Νέο Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης: Αλλαγές που αναδιαμορφώνουν τους Δήμους

Το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών έθεσε σε δημόσια διαβούλευση ένα νέο, φιλόδοξο νομοσχέδιο με τον τίτλο «Νέο Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης, μεταφορά Οργανισμού Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων και λοιπές διατάξεις». Το νομοσχέδιο αυτό, πέραν της κύριας στόχευσής του για τον αναπτυξιακό σχεδιασμό και τη μεταφορά αρμοδιοτήτων του ΟΠΕΚΕΠΕ στην ΑΑΔΕ, εισάγει μια σειρά από κρίσιμες αλλαγές που επηρεάζουν άμεσα το επιχειρησιακό περιβάλλον της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αναδιαμορφώνοντας τη χρηματοδότηση έργων, τις διαδικασίες ωρίμανσης, τις υποχρεώσεις διαχείρισης και την εποπτεία των παρεμβάσεων.

**Νέο πλαίσιο για Τομεακά και Περιφερειακά Προγράμματα Ανάπτυξης**

Το νομοσχέδιο επαναπροσδιορίζει το μοντέλο κατάρτισης και έγκρισης των Τομεακών (ΤΠΑ) και Περιφερειακών Προγραμμάτων Ανάπτυξης (ΠΠΑ), τα οποία πλέον θα εντάσσουν τη συντριπτική πλειοψηφία των έργων των Δήμων. Αυτό σημαίνει ότι τα έργα των ΟΤΑ θα πρέπει να ευθυγραμμίζονται πλήρως με τις νέες αναπτυξιακές στοχοθεσίες του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης. Η Γενική Γραμματεία ΠΔΕ και ΕΠΑ θα αναλάβει κεντρικά την αξιολόγηση της συμβατότητας των προγραμμάτων με την εθνική στρατηγική, προτού προχωρήσει στην έγκρισή τους ο αρμόδιος Υπουργός, ενώ οι Δήμοι καλούνται να υποβάλουν ώριμες και τεκμηριωμένες προτάσεις.

**Αλλαγές στη χρηματοδότηση και πληρωμές έργων μέσω ΑΠΔΕ**

Ενσωματώνοντας τις διατάξεις του Άρθρου 44, όλες οι δημόσιες δαπάνες των έργων που υλοποιούνται από τους Δήμους στο πλαίσιο του ΕΠΑ θα χρηματοδοτούνται πλέον μέσω του Αναπτυξιακού Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΑΠΔΕ). Σημαντικές αλλαγές επέρχονται στον τρόπο πληρωμών, στον μηχανισμό παρακολούθησης και στη διαδικασία εκτέλεσης μέσω του συστήματος «ΠΔΕ» (ν. 5140/2024). Αυτό αναμένεται να οδηγήσει σε ταχύτερες πληρωμές για σωστά υποβληθείσες διαδικασίες, αυστηρότερη ψηφιακή τεκμηρίωση και σαφέστερο χρονοδιάγραμμα χρηματορροών.

**Μεταβατική περίοδος και προκλήσεις για τα έργα 2021-2025**

Το Άρθρο 42 προβλέπει ένα ειδικό μεταβατικό καθεστώς για τα έργα της περιόδου 2021-2025, τα οποία θα παραμείνουν στις ισχύουσες Συλλογικές Αποφάσεις έως το τέλος του 2025. Μετά την 1η Ιανουαρίου 2026, οι πληρωμές τους θα συνεχιστούν από το εθνικό σκέλος του ΑΠΔΕ για τρία χρόνια. Ωστόσο, μετά τη λήξη αυτής της τριετούς περιόδου, έργα που δεν έχουν ολοκληρωθεί δεν θα επανεγγράφονται και θα πρέπει είτε να κλείσουν είτε να μεταφερθούν σε άλλο πρόγραμμα. Αυτή η διάταξη καθιστά κρίσιμη την επιτάχυνση της ωρίμανσης, συμβασιοποίησης και εκτέλεσης των έργων, καθώς οι Δήμοι με καθυστερήσεις κινδυνεύουν να χάσουν τη χρηματοδότηση.

