COP 30 στη Βραζιλία: Μια μικτή επιτυχία για το κλίμα
Αναγνώριση δικαιωμάτων ιθαγενών και ενίσχυση προσαρμογής, αλλά απουσία δεσμευτικού οδικού χάρτη για τα ορυκτά καύσιμα
Η 30η Συνδιάσκεψη των Μερών της Σύμβασης Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC), γνωστή ως COP 30, πραγματοποιήθηκε στο Belém της Βραζιλίας από τις 10 έως τις 21 Νοεμβρίου 2025. Η συγκεκριμένη COP είχε ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς φιλοξενήθηκε στην περιοχή του Αμαζονίου, ενός οικοσυστήματος ζωτικής σημασίας για το παγκόσμιο κλίμα, ενώ οι προσδοκίες για τη λήψη δεσμευτικών μέτρων μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και τον τερματισμό της χρήσης ορυκτών καυσίμων ήταν υψηλές.
**Επιτεύγματα και Απογοητεύσεις**
Στα θετικά συγκαταλέγεται η συμφωνία για τριπλασιασμό της χρηματοδότησης για την προσαρμογή, δηλαδή την υποστήριξη των χωρών που πλήττονται περισσότερο από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Για πρώτη φορά, το τελικό κείμενο περιλαμβάνει παράγραφο που αναγνωρίζει τα δικαιώματα των ιθαγενών λαών, εστιάζοντας στη συμμετοχή, την ενημέρωση και τη συναίνεση. Επιπλέον, σημειώθηκε πρόοδος σε πρωτοβουλίες σχετικά με επικίνδυνους ρύπους όπως το μεθάνιο (CH₄), και ορίστηκαν νέοι δείκτες και μηχανισμοί παρακολούθησης της προσαρμογής, υποδηλώνοντας έμφαση στη διαδικασία και όχι μόνο στις δηλώσεις.
Ωστόσο, η COP 30 άφησε και πικρή γεύση. Δεν εγκρίθηκε δεσμευτικός ή σαφής οδικός χάρτης για την παύση της χρήσης ορυκτών καυσίμων (άνθρακα, πετρελαίου, φυσικού αερίου) στο τελικό κείμενο, καθώς η προσπάθεια μπλοκαρίστηκε από χώρες παραγωγούς ορυκτών. Θέματα όπως η αποδάσωση και τα κρίσιμα ορυκτά δεν κατέληξαν σε δεσμευτικές αποφάσεις, χαρακτηριζόμενα ως «προς συνέχιση» εκτός της κύριας διαδικασίας. Η χρηματοδότηση για «ζημιές & απώλειες» παραμένει ανεπαρκής, παρά τις αναφορές, χωρίς επαρκή δέσμευση πόρων. Οι διαπραγματεύσεις χαρακτηρίστηκαν από «βαθιές διαιρέσεις» μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών.
**Γιατί το Αποτέλεσμα Έμεινε «Μισό»**
Οι κύριοι λόγοι για τους οποίους η COP 30 δεν πέτυχε τις προσδοκίες ήταν η σύγκρουση μεταξύ χωρών με παραγωγή ορυκτών καυσίμων και εκείνων που ζητούσαν φιλόδοξη μετάβαση. Οι παραγωγοί μπλόκαραν την κατάργηση των ορυκτών καυσίμων. Η διαδικασία στις διαπραγματεύσεις χαρακτηρίστηκε από καθυστερήσεις και παρατάσεις. Ένα περιστατικό πυρκαγιάς στον χώρο της Ζώνης «Γαλάζιας» (Blue Zone) διέκοψε τις συζητήσεις, ενισχύοντας την αίσθηση εύθραυστης διαδικασίας. Η πίεση για άμεσα, δεσμευτικά αποτελέσματα συγκρούστηκε με τεχνοκρατικές, πολιτικές και οικονομικές αντιστάσεις, καθώς και με την τάση για «μικρά βήματα».
Η αυξημένη χρηματοδότηση για προσαρμογή θα επιτρέψει σε ευάλωτες χώρες να ενισχύσουν τις υποδομές και τα συστήματα προειδοποίησης. Ωστόσο, η απουσία δεσμευτικού χάρτη για τα ορυκτά καύσιμα υποδηλώνει μια πιο αργή ή ανομοιογενή μετάβαση. Η ρητορική αναγνώριση των ιθαγενών απαιτεί μετάφραση σε έργα και πόρους. Η COP 30 έθεσε τα θεμέλια, αλλά οι επόμενες συναντήσεις θα κριθούν από την υλοποίηση των αποφάσεων.
**Επόμενοι Σταθμοί**
Προβλέπεται ειδική σύνοδος για τα ορυκτά καύσιμα και την αποδάσωση. Οι χώρες πρέπει να ενισχύσουν τη χρηματοδότηση για «ζημιές & απώλειες», αλλιώς η εμπιστοσύνη θα μειωθεί. Ο έλεγχος της προόδου μέσω νέων δεικτών θα είναι κρίσιμος. Οι επόμενες COP, και ιδιαίτερα η COP 31 (2026), θα είναι δοκιμασία για το αν η μεταστροφή παγιώνεται ή παραμένει μόνο στα λόγια. Η COP 30 ήταν μια μικτή επιτυχία: έδειξε ότι ο παγκόσμιος διάλογος λειτουργεί και υπάρχουν βελτιώσεις, αλλά απέτυχε να υιοθετήσει τις απαραίτητες τομές, όπως ένας δεσμευτικός χάρτης για τα ορυκτά καύσιμα και σαφείς δεσμεύσεις χρηματοδότησης. Το βασικό ζητούμενο πλέον είναι πώς θα εφαρμοστούν οι συμφωνίες και αν η COP 30 θα αποτελέσει σημείο αναστροφής.