Ελλάδα: Η Νέα Ενεργειακή Πύλη της Ευρώπης

Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για πλήρη απεξάρτηση από τους ρωσικούς ενεργειακούς πόρους δημιουργεί ένα νέο γεωπολιτικό τοπίο, με την Ελλάδα να διεκδικεί έναν κεντρικό ρόλο στη νέα ενεργειακή αρχιτεκτονική ασφαλείας της περιοχής. Ο Έλληνας πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, τόνισε τη σημασία της Ελλάδας ως πύλης εισόδου του φυσικού αερίου στην Ευρώπη, υποστηρίζοντας την πρωτοβουλία του «Κάθετου Διαδρόμου» ως μέσο αντικατάστασης των ρωσικών υδρογονανθράκων.

Η στρατηγική αυτή αποσκοπεί στην αναβάθμιση της γεωπολιτικής θέσης της Ελλάδας έναντι της Τουρκίας, η οποία παραδοσιακά επωφελείται από τον ρωσικό αγωγό Turk Stream ως κύρια πύλη διανομής στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Με την επικείμενη διακοπή της ροής ρωσικού αερίου, η Άγκυρα αναμένεται να χάσει ένα σημαντικό γεωστρατηγικό πλεονέκτημα, γεγονός που προκαλεί προβληματισμό στον τουρκικό τύπο.

Η Ελλάδα, εκμεταλλευόμενη τις εξελίξεις, προωθεί τον «Κάθετο Διάδρομο» (vertical corridor) που συνδέει τη χώρα με τα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη. Αυτός ο διάδρομος, αξιοποιώντας το αμερικανικό υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) που θα εισέρχεται στην Ελλάδα διά θαλάσσης, θα επιτρέπει την απρόσκοπτη διανομή του στην ευρύτερη περιοχή. Οι υπάρχουσες υποδομές, όπως οι πλωτοί σταθμοί αποθήκευσης σε Ρεβυθούσα και Αλεξανδρούπολη, αποτελούν τη βάση για την υλοποίηση αυτού του σχεδίου.

Στο πλαίσιο αυτό, οι Διαχειριστές Συστημάτων Μεταφοράς Φυσικού Αερίου από Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία, Μολδαβία και Ουκρανία, μαζί με τον ανεξάρτητο διαχειριστή του Διασυνδετήριου Αγωγού Ελλάδας-Βουλγαρίας (ICGB AD), υπέγραψαν κοινή επιστολή ζητώντας έγκριση για τη δημιουργία νέων διασυνοριακών προϊόντων, προετοιμάζοντας το έδαφος για τη μεταφορά αερίου.

Παράλληλα, η Atlantic-See LNG Trade (AKTOR-ΔΕΠΑ) σύναψε συμφωνία με την Venture Global για την προμήθεια και διανομή αμερικανικού LNG στην Ανατολική Ευρώπη, ενισχύοντας τη βιωσιμότητα του «κεντρικού διαδρόμου». Μνημόνια Κατανόησης (MoU) με κρατικούς φορείς της Ρουμανίας και της Ουκρανίας σηματοδοτούν τη στρατηγική της Ελλάδας για τη διάθεση LNG στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.

Ωστόσο, η Αθήνα καλείται να αποδείξει ότι οι υπάρχουσες υποδομές επαρκούν για να καλύψουν το κενό που θα αφήσει η απενεργοποίηση του τουρκικού αγωγού. Εξετάζονται επενδύσεις για την αύξηση της χωρητικότητας του αγωγού, τη δημιουργία επιπλέον πλωτών σταθμών αποθήκευσης LNG, ακόμη και στον Βόλο. Για τη χρηματοδότηση αυτών των έργων, εξετάζεται η συμμετοχή της αμερικανικής κρατικής αναπτυξιακής τράπεζας U.S. International Development Finance Corporation (DFC).

Ο Υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ, Κρις Ράιτ, εξέφρασε το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για επενδύσεις σε μακροπρόθεσμες υποδομές στο εξωτερικό, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο εμπλοκής του αμερικανικού παράγοντα. Ωστόσο, κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι η περαιτέρω ανάπτυξη της διανομής LNG μέσω Αθηνών θα απαιτήσει αναβάθμιση υποδομών, πιθανώς με ιδιωτικά κεφάλαια, καθώς δεν υπάρχει ακόμα πρόθεση βοήθειας από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Στο μεταξύ, η διυπουργική συνάντηση του σχήματος «3+1» (Ελλάδα – Κύπρος – Ισραήλ – ΗΠΑ) επανέφερε στο προσκήνιο την πρόταση για αγωγό φυσικού αερίου από τα αποθέματα του Ισραήλ προς την Ευρώπη, παρακάμπτοντας την Τουρκία. Ο Υπουργός Ενέργειας του Ισραήλ, Eli Cohen, δήλωσε ότι έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην πιθανότητα κατασκευής ενός τέτοιου αγωγού, με ιδιωτικά κεφάλαια, ο οποίος θα ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης.

Παρά τις προσπάθειες γεωπολιτικής απομόνωσης της Τουρκίας από τον ενεργειακό χάρτη, η χώρα παραμένει κεντρικός παίχτης στην περιοχή, με τις ΗΠΑ να εκφράζουν την ανάγκη της Τουρκίας να απεξαρτηθεί από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες. Η μείωση της προμήθειας ρωσικού αερίου και πετρελαίου στην Τουρκία μετά τη συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν μπορεί να θεωρηθεί ως ένδειξη συμμόρφωσης προς την Ουάσιγκτον. Εξάλλου, η Τουρκία παραμένει κεντρικός διανομέας του αζέρικου φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.