Η κακοκαιρία «Byron» αποκαλύπτει τις αδυναμίες των αντιπλημμυρικών έργων

Η κακοκαιρία «Byron» ανέδειξε την υψηλή ευπάθεια συγκεκριμένων περιοχών της χώρας σε πλημμυρικά και κατολισθητικά φαινόμενα, ιδιαίτερα σε πεδινές ζώνες με έντονη ανθρωπογενή δραστηριότητα, αστικοποίηση, αποξηρανθέντα πλημμυρικά πεδία και οικισμούς κοντά σε κοίτες ποταμών ή σε ζώνες με ιστορικό επαναλαμβανόμενων πλημμυρών. Τα παραπάνω συμπεραίνει, μεταξύ άλλων, το Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), παρακολουθώντας την εξέλιξη της κακοκαιρίας και τις επιπτώσεις της.

Η Διεπιστημονική Επιτροπή Διαχείρισης Κινδύνων και Κρίσεων του ΕΚΠΑ, σε ανακοίνωσή της, επισημαίνει ότι ορισμένα συνηθισμένα αντιπλημμυρικά έργα, όπως οι κλειστοί αγωγοί, δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν φαινόμενα αυξημένης έντασης και είναι ανεπαρκή για ακραία καιρικά φαινόμενα. Παρόλο που οι καταγραφές συνεχίζονται με μεγαλύτερη ανάλυση, είναι ήδη εμφανής η ευρεία γεωγραφική διασπορά των επιπτώσεων.

«Οι επιπτώσεις σε κρίσιμες υποδομές μεταφορών (οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο), σε σχολικές μονάδες, σε υδραυλικά και υδροδοτικά έργα, καθώς και τα επαναλαμβανόμενα επεισόδια σε περιοχές με πρόσφατο ιστορικό καταστροφών, επιβεβαιώνουν την ανάγκη για συστηματική αξιολόγηση κινδύνου, αναθεώρηση προδιαγραφών αντιπλημμυρικών παρεμβάσεων και ενίσχυση των μηχανισμών έγκαιρης προειδοποίησης και τοπικού σχεδιασμού αντιμετώπισης», τονίζει η Επιτροπή.

Συνολικά, 73 οικιστικά σύνολα επηρεάστηκαν ή υπέστησαν επιπτώσεις από την κακοκαιρία «Byron». Σε τουλάχιστον 20 από αυτά, οι επιπτώσεις περιορίστηκαν σε προβλήματα στο οδικό δίκτυο (πρόσβαση, διακοπή κυκλοφορίας). Παρατηρήθηκαν επίσης 9 μικρές αστοχίες πρανών (ολισθήσεις εδαφών, κατολισθήσεις βραχωδών τεμαχών, λασπορροές κ.ά.). Ενώ η πλειοψηφία των θέσεων υπέστη επιπτώσεις περιορισμένης δριμύτητας, περιοχές όπως η Λακωνία, η Θεσσαλία, η Δυτική Αττική και άλλες κατέγραψαν βλάβες μέσης και υψηλής δριμύτητας.

Η κακοκαιρία «Byron», από την Πέμπτη 4 Δεκεμβρίου έως την Κυριακή 7 Δεκεμβρίου, προκάλεσε πολλαπλά κύματα καταιγίδων με εκτεταμένη και παρατεταμένη βροχόπτωση σε μεγάλο μέρος της χώρας. Οι κύριες συνέπειες περιλάμβαναν υπερχειλίσεις ποταμών και ρεμάτων, πλημμυρικά φαινόμενα, ενεργοποίηση κατολισθητικών διεργασιών, βλάβες σε τεχνικά έργα, εγκλωβισμούς ατόμων, αποκλεισμούς οικισμών και σημαντικές διαταραχές στο οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο. Καταγράφηκαν μεγάλα ύψη βροχής (πάνω από 100mm, και σε ορισμένες περιπτώσεις πάνω από 250mm σε 24 ώρες), κυρίως στη νότια Πελοπόννησο, τη Δυτική Αττική, τη Θεσσαλία, την Εύβοια, τη Χαλκιδική και τμήματα των Δωδεκανήσων (Καστελλόριζο), σύμφωνα με το meteo.gr.

Επιπτώσεις από την κακοκαιρία «Byron» σημειώθηκαν σε περιοχές των περιφερειών Αττικής, Πελοποννήσου, Ιονίων Νήσων, Θεσσαλίας, Στερεάς Ελλάδας, Κεντρικής Μακεδονίας, Δυτικής Μακεδονίας και Νοτίου Αιγαίου (ιδίως στα Δωδεκάνησα). Από το πρωί της Πέμπτης (4/12) έως το μεσημέρι της Παρασκευής (5/12), η περιοχή της Αττικής αντιμετώπισε μεγάλο αριθμό περιστατικών που απαιτούσαν επιχειρησιακή ανταπόκριση, με εκατοντάδες αιτήματα άντλησης υδάτων.

Σε ορισμένες περιοχές κηρύχθηκε κατάσταση έκτακτης ανάγκης πολιτικής προστασίας για τρεις μήνες, για τη διαχείριση των επιπτώσεων (πλημμύρες, κατολισθήσεις) που εκδηλώθηκαν μεταξύ 4-7 Δεκεμβρίου. Δημοτικές ενότητες που ήδη βρίσκονταν σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης, λόγω προηγούμενων επεισοδίων, παραμένουν σε αυτό, με δυνατότητα παράτασης εφόσον κριθεί απαραίτητο λόγω των νέων ζημιών.

Πρόσφατα ακραία καιρικά φαινόμενα στη Μεσόγειο, όπως ο μεσογειακός κυκλώνας «Ιανός» (2020), η καταιγίδα «Daniel» (2023) και η DANA (2024) στην Ισπανία, τονίζουν τη σημασία της υιοθέτησης προσεγγίσεων ανάλυσης πολλαπλών κινδύνων. Αυτές οι προσεγγίσεις αντιμετωπίζουν τα φαινόμενα ως αλληλεξαρτώμενα, όχι ως μεμονωμένα. Οι αλληλεξαρτήσεις αυτές μπορούν να δημιουργήσουν αντικρουόμενες απαιτήσεις κατά την άμεση απόκριση και τη διαχείριση των επιπτώσεων, οδηγώντας σε σύνθετες κρίσεις, καταστροφές και αλυσιδωτές επιπτώσεις που παρατείνουν τον χρόνο αποκατάστασης και ανάκαμψης.

Η αναλυτική καταγραφή των επιπτώσεων της κακοκαιρίας «Byron» και προηγούμενων ακραίων φαινομένων, καθώς και οι σχετικοί χάρτες, είναι διαθέσιμα στον σύνδεσμο https://hub.uoa.gr/anakoinosi-tis-diepistimonikis-epitropis-diacheirisis-kindynon-kai-kriseon-tou-ekpa/. Οι χάρτες απεικονίζουν τις θέσεις των επιπτώσεων και τη δριμύτητά τους, με ζώνες υψηλής δριμύτητας να εντοπίζονται στην Ανατολική Μάνη και τη Δυτική Αττική, και μέσης δριμύτητας στη Λακωνία, την Αττική και τη Θεσσαλία.