Κορωνοϊός: Θα φέρει η μετάλλαξη «Όμικρον» το τέλος της πανδημίας;

Ο πλανήτης φοβήθηκε για το χειρότερο όταν μια νέα ανησυχητική παραλλαγή εμφανίστηκε στα τέλη, προελαύνοντας στη Νότια Αφρική με ρυθμό που δεν είχε καταγραφεί ποτέ ξανά επί πανδημίας. Ωστόσο, δύο μήνες αργότερα, με την «Όμικρον» να έχει κυριαρχήσει στο μεγαλύτερο κομμάτι της υφηλίου, το αφήγημα έχει αλλάξει για κάποιους, αναφέρει το CNN σε εκτενές δημοσίευμά σχετικά με την επικράτηση της μετάλλαξης και το τι σηματοδοτεί αυτή για τους επόμενους πανδημικούς μήνες.

«Τα επίπεδα ανησυχίας για την Όμικρον τείνουν να είναι χαμηλότερα σε σχέση με τις προγενέστερες παραλλαγές», αναφέρει στο αμερικανικό μέσο ο Σάιμον Γουίλιαμς, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Σουόνσι. Για πολλούς, συνεχίζει, «ο παράγοντας του φόβου για τον κορωνοϊό είναι πλέον ασθενέστερος».

Το γεγονός ότι Όμικρον είναι ηπιότερη, αλλά και η αυξημένη πιθανότητα ο καθένας εν τέλει να μολυνθεί, έπαιξε ρόλο στην πιο χαλαρή αυτή αντίληψη των πραγμάτων, προσθέτει ο ίδιος. Αυτό οδήγησε κάποιους και στο να αναζητήσουν μια εκ προθέσεως μόλυνση «για να τελειώνουν» – μια πρακτική την οποία οι ειδικοί έχουν κατηγορηματικά απορρίψει.

Ωστόσο, αναφέρει το CNN, κάποια μέλη της επιστημονικής κοινότητας εμφανίζονται συγκρατημένα αισιόδοξα πως η τελευταία αυτή μετάλλαξη, μπορεί να σηματοδοτεί και την «τελευταία πράξη» της πανδημίας, προσφέροντας σε μεγάλο τμήμα του κόσμου «ένα στρώμα ανοσίας» και φέρνοντάς μας πιο κοντά σε ένα ενδημικό στάδιο, όπου ο κορωνοϊός θα είναι πλέον συγκρίσιμος με εποχιακές ασθένειες όπως το κρυολόγημα ή η γρίπη.

«Η δική μου άποψη είναι ότι γίνεται ενδημικός και θα παραμείνει έτσι για ένα σημαντικό διάστημα – όπως έχει συμβεί και με άλλους κορωνοϊούς», υποστηρίζει στο αμερικανικό δίκτυο ο Ντέιβιντ Χέιμαν, καθηγητής επιδημιολογίας από το Λονδίνο. «Όλοι οι ιοί προσπαθούν να γίνουν ενδημικοί και, όπως εγώ το βλέπω, ο συγκεκριμένος φαίνεται πως τα καταφέρνει», προσθέτει.

Η Covid-19 έχει εξελιχθεί σε μεγάλο βαθμό με απρόβλεπτο τρόπο και η παραλλαγή που διαδέχεται τη Δέλτα θα μπορούσε να είναι πολύ πιο σκληρή, υποστηρίζουν οι ειδικοί. Αλλά εν τέλει ο πλανήτης απέκτησε μια κυρίαρχη πλέον μετάλλαξη, που διεισδύει εύκολα στον πληθυσμό χωρίς να προκαλεί τον ίδιο αριθμό νοσηλειών, σοβαρής νόσησης και θανάτων, συγκριτικά με τις προηγούμενες.

Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι μπορεί να υπάρξουν και πισωγυρίσματα στην πορεία, συνεχίζει το δημοσίευμα. Όπως η σύνθεση της Όμικρον ήταν απροσδόκητη, η επόμενη παραλλαγή θα μπορούσε να παρουσιάσει σοβαρότερο κίνδυνο για τη δημόσια υγεία και να καθυστερήσει το τέλος της πανδημίας.

Και πολλές χώρες, ειδικά όσες έχουν χαμηλά εμβολιαστικά ποσοστά, ενδέχεται να αντιμετωπίζουν και πάλι μεγάλη πίεση στα νοσοκομεία τους με το τρέχον πανδημικό κύμα. Ωστόσο, στις δυτικές κοινωνίες, παρατηρεί το CNN, εμφανίζεται και μια επείγουσα πολιτική πτυχή επαναφοράς των κοινωνιών σε μια αίσθηση κανονικότητας, με τη μεταδοτικότητα της Όμικρον να θέτει σκληρά διλήμματα στις ηγεσίες: να λάβουν μέτρα για την προστασία της δημόσιας υγείας ή να ρισκάρουν για να μην δουν και πάλι τις οικονομίες τους να ακινητοποιούνται.

