Ζιζανιοκτόνο γλυφοσάτη: Νέες προτάσεις και παλιές διαμάχες
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει επ' αόριστον έγκριση, αναζωπυρώνοντας τις συζητήσεις για τις επιπτώσεις στην υγεία και το περιβάλλον.
Το ζιζανιοκτόνο γλυφοσάτη, ευρέως γνωστό με την εμπορική ονομασία Roundup, βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει την επ’ αόριστον έγκριση ορισμένων φυτοφαρμάκων, συμπεριλαμβανομένης της γλυφοσάτης. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα εγκρίνονται για μέγιστη διάρκεια 15 ετών.
Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία θα τεθεί προς συζήτηση στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αποσκοπεί στη μείωση της γραφειοκρατίας για αγρότες, παραγωγούς, επιχειρήσεις και αρχές. Σύμφωνα με την Κομισιόν, οι επανεκτιμήσεις θα πραγματοποιούνται μόνο όταν υπάρχουν επιστημονικοί λόγοι.
Η αμφιλεγόμενη γλυφοσάτη, ένα διασυστηματικό ζιζανιοκτόνο φυλλώματος με ευρύ φάσμα δράσης, αποτελεί εδώ και χρόνια αντικείμενο έντονης διαμάχης σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις της στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Η Monsanto, ο αμερικανικός αγροχημικός κολοσσός, ξεκίνησε την εμπορική παραγωγή και διάθεση του προϊόντος το 1974 στις ΗΠΑ με την ονομασία Roundup. Το 2018, η Monsanto εξαγοράστηκε πλήρως από την Bayer, με τον γερμανικό όμιλο να αναλαμβάνει όλες τις δραστηριότητες και τις νομικές ευθύνες που συνδέονται με το προϊόν.
Στη Γερμανία, η γλυφοσάτη χαρακτηρίζεται ως το πιο διαδεδομένο ολικό ζιζανιοκτόνο, χρησιμοποιούμενο κυρίως στη γεωργία για την καταπολέμηση ζιζανίων, προκαλώντας τον θάνατο κάθε φυτού και επηρεάζοντας δυσμενώς τόσο τα φυτά όσο και το έδαφος. Η χρήση του μειώνει την τροφική βάση για έντομα, πουλιά και άλλα ζώα, ενώ επιστημονικές μελέτες υποδεικνύουν ότι βλάπτει τη βιοποικιλότητα. Επιπλέον, εκκρεμούν δεκάδες χιλιάδες αγωγές σχετικά με την πιθανή καρκινογόνο δράση του, κάτι που η Monsanto και η Bayer αρνούνται.
Ακτιβιστές και ΜΚΟ ζητούν αυστηρότερη ρύθμιση ή πλήρη απαγόρευση του ζιζανιοκτόνου, ενώ πολλοί αγρότες τονίζουν ότι η καλλιέργεια τροφίμων θα ήταν δυσχερής χωρίς τη χρήση του Roundup.
Μια επιστημονική μελέτη του 2000 είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η γλυφοσάτη και το σκεύασμα Roundup δεν είναι καρκινογόνα, με τη Monsanto να επικαλείται επανειλημμένα αυτή τη μελέτη για να υποστηρίξει την ασφάλεια των προϊόντων της. Ωστόσο, στις ΗΠΑ, άτομα που νόσησαν από καρκίνο και είχαν χρησιμοποιήσει Roundup έχουν λάβει υψηλές αποζημιώσεις.
Το επιστημονικό περιοδικό Regulatory Toxicology and Pharmacology απέσυρε επίσημα τη μελέτη, μετά από δικαστική διαμάχη στις ΗΠΑ που αποκάλυψε αλληλογραφία της Monsanto, υποδεικνύοντας πιθανή συμμετοχή υπαλλήλων της εταιρείας στη σύνταξη της έρευνας χωρίς να αναφέρονται ως συντάκτες.
Η επιστημονική αξιολόγηση της γλυφοσάτης παραμένει αντικείμενο διαφωνίας. Η Διεθνής Υπηρεσία Έρευνας για τον Καρκίνο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) την έχει χαρακτηρίσει «πιθανώς καρκινογόνα για τον άνθρωπο». Αντιθέτως, ρυθμιστικές αρχές όπως η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων και το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Αξιολόγησης Κινδύνων (BfR) στη Γερμανία εκτιμούν ότι, όταν χρησιμοποιείται σωστά, δεν υφίσταται κίνδυνος για τη δημόσια υγεία.
Ένας συνασπισμός οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών είχε προσφύγει νομικά το 2024 κατά της προηγούμενης απόφασης της Κομισιόν για ανανέωση της άδειας για δέκα χρόνια, με τη συμμετοχή να ενισχύεται από οργανώσεις όπως η Foodwatch και ομάδες θυμάτων φυτοφαρμάκων.