Φοροδιαφυγή: Πώς τα ψηφιακά εργαλεία άλλαξαν τον χάρτη των εσόδων το 2025

Το 2025 αναδείχθηκε σε έτος-ορόσημο για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής, με τα ψηφιακά εργαλεία ελέγχου να κυριαρχούν. Η πλήρης εφαρμογή των ηλεκτρονικών βιβλίων (myDATA), οι αυτοματοποιημένοι έλεγχοι και ο περιορισμός χρήσης μετρητών απέδειξαν την αδιαμφισβήτητη αποτελεσματικότητά τους, μεταφέροντας σημαντικό τμήμα της «αόρατης» οικονομίας στην επίσημη.

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το «κενό» στην είσπραξη του ΦΠΑ (Vat Gap 2025), το δημόσιο χάνει πλέον έως και 7 δισεκατομμύρια ευρώ λιγότερα έσοδα ετησίως από ΦΠΑ, σε σύγκριση με το κοντινό παρελθόν. Η θεαματική αυτή βελτίωση οφείλεται και σε επιμέρους μέτρα, όπως η καθολική επέκταση της αποδοχής πληρωμών με κάρτες. Μόνο για το 2024, το μέτρο αυτό εκτιμάται ότι απέφερε επιπλέον 400 εκατομμύρια ευρώ στα κρατικά έσοδα από ΦΠΑ, σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ.

Το όφελος αναμένεται να είναι ακόμα μεγαλύτερο το 2025, καθώς η φετινή χρονιά αποτέλεσε την πρώτη πλήρη εφαρμογή του μέτρου σε όλους τους επαγγελματίες και καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Τα στοιχεία των φορολογικών δηλώσεων του 2025 για το φορολογικό έτος 2024 επιβεβαιώνουν αυτή την τάση, καταγράφοντας ρεκόρ αύξησης στα ακαθάριστα έσοδα (τζίρους) που δήλωσαν οι ελεύθεροι επαγγελματίες. Κλάδοι όπως η εστίαση, η οικοδομή και οι υπηρεσίες παρουσίασαν αύξηση τζίρου κατά 10% έως 15%. Ενδεικτικά, οι ιδιοκτήτες μπαρ κατέγραψαν αύξηση 15,2%, οι εκμεταλλευτές ΤΑΞΙ 14,2%, οι ηλεκτρολόγοι 11,2%, οι υδραυλικοί 9,8% και οι μαραγκοί 8,1%.

Η τεχνολογία στο επίκεντρο
Σε σύγκριση με ένα χρόνο πριν, τα μέτρα και οι τεχνολογικές αλλαγές εκτιμάται πως το 2025 απέφεραν επιπλέον 2,7 δισεκατομμύρια ευρώ σε έσοδα, από φόρους που στο παρελθόν «χάνονταν» λόγω φοροδιαφυγής. Υπενθυμίζεται ότι κατά την 15ετία της κρίσης (2010-2024), η χώρα έχασε πάνω από 73 δισεκατομμύρια ευρώ μόνο από τη φοροδιαφυγή στον ΦΠΑ.

Τα στοιχεία της Κομισιόν για το «κενό ΦΠΑ» στην Ελλάδα αποκαλύπτουν την προηγούμενη εικόνα: από 7,5 δισ. ευρώ απώλειες το 2009, οι απώλειες μειώνονταν σταδιακά μετά το 2019, φτάνοντας τα 2,1 δισ. ευρώ το 2024. Αυτή η μείωση έχει θετικό αντίκτυπο, αποτρέποντας μνημόνια, περικοπές και οικονομική ασφυξία για τις συνεπείς επιχειρήσεις.

Η μεγάλη αλλαγή ξεκίνησε μετά το 2019, με την ενεργοποίηση των myDATA και ένα συντονισμένο πλέγμα μέτρων κατά της φοροδιαφυγής:
1. **Ηλεκτρονικά Βιβλία (myDATA):** Ξεκίνησαν πιλοτικά το 2019 και επεκτάθηκαν καθολικά έως το τέλος του 2023. Από το 2024, διαμορφώνουν αυτόματα τις δηλώσεις ΦΠΑ, καταγράφοντας και διασταυρώνοντας σε πραγματικό χρόνο τιμολόγια και αποδείξεις λιανικής. Η ΑΑΔΕ παρακολουθεί πλέον ζωντανά τον τζίρο των επαγγελματιών.
2. **“POS παντού”:** Το 2024 επεκτάθηκε η υποχρέωση εγκατάστασης τερματικών POS σε όλους τους κλάδους. Η τεχνική διασύνδεση με τις ταμειακές μηχανές και η άμεση αποστολή αποδείξεων στην ΑΑΔΕ και στο smartphone του καταναλωτή, εξάλειψε τα «κενά» μεταξύ δηλώσεων και εισπράξεων.
3. **IRIS:** Από το 2024 και 2025, οι άμεσες τραπεζικές μεταφορές IRIS κερδίζουν έδαφος, καταγράφοντας ψηφιακό αποτύπωμα στα myDATA. Από τον Δεκέμβριο, το IRIS θα γίνεται αποδεκτό και σε σούπερ μάρκετ, ενώ από τον Ιανουάριο 2026 αυξάνονται τα χρηματικά όρια.

Από το 2025, τα μέτρα επεκτείνονται στο Ψηφιακό Δελτίο Αποστολής και από το 2026 στο Ψηφιακό Τιμολόγιο, με ενίσχυση των ελέγχων μέσω AI και άλλων ψηφιακών τεχνολογιών.

«Αυτοσυμμόρφωση» μέσω τεχνολογίας
Οι παραπάνω κινήσεις ενισχύουν την «αυτοσυμμόρφωση» και τη φορολογική συνέπεια των επαγγελματιών. Από το 2024, τα ψηφιακά δεδομένα οδηγούν σε νέο σύστημα περιορισμού της φοροδιαφυγής, που «αυτοδεσμεύει» τις επιχειρήσεις. Η ΑΑΔΕ ανακοινώνει ετησίως τον μέσο τζίρο ανά κλάδο (ΚΑΔ). Το σύστημα αυτό ενσωματώθηκε στον υπολογισμό του τεκμαρτού εισοδήματος.

Επιχειρήσεις με δηλώσεις σημαντικά χαμηλότερες από τον πανελλαδικό μέσο όρο του κλάδου τους, γνωρίζουν εκ των προτέρων ότι παρουσιάζουν αποκλίσεις από τα ηλεκτρονικά βιβλία του κλάδου τους και ενδέχεται να βρεθούν στο στόχαστρο της ΑΑΔΕ για μελλοντικούς ελέγχους.