Απόρρητη επιχείρηση της CIA: Δισεκατομμύρια σπόροι παπαρούνας για την καταπολέμηση της ηρωίνης στο Αφγανιστάν
Μια άγνωστη πτυχή του αμερικανικού πολέμου – Πώς η CIA επιχείρησε να «αποδυναμώσει» την παραγωγή οπίου με «όπλο» τους ίδιους τους σπόρους.
Για σχεδόν μια δεκαετία, η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (CIA) υλοποιούσε ένα άκρως απόρρητο πρόγραμμα στο Αφγανιστάν, με στόχο την πλήρη εξάλειψη του εμπορίου οπίου. Σύμφωνα με αποκαλύψεις, η υπηρεσία έριχνε από αεροσκάφη, για περισσότερο από δέκα χρόνια, ειδικά τροποποιημένους σπόρους παπαρούνας. Οι σπόροι αυτοί παρήγαγαν φυτά με ελάχιστες ή μηδενικές ποσότητες των χημικών ουσιών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ηρωίνης.
Η πρωτοφανής αυτή επιχείρηση, που δεν είχε δημοσιοποιηθεί ποτέ μέχρι σήμερα, αποτελεί ένα άγνωστο κεφάλαιο της αμερικανικής παρουσίας στο Αφγανιστάν κατά την περίοδο 2001-2021. Ήταν μέρος μιας μακράς προσπάθειας των Ηνωμένων Πολιτειών να αντιμετωπίσουν το διεθνές εμπόριο ναρκωτικών, από τη Λατινική Αμερική έως την Ασία. Η ύπαρξη του προγράμματος επιβεβαιώθηκε από δεκατέσσερα άτομα με γνώση της υπόθεσης, τα οποία μίλησαν ανώνυμα σε αμερικανικό μέσο.
Η ιδέα, που χαρακτηρίστηκε ως «out-of-the-box thinking» από κάποιους, ήταν να ριχτούν οι τροποποιημένοι σπόροι αργά το φθινόπωρο, την περίοδο που οι αγρότες σπέρνουν. Τα φυτά που θα φύτρωναν, θα επικονιάζονταν με τις εγχώριες ποικιλίες, οδηγώντας σταδιακά στην εξασθένηση της συνολικής ποιότητας και ισχύος της παραγωγής οπίου. Οι σπόροι, προϊόν μακροχρόνιας επιλογής και διασταύρωσης φυσικών ποικιλιών, παρήγαγαν φυτά με σχεδόν μηδενική περιεκτικότητα σε μορφίνη.
Η επιχείρηση, που σταμάτησε προσωρινά μία φορά και ολοκληρώθηκε γύρω στο 2015, λάμβανε χώρα με νυχτερινές πτήσεις βρετανικών μεταγωγικών C-130, προκειμένου να μην εντοπίζεται. Στόχοι ήταν οι περιοχές Νανγκαχάρ και Χελμάντ, που αποτελούν το επίκεντρο της αφγανικής παραγωγής παπαρούνας. Η CIA εκτιμάται ότι διέθεσε κονδύλια εκατομμυρίων δολαρίων για το πρόγραμμα, το οποίο ενέκρινε ο τότε πρόεδρος Τζορτζ Μπους μέσω ειδικής προεδρικής άδειας (“finding”), καθιστώντας την επιχείρηση νόμιμη βάσει των εξουσιών της υπηρεσίας για μυστικές επιχειρήσεις.
Ωστόσο, η ευρύτερη εκστρατεία κατά των ναρκωτικών στο Αφγανιστάν εξελίχθηκε σε φιάσκο. Οι αμερικανικές υπηρεσίες διαφωνούσαν για την ευθύνη και τη στρατηγική, ενώ το Πεντάγωνο επέμενε ότι η μάχη κατά του οπίου αποσπούσε την προσοχή από τον πόλεμο κατά των Ταλιμπάν. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ πίεζε για ψεκασμούς με ζιζανιοκτόνα, όπως στην Κολομβία, πρόταση που προσέκρουε στις αντιρρήσεις του ίδιου του Αφγανιστάν, του Ηνωμένου Βασιλείου και του τότε προέδρου Καρζάι, λόγω φόβων για οικολογική καταστροφή και αγρότες.
Παρά τις προσπάθειες, η παραγωγή οπίου στο Αφγανιστάν, που τροφοδοτούσε και τους Ταλιμπάν, δεν μειώθηκε ουσιαστικά. Μετά την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων το 2021, και την ανάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν, επιβλήθηκε απαγόρευση καλλιέργειας. Ενώ αρχικά η παραγωγή μειώθηκε δραματικά, ήδη από το 2024 παρατηρήθηκε νέα αύξηση, μετατοπίζοντας τις καλλιέργειες προς άλλες περιοχές.
Η επιχείρηση των σπόρων παπαρούνας, αν και δεν κέρδισε τον πόλεμο, αποτελεί ένα παράδειγμα της «έξυπνης αλλά εξαιρετικά ακριβής δημιουργικότητας» που επέδειξε η Αμερική, προσπαθώντας να αντιμετωπίσει ένα σύνθετο πρόβλημα με αντισυμβατικούς τρόπους.