Θεοφάνια: Το έθιμο με τα πορτοκάλια στο Ασβεστοχώρι

Ένα όμορφο και μοναδικό έθιμο αναβιώνει κάθε χρόνο ανήμερα των Φώτων, στο Ασβεστοχώρι Θεσσαλονίκης.

Πρόκειται για το γνωστό έθιμο με τα πορτοκάλια. Από την παραμονή των Θεοφανίων ένα τραπέζι στολισμένο με μεγάλα κλαδιά κυπαρισσιού και πορτοκάλια, όπου σχηματίζεται ένας σταυρός, τοποθετείται στο κέντρο του Ιερού Ναού του Αγίου Γεωργίου.

Κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας παιδιά το πλαισιώνουν με αναμμένα μεγάλα κεριά στα οποία είναι περασμένα δύο πορτοκάλια κι ένα μήλο και ανάμεσα τους αποξηραμένα σύκα, δεμένα με μια κόκκινη κλωστή.

Από την μυθολογία στην ιστορία

Ο μύθος του Κυπάρισσου που είχε αχώριστο φίλο του το ιερό ελάφι του θεού Απόλλωνα, είναι λίγο πολύ γνωστός.

Κάποια μέρα βγήκε ο Κυπάρισσος για κυνήγι και σκότωσε κατά λάθος το ιερό ελάφι.

Ο Κυπάρισσος από τη βαθειά του θλίψη ζήτησε από το θεό Απόλλωνα να τον αφήσει να πεθάνει κι εκείνος, αλλά τα δάκρυά του να τρέχουν αιώνια. Έτσι τον μεταμόρφωσε σε δένδρο, το κυπαρίσσι, του οποίου τα δάκρυα από τις πληγές του κορμού μοιάζουν με δάκρυα ανθρώπου.

Η σύνδεση του κυπαρισσιού με την αιωνιότητα και την αθανασία συνεχίζεται μέχρι σήμερα, γι αυτό και φυτεύονται στα κοιμητήρια.

Τα πορτοκάλια πάλι, ήταν τα χρυσά μήλα των εσπερίδων που έφερε ο Ηρακλής στον Ευρυσθέα. Αλλά και η θεά Γαία είχε δωρήσει στην Ήρα για το γάμο της με τον Δία ένα δενδρύλλιο πορτοκαλιάς, οι καρποί της οποίας θα της χάριζαν γονιμότητα.

Έτσι το πορτοκάλι, από την μυθολογία ακόμα, αποτελεί σύμβολο του πλούτου, της αειφορίας, της υγείας και της γονιμότητας.

Στο Ασβεστοχώρι το έθιμο με το κυπαρίσσι και τα πορτοκάλια μεταφέρθηκε πιθανόν από τους Αγίους Τόπους στα τέλη του 19ου αιώνα από Ασβεστοχωρίτες τεχνίτες ασβεστάδες.

Στο σήμερα

Σήμερα, οι ιερείς και οι επίτροποι, τρεις μέρες πριν τα Φώτα, φέρνουν και κρεμούν στο κέντρο του ναού ένα μεγάλο κυπαρίσσι. Κάτω από το κυπαρίσσι στήνεται ένα ειδικό τραπέζι και γύρω γύρω στήνονται άλλα τέσσερα μικρότερα κυπαρίσσια.

Από το κεντρικό κυπαρίσσι μέχρι τις δύο απέναντι κολώνες απλώνονται κλαδιά που σχηματίζουν μαζί με το κεντρικό κυπαρίσσι έναν σταυρό.

Πάνω στα κλαδιά των δέντρων κρέμονται πορτοκάλια που έχουν επάνω τους φύλο χρυσού και κάτω από το δέντρο σχηματίζεται με πορτοκάλια σταυρός με τρεις σειρές κρεμαστά πορτοκάλια που έχουν επίσης ξάφι.

Είναι ένα έθιμο με το οποίο ουσιαστικά εύχονται ο νέος χρόνος και ο Χριστός να φέρει πλούτο, υγεία, γονιμότητα, αειφορία για αυτή τη ζωή και για την άλλη ζωή την αιωνιότητα.

Η μπομπονιέρα του Χριστού

Ανήμερα τα Θεοφάνια, κάθε πιστός παίρνει από τα πανέρια που περιφέρουν οι επίτροποι, ένα πορτοκάλι, αφήνοντας παράλληλα το αντίτιμο στον περιφερόμενο δίσκο.

Το πορτοκάλι έχει περασμένο ένα κλαδάκι κυπαρισσιού, η λεγόμενη “μπομπονιέρα για την Βάπτιση του Χριστού”. Με τον τρόπο αυτό ευχόμαστε αυτά που συμβολίζουν το πορτοκάλι και το κυπαρίσσι, δηλαδή πλούτο, αειφορία, υγεία, γονιμότητα και την αιώνια ζωή.

Η λαμπάδα με μήλο, πορτοκάλια, σύκα και φλουριά

Από παλιά οι ανάδοχοι έφτιαχναν για τα βαφτιστήρια τους τις λεγόμενες «λαμπάδες για τη βάπτιση του Χριστού«. Οι λαμπάδες αυτές είχαν περασμένες δύο πορτοκάλια με φύλο χρυσού “ξάφι”, ένα μήλο, μερικά σύκα ανάμεσα και φλουριά κρεμασμένα με κόκκινη κλωστή.

Η λαμπάδα συμβολίζει “το φως του κόσμου”, που πρέπει να είναι οι χριστιανοί, όπως μας είπε ο Κύριος. Τα πορτοκάλια και τα μήλα με το ξάφι, καθώς και τα χρυσά φλουριά συμβολίζουν τον πλούτο, την αειφορία, την γονιμότητα και την υγεία.

Τα σύκα, από την άλλη, συμβολίζουν την γλυκύτητα που πρέπει να έχει η ζωή και η κόκκινη κλωστή την αγάπη.