Κέρας της Αφρικής: Νέο πεδίο αντιπαράθεσης Ισραήλ – Τουρκίας
Η αναγνώριση της Σομαλιλάνδης από το Ισραήλ πυροδοτεί γεωπολιτικές τριβές στην περιοχή, με αλυσιδωτές αντιδράσεις από περιφερειακές δυνάμεις.
Το Κέρας της Αφρικής αναδεικνύεται σε νέο πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, με άλλες περιφερειακές δυνάμεις να στοιχίζονται. Η απόφαση του Μπ. Νετανιάχου να αναγνωρίσει ως ανεξάρτητη τη Σομαλιλάνδη, η οποία έχει αποσχιστεί από τη Σομαλία από το 1991 χωρίς διεθνή αναγνώριση, πυροδοτεί εξελίξεις.
Η αναγνώριση έρχεται σε μια περίοδο που εντείνονται οι πληροφορίες για κινήσεις στην περιοχή με την ανοχή, ή και την καθοδήγηση, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ), τα οποία επιδιώκουν να διατηρήσουν ισχυρό περιφερειακό ρόλο, συχνά σε αντίθεση με τις επιδιώξεις της Τουρκίας και της Σαουδικής Αραβίας. Πριν την αναγνώριση, τα ΗΑΕ είχαν ήδη επενδύσει σημαντικά στη Σομαλιλάνδη, διατηρώντας στρατιωτική βάση στη Μπερμπέρα και επενδύοντας στον ορυκτό της πλούτο.
Η Σομαλιλάνδη, πρόσφατα, βρέθηκε ξανά στο προσκήνιο, προσφέροντας λιμενικές διευκολύνσεις στην Αιθιοπία μέσω της Μπερμπέρα, η οποία αποτελεί πλέον τη μοναδική διέξοδο της Αιθιοπίας στη θάλασσα, μετά την ανεξαρτητοποίηση της Ερυθραίας. Η χώρα κατέχει κρίσιμη στρατηγική θέση στην είσοδο της Ερυθράς Θάλασσας, απέναντι από την Υεμένη, όπου μαίνεται εμφύλιος πόλεμος. Οι ΗΠΑ διατηρούν βάση στο Τζιμπουτί, αλλά αποφεύγουν την εμπλοκή με τους Χούθι.
Με την αναγνώριση της Σομαλιλάνδης, το Ισραήλ αποκτά “πόδι” στον Κόλπο του Άντεν, στην είσοδο μιας από τις πιο κρίσιμες θαλάσσιες οδούς παγκοσμίως. Αυτή η κίνηση δημιουργεί ρήγμα στον αραβικό και ισλαμικό κόσμο και λειτουργεί ως προγεφύρωμα έναντι άλλων δυνάμεων, όπως η Τουρκία, η οποία έχει ήδη σημαντική παρουσία στη Σομαλία με στρατιωτική βάση και συμφωνίες για έρευνες στην ΑΟΖ. Το Ισραήλ, μέσω αυτής της κίνησης, αποκτά “μάτι” στις κινήσεις του Ιράν, εξισορροπεί τον έλεγχο της Ερυθράς Θάλασσας και δημιουργεί σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης. Επιπλέον, αναστέλλει την τουρκική διείσδυση στην περιοχή και την Κεντρική Αφρική.
Η Τουρκία και η Αίγυπτος αντέδρασαν άμεσα στην αναγνώριση, με την υπογραφή του Τζιμπουτί. Και άλλες γειτονικές αφρικανικές χώρες και ο Οργανισμός Ισλαμικής Συνεργασίας εξέφρασαν τη διαφωνία τους. Παρά τη μεσολάβηση της Τουρκίας μεταξύ Σομαλίας και Αιθιοπίας το 2023, η Αντίς Αμπέμπα τηρεί στάση αναμονής, κάτι που ερμηνεύεται ως συνεννόηση με το Ισραήλ για τη διατήρηση των παραχωρήσεων.
Η Αίγυπτος ανησυχεί για περαιτέρω εντάσεις στην Ερυθρά Θάλασσα, που θα επηρεάσουν τα έσοδα από τη Διώρυγα του Σουέζ, και αντιτίθεται στην ισραηλινή παρέμβαση σε αραβικές υποθέσεις. Επιπλέον, η Αίγυπτος βρίσκεται σε διαμάχη με την Αιθιοπία για το Μεγάλο Φράγμα της Αιθιοπικής Αναγέννησης (GERD), και δεν επιθυμεί την ισραηλινή συμμαχία με την Αιθιοπία. Η Σαουδική Αραβία, αν και αποδοκίμασε την κίνηση, διατήρησε μια πιο μετριοπαθή στάση.
Στη Σομαλιλάνδη, μετά την ανακοίνωση της αναγνώρισης, πραγματοποιήθηκαν μαζικές διαδηλώσεις υπέρ του Ισραήλ, με τους κατοίκους να εκφράζουν την ευγνωμοσύνη τους για την έξοδο από τη διεθνή απομόνωση. Ο Νετανιάχου θεωρεί ότι διευρύνει τις Συμφωνίες του Αβραάμ. Αν και υπήρχαν ελπίδες για πίεση προς τις ΗΠΑ, ο πρόεδρος Τραμπ εξέφρασε δισταγμό.
Στην Τουρκία, η κίνηση προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου χαρακτήρισε τις Συμφωνίες του Αβραάμ ως “ιμπεριαλιστικό σχέδιο” για τον κατακερματισμό του ισλαμικού κόσμου και της Αφρικής. Η Τουρκία παρακολουθεί με ανησυχία τον περιφερειακό ανταγωνισμό με το Ισραήλ και τα μηνύματα από τα ΗΑΕ. Η τριμερής συνάντηση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ θεωρείται ως βήμα για “συμμαχία περικύκλωσης” της Τουρκίας, σε συνδυασμό με τις επαφές ΗΑΕ-Κύπρου, Ισραήλ-ΗΑΕ στο Σουδάν, και τις παρεμβάσεις Ισραήλ στη Συρία.
Τέλος, οι αντιδράσεις της Τουρκίας για την παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας της Σομαλίας έρχονται σε αντίθεση με την αναγνώριση του ψευδοκράτους στην Κύπρο.