.300. Το 2024, η χώρα βρέθηκε για πρώτη φορά κάτω από τις 70.000 γεννήσεις, με μόλις 68.467 παιδιά. Σε διάστημα δεκαπέντε ετών, η μείωση ξεπέρασε το 38%, ενώ ο δείκτης γονιμότητας παρέμεινε καθηλωμένος στο 1,3 παιδιά ανά γυναίκα, πολύ μακριά από το όριο αναπλήρωσης του πληθυσμού. Η Ελλάδα γερνά και συρρικνώνεται ταυτόχρονα, με συνέπειες που επηρεάζουν όχι μόνο το ασφαλιστικό σύστημα, αλλά και τη δυναμική της οικονομίας, τη ζωή στις τοπικές κοινότητες και τη μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα της χώρας.
Η BluPeak Estate Analytics τονίζει ότι η λύση στο δημογραφικό πρόβλημα προϋποθέτει μια συνεκτική στεγαστική στρατηγική. Η παροχή προσιτής και βιώσιμης κατοικίας είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο οι νέοι μπορούν να νιώσουν έτοιμοι να σχεδιάσουν την οικογένειά τους. Η αντιμετώπιση αυτής της κρίσης απαιτεί την καταγραφή και αξιοποίηση ανενεργών ακινήτων, την ενεργοποίηση προγραμμάτων κοινωνικής κατοικίας, την ενίσχυση των μακροχρόνιων μισθώσεων και την παροχή φορολογικών κινήτρων για την ανακαίνιση παλαιών κτιρίων.
Σε πρόσφατη παρέμβασή του, ο διευθύνων σύμβουλος της Eurobank, Φωκίων Καραβιάς, προειδοποίησε ότι το δημογραφικό πρόβλημα διατρέχει κάθε πτυχή της οικονομίας. Σύμφωνα με προβλέψεις, μέχρι το τέλος του αιώνα, το ελληνικό ΑΕΠ ενδέχεται να είναι έως και 31% χαμηλότερο από το 2019, εξαιτίας της συρρίκνωσης του πληθυσμού, ακόμη και με ένα μετριοπαθές σενάριο. Δεν αρκεί απλώς να γεννηθούν περισσότερα παιδιά. Χρειάζεται ένα σύστημα που να είναι σε θέση να υποδεχθεί την οικογενειακή ζωή. Και αυτό, πάντα, ξεκινά με ένα σπίτι.