Η πορεία προς την επανένωση: Ορθοδοξία και Καθολικισμός αναζητούν κοινό βηματισμό
Νέες ελπίδες για γεφύρωση χιλιετών χασμάτων, με συμβολικές επισκέψεις και κοινές διακηρύξεις.
Η δυνατότητα γεφύρωσης των θεολογικών, δογματικών και ψυχικών χασμάτων σχεδόν μιας χιλιετηρίδας μεταξύ της Ανατολικής Ορθόδοξης και της Δυτικής Καθολικής Εκκλησίας, είναι ένα σύνθετο ερώτημα. Ωστόσο, η συνεννόηση των ηγετών των δύο Εκκλησιών μπορεί να ανοίξει δρόμους, μειώνοντας τα εμπόδια και τις αντιδράσεις. Λίγο πριν την επέτειο των χιλίων ετών από το Σχίσμα του 1054, οι προσδοκίες για μια νέα εποχή στον Χριστιανισμό ενισχύονται.
Η πορεία αυτή είναι αναμφίβολα μακρά και δύσκολη. Έχρειαν εννέα αιώνες για να φτάσουμε στο 1965, όταν ο τότε Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας και ο Πάπας Παύλος προχώρησαν στην άρση των αμοιβαίων αναθεμάτων. Από τότε, οι σχέσεις των δύο Εκκλησιών παρουσιάζουν συνεχή βελτίωση, έστω και με αργά βήματα, διευρύνοντας τις προοπτικές.
Τα τελευταία χρόνια, με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο και τον Πάπα Φραγκίσκο, οι εξελίξεις υπήρξαν θεαματικές. Έχει φτάσει μάλιστα να συζητείται η καθιέρωση κοινής ημερομηνίας για τον εορτασμό του Πάσχα, μια προοπτική που, παρά τις δυσκολίες, μοιάζει πλέον ώριμη.
Στο πλαίσιο αυτό, η επικείμενη επίσκεψη του νέου Πάπα Λέοντα ΙΔ’ στο Φανάρι, στις 29 Νοεμβρίου, αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Θα ακολουθήσει η υπογραφή κοινής διακήρυξης από τους ηγέτες των δύο Εκκλησιών. Επιπλέον, η συμβολική κοινή τους επίσκεψη στη Νίκαια της Βιθυνίας (σημερινό Ιζνίκ) μια ημέρα νωρίτερα, για οικουμενική προσευχή, με αφορμή τη συμπλήρωση 1.700 χρόνων από την Α’ Οικουμενική Σύνοδο, αναμένεται να έχει ισχυρό αντίκτυπο.
Η Σύνοδος της Νίκαιας, που απάντησε στα μεγάλα θεολογικά ζητήματα και όρισε τους κανόνες της χριστιανικής ταυτότητας, θέσπισε θεμελιώδη δόγματα όπως ο καθορισμός της ημερομηνίας του Πάσχα, η εξήγηση της Τριάδας και η διευκρίνιση της θεότητας του Ιησού. Η διατύπωση «Θεός από τον Θεό, φως από το φως, Θεός αληθινός από τον αληθινό Θεό, γεννημένος όχι κτισμένος, ομοούσιος με τον Πατέρα», όπως περιέχεται στο Σύμβολο της Νίκαιας, αποτελεί τη βάση της χριστιανικής πίστης για πολλές εκκλησίες.
Με αυτές τις αρχές, ο Χριστιανισμός πορεύτηκε ενωτικά για πάνω από επτά αιώνες, προτού επέλθει η διχόνοια και η ρήξη. Η κοινή επίσκεψη του Πατριάρχη και του Πάπα στο σημείο συνάντησης των 318 Επισκόπων της Συνόδου, συμβολίζει την ανανέωση της ελπίδας για ενότητα.
Όπως δήλωσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, «σήμερα πιστεύουμε ότι δεν δυνάμεθα πλέον να ζούμε σε απομόνωση… έχουμε ανάγκη ο ένας του άλλου. Έχουμε συλλογική ευθύνη κοινής χριστιανικής μαρτυρίας εις τον σύγχρονον κόσμον… Πώς θα γίνουμε πειστικοί και πιστευτοί εάν δεν ειρηνεύωμεν προς αλλήλους και εάν δεν αγαπώμεν αλλήλους;». Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, μέσω επίσημης εγκυκλίου, τόνισε ότι η επέτειος της Νίκαιας «καλείται να λειτουργήση ως προσκλητήριον δι’ επιστροφήν εις τα πηγάς, εις τα πρωταρχικά σαλπίσματα της αδιαιρέτου Εκκλησίας».