Η Ινδία μεταμορφώνει την ενέργεια: Ανάπτυξη, Γεωπολιτική και η Πράσινη Στρατηγική

Η ενεργειακή μετάβαση της Ινδίας δεν αποτελεί απλώς ένα περιβαλλοντικό αφήγημα, αλλά μια βαθιά αναπτυξιακή και γεωπολιτική επιλογή. Συνδέεται άμεσα με τη βιομηχανική στρατηγική, την κοινωνική συνοχή και τη διεθνή εικόνα της χώρας. Σε μια οικονομία που συνεχίζει να αναπτύσσεται με υψηλούς ρυθμούς και σε έναν πληθυσμό άνω του 1,4 δισ. κατοίκων, η ενεργειακή επάρκεια είναι αδιαπραγμάτευτη. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας εντάχθηκαν σε αυτό το πλαίσιο όχι ως ιδεολογική επιλογή, αλλά ως εργαλείο ισχύος, επηρεαζόμενες και από τις γεωπολιτικές εξελίξεις που τις κατέστησαν αναγκαία.

Για δεκαετίες, η Ινδία βασιζόταν ενεργειακά σχεδόν αποκλειστικά στον άνθρακα. Το μοντέλο αυτό εξασφάλισε φθηνή και σταθερή ηλεκτροπαραγωγή, αλλά άφησε πίσω του τεράστιο περιβαλλοντικό και υγειονομικό κόστος. Η αλλαγή κατεύθυνσης επιταχύνθηκε μετά το 2014, όταν η κυβέρνηση του Ναρέντρα Μόντι έθεσε την πράσινη ενέργεια στο κέντρο της εθνικής ατζέντας. Η μετάβαση δεν σχεδιάστηκε ως ρήξη, αλλά ως σταδιακή μετατόπιση. Ο άνθρακας παραμένει παρών, όμως το ενεργειακό μείγμα διαφοροποιείται συστηματικά, με έμφαση στην ηλιακή και αιολική ενέργεια.

Η ηλιακή ενέργεια αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της ινδικής πράσινης στρατηγικής. Η γεωγραφία της χώρας, με τις εκτεταμένες περιοχές υψηλής ηλιοφάνειας, επιτρέπει την ανάπτυξη γιγαντιαίων φωτοβολταϊκών πάρκων, αλλά και αποκεντρωμένων εγκαταστάσεων σε στέγες κατοικιών και επιχειρήσεων. Αυτή η επιλογή είχε και πολιτικό βάθος, προσφέροντας ταχύτερη υλοποίηση έργων, χαμηλότερο κόστος εγκατάστασης σε σχέση με το παρελθόν και δυνατότητα συμμετοχής μικρότερων παικτών. Σταδιακά, τα φωτοβολταϊκά μετατράπηκαν από συμπληρωματική πηγή σε βασικό εργαλείο ενεργειακής ασφάλειας.

Η αιολική ενέργεια ακολουθεί με πιο συγκρατημένο, αλλά σταθερό ρυθμό. Οι τεχνικές απαιτήσεις, οι χωροταξικοί περιορισμοί και η ανάγκη για ισχυρό δίκτυο επιβράδυναν την εξάπλωσή της, παρόλα αυτά η Ινδία παραμένει στις πρώτες χώρες παγκοσμίως σε εγκατεστημένη αιολική ισχύ. Τα τελευταία χρόνια, η στρατηγική μετατοπίζεται προς υβριδικά έργα, συνδυάζοντας ηλιακή και αιολική παραγωγή στο ίδιο έργο, με στόχο την εξομάλυνση της παραγωγής και τη μείωση της εξάρτησης από τις καιρικές συνθήκες.

Τα στατιστικά αποτυπώνουν με σαφήνεια την κλίμακα της αλλαγής. Η συνολική εγκατεστημένη ισχύς από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Ινδία ξεπερνά πλέον τα 250 GW. Από αυτά, πάνω από 130 GW προέρχονται από φωτοβολταϊκά, περισσότερα από 50 GW από αιολικά πάρκα, ενώ το υπόλοιπο μοιράζεται μεταξύ υδροηλεκτρικών και βιομάζας. Σε όρους ισχύος, οι ΑΠΕ αντιπροσωπεύουν περίπου το 45% της συνολικής εγκατεστημένης ηλεκτροπαραγωγικής δυναμικότητας της χώρας. Ωστόσο, στο επίπεδο της πραγματικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, το ποσοστό παραμένει χαμηλότερο, κυμαινόμενο γύρω στο 25-30% σε ετήσια βάση, με τον άνθρακα να εξακολουθεί να καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της ζήτησης βάσης. Ενδεικτικό της δυναμικής είναι ότι σε ορισμένες ημέρες υψηλής ηλιοφάνειας και ανέμων, οι ανανεώσιμες πηγές έχουν καλύψει πάνω από το 50% της ημερήσιας ζήτησης. Ο εθνικός στόχος για το 2030 είναι 500 GW μη ορυκτής εγκατεστημένης ισχύος, ένας στόχος που, αν επιτευχθεί, θα αλλάξει ριζικά τον ενεργειακό χάρτη της χώρας.

Το χάσμα μεταξύ εγκατεστημένης ισχύος και πραγματικής παραγωγής παραμένει το βασικό δομικό πρόβλημα. Η αυξανόμενη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, σε συνδυασμό με τη διαλείπουσα φύση των ΑΠΕ, διατηρεί τον άνθρακα στο σύστημα. Η μετάβαση, με άλλα λόγια, είναι εντυπωσιακή σε αριθμούς, αλλά ακόμη εύθραυστη στη λειτουργία.

Η αποθήκευση ενέργειας αποτελεί το κρίσιμο πεδίο της επόμενης δεκαετίας. Χωρίς μεγάλης κλίμακας μπαταρίες, αντλησιοταμίευση και ευφυή δίκτυα, η περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ θα συναντήσει φυσικά όρια. Η Ινδία επενδύει πλέον συστηματικά σε συστήματα αποθήκευσης και στο πράσινο υδρογόνο, επιδιώκοντας να μετατρέψει την πράσινη ενέργεια σε βιομηχανικό πλεονέκτημα.