Νέος Κώδικας Αυτοδιοίκησης: Τι αλλάζει από το 2026

Ο νέος κώδικας της αυτοδιοίκησης αναμένεται να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση τον Ιανουάριο του 2026, όπως επισήμανε ο υπουργός Εσωτερικών, Θοδωρής Λιβάνιος, μιλώντας σε εκδήλωση της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Κεντρικής Μακεδονίας. Τη δεδομένη στιγμή, διεξάγεται διαβούλευση μεταξύ του υπουργείου Εσωτερικών, των αυτοδιοικητικών αρχών, της ΚΕΔΕ και της ΕΝΠΕ, με στόχο την ολοκλήρωση του κειμένου και την υποβολή τελικών προτάσεων. Στη συνέχεια, μετά τη δημόσια διαβούλευση, ο Κώδικας θα εισαχθεί στη Βουλή για ψήφιση.

Ο υπουργός χαρακτήρισε το εγχείρημα δημιουργίας του Κώδικα ιδιαίτερα σύνθετο, επισημαίνοντας ότι το σύστημα της αυτοδιοίκησης είναι εκτεταμένο. Αναφέρθηκε σε διατάξεις 60 ετών που εξακολουθούν να ισχύουν, δίνοντας ως παράδειγμα την οικονομική διαχείριση που διέπεται από βασιλικά διατάγματα του 1958 και 1959. Τόνισε, δε, ότι ο νέος Κώδικας θα καλύπτει πολύ περισσότερα θέματα σε σχέση με τον προηγούμενο του 2006, ο οποίος δεν προέβλεπε ρυθμίσεις για την οικονομική διαχείριση δήμων και περιφερειών.

Όσον αφορά τα αιτήματα των δήμων για αύξηση χρηματοδότησης και ενίσχυση του προσωπικού, ο κ. Λιβάνιος διευκρίνισε ότι ο Κώδικας δεν εμπεριέχει κάθετη νομοθεσία, όπως πολεοδομική, δημόσιας υγείας ή κοινωνική πολιτική. Αντιθέτως, καθορίζει το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της αυτοδιοίκησης. «Ποτέ κανένας Κώδικας δεν έφερε χρηματοδοτικά εργαλεία», ανέφερε, υπογραμμίζοντας ότι τα χρηματοδοτικά εργαλεία αποτελούν παράλληλα κανάλια που θεσπίζονται κατά καιρούς. Επέμεινε στην ανάγκη απορρόφησης των υπαρχόντων χρηματοδοτικών εργαλείων από τους δήμους, τονίζοντας τη σημασία της ολοκλήρωσης, ωρίμανσης, εκτέλεσης και παραλαβής έργων για τη δημιουργία χώρου για νέα έργα.

Σχετικά με το προσωπικό, ο υπουργός ανέφερε ότι έχουν σημειωθεί πρόοδοι, με την έγκριση των αιτημάτων για προσλήψεις στις ανταποδοτικές υπηρεσίες και τη ρύθμιση των αναπληρώσεων και των διορισμών με κριτήριο την εντοπιότητα σε ορεινούς δήμους. Ανακοίνωσε, επίσης, ότι όσοι διορίζονται μέσω ΑΣΕΠ και δεν αναλαμβάνουν καθήκοντα, θα έχουν ποινή αποκλεισμού τριών ετών από τους πίνακες. Το νέο πληροφοριακό σύστημα του ΑΣΕΠ, που αναμένεται να είναι έτοιμο σε λίγες εβδομάδες, αναμένεται να επιταχύνει τις προσλήψεις μέσω της διαλειτουργικότητάς του.

Τα βασικά σημεία του νέου Κώδικα περιλαμβάνουν:

1. **Οργανωτικά ζητήματα:** Από τις κατηγοριοποιήσεις των δήμων έως τον τρόπο εκλογής δημοτικών και περιφερειαρχών αρχών, με καινοτομίες όπως το σύστημα εκλογής σε έναν γύρο και η ηλεκτρονική ψηφοφορία.
2. **Διακυβέρνηση και νομικά πρόσωπα:** Ζητήθηκαν προτάσεις από τους δημάρχους, ενώ υπό επεξεργασία βρίσκεται το θέμα της καταστατικής θέσης των αιρετών.
3. **Καταγραφή αρμοδιοτήτων:** Για πρώτη φορά καταγράφονται οι αρμοδιότητες δήμων και περιφερειών σε ενιαίο κείμενο, ενώ θεσπίζεται μηχανισμός ανταλλαγής αρμοδιοτήτων μεταξύ κρατικής διοίκησης και αυτοδιοίκησης, με παράλληλη μεταφορά πόρων, προσωπικού και υποδομών.
4. **Οικονομική διαχείριση:** Στόχος είναι η ενοποίηση και ο εκσυγχρονισμός υφιστάμενων διατάξεων, η αξιοποίηση νέων τεχνολογιών και η αξιοποίηση της δημοτικής περιουσίας. Η λογική των τοπικών συμβουλίων νέων θα αντικατασταθεί από μηχανισμό νεολαίας με καθολική ψηφοφορία.
5. **Καθημερινότητα ΟΤΑ:** Μετατόπιση από την αποκεντρωμένη διοίκηση στο μοντέλο της αυτοτελούς υπηρεσίας εποπτείας, με προκήρυξη θέσεων 7 εποπτών αρχές του 2026. Ο γενικός επόπτης νομιμότητας θα επιλέγεται μέσω ΑΣΕΠ, ενώ θα υπάρχει συντονισμός ελέγχων με άλλους μηχανισμούς.

Επιπλέον, απαλλαγή από την αυτόφωρη διαδικασία θα ισχύει για δημάρχους, αντιδημάρχους και αντιπεριφερειάρχες που ασκούν καθήκοντα, και οι υποθέσεις των ανώτατων αιρετών θα εκδικάζονται άμεσα. Τέλος, στις αρχές του 2026 αναμένεται η πρόσληψη νέων δημοτικών αστυνομικών.