**Νέοι μηχανισμοί ακεραιότητας και ψηφιακή διαχείριση**

Το Κεφάλαιο Ζ’ εισάγει νέα εργαλεία που αφορούν την Τοπική Αυτοδιοίκηση, όπως ο Μηχανισμός Καταγγελιών (Άρθρο 40), που απαιτεί από τους Δήμους να διαθέτουν διαδικασίες για καταγγελίες, έλεγχο αναδόχων και χρηστή διαχείριση. Επιπλέον, το Άρθρο 41 θεσπίζει αυστηρές υποχρεώσεις τήρησης κανόνων διαφάνειας και διαχείρισης σύγκρουσης συμφερόντων. Παράλληλα, το Άρθρο 43 δημιουργεί το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα ΕΠΑ (ΟΠΣ-ΕΠΑ), ένα ενιαίο σύστημα διαχείρισης που θα ενοποιήσει όλες τις πράξεις (εντάξεις, συμβάσεις, τροποποιήσεις, πληρωμές), καταργώντας κατακερματισμένες διαδικασίες και ενισχύοντας τον έλεγχο και την ιχνηλασιμότητα.

**Ενίσχυση τεχνικής βοήθειας και συμπληρωματικότητα προγραμμάτων**

Το Άρθρο 18 του νομοσχεδίου προβλέπει την ενίσχυση της τεχνικής βοήθειας του ΕΠΑ, η οποία πλέον μπορεί να καλύπτει υποστήριξη για την ωρίμανση έργων, ενίσχυση διοικητικής ικανότητας και προσλήψεις μέσω προγραμμάτων ΤΑ. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους μικρούς Δήμους με περιορισμένη στελέχωση. Επιπλέον, το Άρθρο 14 ενισχύει τη συμπληρωματικότητα μεταξύ ΕΠΑ, ΠΔΕ, Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων και Ταμείου Ανάκαμψης, διευκολύνοντας τους Δήμους να χρηματοδοτούν έργα από πολλαπλές πηγές, αν και με αυξημένες απαιτήσεις τεκμηρίωσης.

**Έμμεσες επιπτώσεις από τη μεταφορά του ΟΠΕΚΕΠΕ**

Η μεταφορά του ΟΠΕΚΕΠΕ στην ΑΑΔΕ, αν και αφορά κυρίως τον αγροτικό τομέα, έχει έμμεσες επιπτώσεις και στους Δήμους, ιδίως στη διαχείριση κοινόχρηστων γαιών, σε δημοτικές εκμισθώσεις αγροτικής γης και σε αγροτικά προγράμματα που υλοποιούνται από τους Δήμους. Η ΑΑΔΕ αναλαμβάνει πλέον τα πληροφοριακά συστήματα και τις πληρωμές, αναμένονται ταχύτερες εκκαθαρίσεις, αυξημένοι έλεγχοι και ένας ενιαίος φορέας για τις σχετικές πληρωμές.

Συνοψίζοντας, το εν λόγω νομοσχέδιο δεν περιορίζεται στον αναπτυξιακό σχεδιασμό, αλλά εισάγει σημαντικές θεσμικές αλλαγές που αναδιαμορφώνουν το τοπίο για τους Δήμους. Με ένα νέο καθεστώς χρηματοδότησης έργων, ένα ολοκληρωμένο ψηφιακό πληροφοριακό σύστημα, αυστηρότερη παρακολούθηση, ένα μεταβατικό πλαίσιο για παλαιότερα έργα, ενίσχυση της τεχνικής βοήθειας και νέους μηχανισμούς ακεραιότητας, πρόκειται για μια μεταρρύθμιση που θα απαιτήσει ουσιαστική προσαρμογή, ειδικά από τους μικρότερους και λιγότερο στελεχωμένους Δήμους.