Το σκοτεινό μυστικό του μελιού: Πώς η νοθεία κατακλύζει την Ευρώπη
Σοκ από τις έρευνες: Σχεδόν το μισό εισαγόμενο μέλι στην ΕΕ περιέχει προστιθέμενη ζάχαρη, με την Τουρκία και την Κίνα στο επίκεντρο.
Το μέλι, ένα από τα πιο αγαπημένα και θρεπτικά τρόφιμα, βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο μιας μεγάλης απάτης, καθώς η ζήτηση αυξάνεται και οι τιμές των ποιοτικών προϊόντων ανεβαίνουν. Τεράστιες ποσότητες νοθευμένου μελιού, κυρίως από την Τουρκία και την Κίνα, εισέρχονται στην Ευρώπη, θέτοντας σε κίνδυνο τόσο τους καταναλωτές όσο και τους έντιμους μελισσοκόμους.
Η απάτη με το νοθευμένο μέλι εκδηλώνεται κυρίως με δύο τρόπους. Ο ένας αφορά την αλλοίωση του ίδιου του προϊόντος: παραγωγοί αραιώνουν το μέλι με φθηνότερα σιρόπια ζάχαρης, ωριμάζουν τεχνητά ανώριμο μέλι ή ταΐζουν τις μέλισσες με ζαχαρούχα διαλύματα. Μια κοινή έρευνα της Κομισιόν και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης, που κάλυψε την περίοδο 2021-2022, αποκάλυψε ότι το 46% των δειγμάτων εισαγόμενου μελιού στην ΕΕ έδειχναν σημάδια προσθήκης σιροπιού ζάχαρης.
Η δεύτερη μορφή απάτης είναι η παραπλάνηση στις ετικέτες. Μέλι πωλείται ως προερχόμενο από συγκεκριμένο φυτό ή τόπο, ενώ στην πραγματικότητα είναι αναμεμειγμένο με χαμηλότερης ποιότητας ή εισαγόμενες πηγές. Το μέλι Manuka, με την υψηλή του τιμή, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Η υψηλή ζήτηση για ποιοτικό, ντόπιο μέλι, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι περισσότερες χώρες δεν καλύπτουν την εγχώρια ζήτηση, δημιουργεί ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάμειξη και τις απάτες πριν το προϊόν φτάσει στα ράφια. Παρά τις προειδοποιήσεις και τις εκθέσεις των ευρωπαϊκών αρχών, το πρόβλημα παραμένει, με πρόσφατα κρούσματα στη Γαλλία, τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Κροατία, όπου έρευνες έδειξαν ότι σημαντικό μέρος του μελιού δεν πληροί τα πρότυπα ποιότητας.
Πέρα από την οικονομική ζημιά στους παραγωγούς, το νοθευμένο μέλι ενέχει σοβαρούς κινδύνους για την υγεία. Ευρωπαϊκές μελέτες έχουν εντοπίσει ίχνη παρασιτοκτόνων, βαρέων μετάλλων, κτηνιατρικών φαρμάκων και πολυκυκλικών αρωματικών υδρογονανθράκων σε εισαγόμενα μέλια. Αυτές οι ουσίες, σε μεγάλες ποσότητες, μπορεί να είναι επιβλαβείς, επηρεάζοντας το νευρικό σύστημα, τα όργανα, προκαλώντας αλλεργικές αντιδράσεις ή αντοχή στα αντιβιοτικά. Επιπλέον, το νοθευμένο μέλι μπορεί να προκαλέσει ταχύτερη αύξηση του σακχάρου στο αίμα, αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη.
Μια έκθεση της Κομισιόν τον Μάρτιο του 2023 κατέδειξε ότι σχεδόν το μισό μέλι από χώρες εκτός Ευρώπης είναι αναμεμειγμένο με σιρόπια ζάχαρης. Από τις 320 παρτίδες που εξετάστηκαν, οι 147 (46%) βρέθηκαν νοθευμένες. Η Ευρώπη εισάγει 175.000 τόνους μελιού ετησίως, περίπου το 40% της κατανάλωσής της, καθιστώντας την δεύτερη μεγαλύτερη εισαγωγέα παγκοσμίως μετά τις ΗΠΑ.
Η Τουρκία, με ετήσια παραγωγή 115.000 τόνων, αποτελεί έναν από τους βασικούς παίκτες στην παγκόσμια αγορά, με μεγάλο όγκο εξαγωγών προς τη Γερμανία και τις ΗΠΑ. Ωστόσο, ο τομέας της αντιμετωπίζει κρίση λόγω του ψεύτικου τουρκικού μελιού. Κατασχέσεις τόνων νοθευμένου προϊόντος, με εκτιμώμενη αξία 25 εκατομμυρίων ευρώ, και λίστες με παραγωγούς που έχουν νοθεύσει το μέλι τους, αποκαλύπτουν τη έκταση του προβλήματος. Η Άγκυρα θεωρείται το κέντρο αυτής της βιομηχανίας.
Το Ηνωμένο Βασίλειο, ο μεγαλύτερος εισαγωγέας κινεζικού μελιού, αντιμετωπίζει παρόμοια προβλήματα. Μεγάλα εργοστάσια στην ανατολική Κίνα επεξεργάζονται και συσκευάζουν μέλι, ενώ η περιοχή αποτελεί και κέντρο παραγωγής σιροπιού φρουκτόζης. Οι βρετανικές αρχές κατηγορούνται ότι παραμένουν αδρανείς, ενώ εμπορικά μέλια αποτυγχάνουν επανειλημμένα σε ελέγχους για σιρόπια ζάχαρης. Η Κίνα εξήγαγε πέρυσι πάνω από 169.000 τόνους μελιού, εκ των οποίων πάνω από 47.000 πήγαν στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Υπάρχουν επιστημονικά εργαλεία για την ανίχνευση του νοθευμένου μελιού, όπως χημικές δοκιμές για σιρόπια ζάχαρης, η μελισσοπαλυνολογία για την ανάλυση γύρης, και η δοκιμή C4 για σιρόπια από φυτά όπως καλαμπόκι και ζαχαροκάλαμο. Η τεχνητή νοημοσύνη αναπτύσσεται για την αναγνώριση κόκκων γύρης, με ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Επίσης, αναπτύσσεται φορητή υπέρυθρη κάμερα για τον άμεσο εντοπισμό ψεύτικου μελιού.
Η ΕΕ, με νέους κανόνες από τον Ιούνιο του 2026, θα απαιτεί την αναγραφή των χωρών προέλευσης στις ετικέτες μελιού-μείγματος, ενώ εξετάζει και τη δημιουργία αναλυτικού εργαστηρίου αναφοράς και συστήματος ιχνηλασιμότητας.