Υπό αυτή την οπτική, για πρώτη φορά από την εμφάνιση της Covid-19, που άλλαξε τον κόσμο, κάποιοι επιδημιολόγοι και ηγέτες είναι πρόθυμοι να λάβουν υπόψη ότι ο ιός όντως είναι πιθανό να πραγματοποιεί βήματα προς το ενδημικό στάδιο.

«Οι κανόνες του παιχνιδιού έχουν αλλάξει»
Το ερώτημα, με το οποίο έρθουν αντιμέτωποι οι επιστήμονες αλλά και ολόκληρη η κοινωνία το 2022, είναι πότε η Covid-19 θα περάσει σε ενδημική φάση.

Μια ενδημική νόσος είναι συνεχώς παρούσα σε μια κοινότητα, ωστόσο δεν επηρεάζει έναν ανησυχητικά υψηλό αριθμό ανθρώπων ούτε διαταράσσει την κοινωνία, όπως συνήθως συμβαίνει με μια πανδημία.

Οι ειδικοί δεν αναμένουν ότι η Covid θα εξαφανιστεί εντελώς από τη ζωή μας. Αντίθετα, θα φτάσει τελικά σε μια φάση -παρόμοια με πολλές άλλες ασθένειες- όπου «οι περισσότεροι άνθρωποι θα μολυνθούν κατά την παιδική τους ηλικία, πιθανώς πολλές φορές, και καθώς αυτές οι λοιμώξεις θα συσσωρεύονται, θα δημιουργούν ανοσία», σημειώνει ο Μαρκ Γούλχαους, συγγραφέας βιβλίου για τα πρώιμα στάδια της πανδημίας και καθηγητής επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου.

«Σε αυτήν την κατάσταση οδεύουμε», δηλώνει και προσθέτει: «Η Όμικρον είναι ακόμη μία δόση του ιού. Όλοι θα είμαστε λιγότερο ευάλωτοι σε αυτή τη νόσο καθώς είτε θα έχουμε λάβει αυτή τη δόση είτε θα έχουμε εμβολιαστεί».

Ο κίνδυνος εισαγωγής στο νοσοκομείο λόγω της παραλλαγής Όμικρον είναι μειωμένος κατά ένα τρίτο συγκριτικά με τη Δέλτα, ανακοίνωσαν ερευνητές του Imperial College London σε επιστημονική σύσταση που έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα η βρετανική κυβέρνηση. Μια εφημερίδα από τη Νότια Αφρική σημειώνει ότι το ποσοστο αυτό ανέρχεται στο 80%.

«Πάνω από το μισό του πληθυσμού παγκοσμίως έχει μολυνθεί ή έχει εμβολιαστεί. Οι κανόνες του παιχνιδιού έχουν αλλάξει σχετικά με το πως αντιμετωπίζουμε τον ιό», σημειώνει ο Μ. Γουλχάους.

Η σύγκριση της σημερινής κατάστασης με προηγούμενες πανδημίες δεν είναι ακριβής επιστημονικά. Στο παρελθόν έχουν καταγραφεί περιπτώσεις όπου οι ιοί αναμένονταν να εξελιχθούν σε σοβαρή απειλή και τελικά εξαφανίστηκαν.

«Υπάρχουν άλλοι τέσσερις κορωνοϊοί που έχουν γίνει ενδημικοί», σημειώνει ο Ντέιβιντ Χέιμαν και προσθέτει: «Η ιστορία των λοιμώξεων δείχνει ότι ο Covid-19 θα είναι ο πέμπτος».

«Οι άνθρωποι ερμήνευσαν εκ νέου τη “ρωσική γρίπη” στα τέλη του 19ου αιώνα ως την εμφάνιση ενός κοινού κρυολογήματος τύπου κορωνοϊού», τονίζει ο Μ. Γουλχάους, αναφερόμενος στο ξέσπασμα του 1889-90, που εκτιμάται ότι σκότωσε περίπου ένα εκατομμύριο ανθρώπους, αλλά τελικά εξελίχθηκε σε ένα κοινό κρυολόγημα.

Η επόμενη μετάλλαξη
Σε γενικές γραμμές οι ειδικοί συμφωνούν ότι η Όμικρον μας φέρνει πιο κοντά σε αυτή τη φάση. Το πόσο γρήγορα θα φτάσουμε εκεί δεν εξαρτάται από το στέλεχος που επικρατεί αυτή τη στιγμή, αλλά από αυτό που ακολουθεί.

Είναι ακόμα πρόωρο να θεωρήσουμε ότι η «Oμικρον» σηματοδοτεί το τέλος της πανδημίας, δήλωσε τη Δευτέρα ο επιστημονικός σύμβουλος του Λευκού Οίκου, δρ Αντονι Φάουτσι. «Παραμένει αναπάντητο αυτό το ερώτημα», επισήμανε μιλώντας στο πλαίσιο της εικονικής εκδήλωσης «The Davos Agenda». «To ελπίζουμε και τo ευχόμαστε, αλλά επί του παρόντος δεν έχουμε καμία εγγύηση ότι θα συμβεί». Πρόσθεσε επίσης ότι ο κόσμος είναι «τυχερός» που η Όμικρον δεν είχε περισσότερα κοινά χαρακτηριστικά με τη Δέλτα.

