Η κολονοσκόπηση: Ο αόρατος φύλακας της υγείας του εντέρου

Η κολονοσκόπηση, μια ιατρική διαδικασία κλειδί στην πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισής του έως και 60-70%, εφόσον οι προκαρκινικοί πολύποδες εντοπίζονται και αφαιρούνται εγκαίρως. Η τακτική διενέργεια της εξέτασης, προσαρμοσμένη στην ηλικία, το προσωπικό ιατρικό ιστορικό και το επίπεδο κινδύνου του κάθε ατόμου, αποτελεί θεμέλιο λίθο για τη διατήρηση της υγείας.

Τι ακριβώς είναι η κολονοσκόπηση και γιατί είναι τόσο σημαντική; Πρόκειται για μια μέθοδο κατά την οποία ένας εξειδικευμένος γαστρεντερολόγος χρησιμοποιεί έναν εύκαμπτο, φωτιζόμενο σωλήνα εξοπλισμένο με κάμερα για να εξετάσει διεξοδικά το εσωτερικό του παχέος εντέρου και του ορθού. Αυτή η εξέταση είναι κρίσιμη διότι μπορεί να ανιχνεύσει:

* **Πολύποδες εντέρου:** Μικρές αναπτύξεις που, αν μείνουν αχαρτογράφητες, έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε καρκινικές αλλοιώσεις.
* **Αιμορραγία ή φλεγμονή:** Ενδείξεις πιθανών παθολογικών καταστάσεων.
* **Σημάδια πρώιμου σταδίου καρκίνου:** Εντοπισμός της νόσου σε αρχικά, ευκολότερα αντιμετωπίσιμα στάδια.

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου συχνά αναπτύσσεται “σιωπηλά”, χωρίς εμφανή συμπτώματα. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, ο τακτικός έλεγχος μέσω κολονοσκόπησης είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς μπορεί να εντοπίσει ανωμαλίες πολύ πριν αυτές εκδηλωθούν κλινικά.

**Πόσο συχνά πρέπει να γίνεται η κολονοσκόπηση;**

Η συχνότητα της εξέτασης καθορίζεται από παράγοντες όπως η ηλικία και το επίπεδο κινδύνου:

1. **Ενήλικες μεσαίου κινδύνου:** Για άτομα χωρίς συμπτώματα, οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου ή πολυπόδων, η σύσταση της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας είναι να ξεκινήσει ο έλεγχος στην ηλικία των **45 ετών**. Εάν η πρώτη κολονοσκόπηση είναι φυσιολογική, η επανάληψη προτείνεται **κάθε 10 χρόνια**. Ενώ υπάρχουν και άλλες αποδεκτές μέθοδοι ελέγχου (όπως εξετάσεις κοπράνων και σιγμοειδοσκόπηση), η κολονοσκόπηση παραμένει η “χρυσή” επιλογή, καθώς επιτρέπει την άμεση ανίχνευση και αφαίρεση πολυπόδων.

2. **Άτομα με οικογενειακό ιστορικό:** Εάν υπάρχει συγγενής πρώτου βαθμού (γονέας, αδελφός, παιδί) με διάγνωση καρκίνου του παχέος εντέρου ή προχωρημένων πολυπόδων, ο έλεγχος πρέπει να ξεκινά στην ηλικία των **40 ετών** ή **10 χρόνια νωρίτερα** από την ηλικία διάγνωσης του συγγενή, όποιο από τα δύο συμβεί πρώτο. Η επανάληψη συνιστάται **κάθε 5 χρόνια**, ακόμη και με φυσιολογικά αρχικά αποτελέσματα, καθώς η γενετική προδιάθεση αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο, ιδίως αν η διάγνωση στον συγγενή έγινε πριν τα 60 έτη.

3. **Άτομα με προσωπικό ιστορικό πολυπόδων:** Εάν έχουν εντοπιστεί προηγουμένως αδενωματώδεις ή οδοντωτοί πολύποδες, το πρόγραμμα παρακολούθησης εξατομικεύεται βάσει του τύπου, του μεγέθους και του αριθμού τους. Για πολύποδες χαμηλού κινδύνου, η επανάληψη κυμαίνεται από 5-10 χρόνια, ενώ για περισσότερους ή μεγαλύτερους πολύποδες, η συχνότητα αυξάνεται (κάθε 3 χρόνια ή και εντός 1 έτους). Οδοντωτοί πολύποδες με δυσπλασία ή μεγάλο μέγεθος κατηγοριοποιούνται ως υψηλού κινδύνου και απαιτούν παρακολούθηση κάθε 3 χρόνια.

4. **Άτομα με Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Νόσο του Εντέρου (ΙΦΝΕ):** Η ελκώδης κολίτιδα ή η νόσος του Crohn (εάν επηρεάζει το κόλον) αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου λόγω της χρόνιας φλεγμονής. Ο έλεγχος πρέπει να ξεκινά **8-10 χρόνια μετά τη διάγνωση** της ΙΦΝΕ και να επαναλαμβάνεται **κάθε 1-3 χρόνια**, ανάλογα με τη σοβαρότητα και τα ευρήματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να χρησιμοποιηθεί χρωμοενδοσκόπηση για την ανίχνευση ανεπαίσθητων αλλοιώσεων.

5. **Άτομα με γενετικά σύνδρομα:** Κληρονομικές παθήσεις όπως το Σύνδρομο Lynch (HNPCC), η Οικογενής Αδενωματώδης Πολυποδίαση (FAP) ή το Σύνδρομο Peutz-Jeghers αυξάνουν δραματικά τον κίνδυνο. Ο έλεγχος ξεκινά σε νεαρότερες ηλικίες (από 10-12 ετών ή 20-25 ετών, ανάλογα με το σύνδρομο) και γίνεται ετησίως ή κάθε 1-2 χρόνια, συχνά με τη συνδρομή γενετικής συμβουλευτικής.

6. **Ενήλικες άνω των 75 ετών:** Η απόφαση για συνέχιση της κολονοσκόπησης μετά τα 75 αξιολογείται εξατομικευμένα, λαμβάνοντας υπόψη τη γενική υγεία, το προσδόκιμο ζωής και το προηγούμενο ιστορικό. Συνήθως, ο έλεγχος δεν συνιστάται μετά τα 85, εκτός εάν υπάρχουν σοβαροί ιατρικοί λόγοι.

**Πότε να αναζητήσετε άμεση ιατρική συμβουλή;**

Ακόμα και αν δεν πληρούνται οι τυπικές ηλικίες ελέγχου, συμβουλευτείτε άμεσα γιατρό εάν εμφανίσετε:

* Αιμορραγία από το ορθό ή αίμα στα κόπρανα.
* Ανεξήγητη απώλεια βάρους.
* Επίμονο κοιλιακό άλγος ή κράμπες.
* Χρόνιες αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου (δυσκοιλιότητα ή διάρροια).
* Αναιμία από έλλειψη σιδήρου χωρίς σαφή αιτία.

Αυτά τα συμπτώματα απαιτούν διερεύνηση με κολονοσκόπηση, ανεξαρτήτως ηλικίας.

**Τι περιλαμβάνει η διαδικασία;**

Η κολονοσκόπηση διαρκεί συνήθως 30-60 λεπτά και εκτελείται υπό ήπια καταστολή. Κατά τη διάρκειά της, εξετάζεται ολόκληρο το παχύ έντερο για πολύποδες, έλκη ή