Παρόλες τις θετικές ενδείξεις, «δεν είναι σίγουρο ότι δεν θα εμφανιστεί μια νέα παραλλαγή που θα μας πάει πίσω», τονίζει ο Γουλχάους.

«Δεν θα ήθελα να πω ποια κατεύθυνση θα ακολουθήσει η επόμενη παραλλαγή», αναφέρει. «Η επόμενη παραλλαγή “καλείται” να εκτοπίσει την Όμικρον, αλλά, βασικότερα, να παρακάμψει τη φυσική ανοσία, καθώς και την ανοσία μέσω του εμβολιασμού», σημειώνει και προσθέτει: «Δεν μπορούμε να πούμε εκ των προτέρων πόσο κακή θα είναι».

H «κούρσα» προς την ενδημικότητα
Από επιδημιολογικής άποψης, η Όμικρον έχει προσφέρει έδαφος για αισιοδοξία, αλλά πολλά εξαρτώνται από το πώς ο ιός θα εξελιχθεί από εδώ και μπρος, συνεχίζει το δημοσίευμα.

Ωστόσο, οι πανδημίες δεν κινούνται απλώς με βάση τις ιδιοτροπίες ενός ιού. Κατευθύνονται επίσης από την ανθρώπινη συμπεριφορά και τις πολιτικές πράξεις. Και καθώς πλησιάζει η επέτειος των δύο ετών της πανδημίας τον Μάρτιο, εμφανίζονται σημάδια «κούρσας» προς την ενδημικότητα.

Ο πρωθυπουργός της Ισπανίας Πέδρο Σάντσεθ, ο οποίος ηγήθηκε ενός από τα πιο αποτελεσματικά προγράμματα εμβολιασμού στη Δύση, δήλωσε νωρίτερα αυτό το μήνα ότι ήρθε η ώρα «να αξιολογήσουμε την εξέλιξη της Covid από πανδημία σε ενδημική ασθένεια». Η υπουργός Υγείας τού, είπε ότι έχει εκφράσει αυτή την άποψη και σε άλλους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Από την πλευρά του, ο υπουργός Παιδείας της Βρετανίας Ναντίμ Ζαχάουι, ο οποίος επίσης στο πρόσφατο παρελθόν ήταν επικεφαλής της εμβολιαστικής εκστρατείας στο Ηνωμένο Βασίλειο, υποστήριξε σε ραδιοφωνική του συνέντευξη ότι η χώρα ήθελε «να δείξει στον κόσμο τη μετάβαση από την πανδημία στο ενδημικό στάδιο».

Ανάλογες κινήσεις είχαν ήδη αναδειχθεί σε χώρες όπως η Δανία, όπου τα περιοριστικά μέτρα είχαν αρθεί και εν συνεχεία εφαρμοστεί ξανά πέρσι. Η Δανή ειδική Τάιρα Γκρόουν Κράουζε, είχε αναφέρει σε τοπικό δίκτυο πριν μερικές ημέρες ότι η «Όμικρον» θα μπορούσε να μας «βγάλει» από την πανδημία και να επαναφέρει τους Δανούς πολίτες στην κανονικότητα εντός δύο μηνών.

«Αυτές οι κυβερνήσεις, που είχαν επιτύχει ένα υψηλό επίπεδο ανοσίας μέσω του προνομίου των εμβολιασμών ή του βάρους της νόσησης, τώρα έχουν μια ευρύτερη γκάμα επιλογών συγκριτικά με τις αρχές του 2021», αναφέρει ο Τόμας Χέιλ καθηγητής στην Οξφόρδη και υψηλόβαθμός αξιωματούχος της πανδημικής task force της βρετανικής κυβέρνησης.

Πολλές χώρες αρχίζουν να συμπεριφέρονται, συνεπώς, σαν ο κορωνοϊός να είναι ήδη ενδημικός. Η Αγγλία «αντιστάθηκε» απέναντι σε νέους περιορισμούς παρά τους αριθμούς – ρεκόρ που κατέγραψε στους δείκτες της τις τελευταίες εβδομάδες, ενώ παρά την αύξηση σε θανάτους και νοσηλείες, το Σύστημα Υγείας της φαίνεται πως επιβίωσε από την κορύφωση της «Όμικρον», χωρίς να σημειωθεί ο υψηλότατος αριθμός εισαγωγών των προγενέστερων παραλλαγών.

Παραδείγματα όπως αυτά, θα μπορούσαν να ωθήσουν χώρες να άρουν τους περιορισμούς για τον κορωνοϊο και, όπως πρότεινε ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον πριν από λίγες ημέρες, να «διώξουν» την Όμικρον.

Τη χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων κατά της πανδημίας, σε δύο φάσεις από τον ερχόμενο μήνα, ανακοίνωσε την Πέμπτη ο πρωθυπουργός της Γαλλίας, Ζαν Καστέξ. Από την Τετάρτη 2 Φεβρουαρίου δεν θα είναι υποχρεωτική η χρήση μάσκας σε εξωτερικούς χώρους. Επίσης δεν θα είναι υποχρεωτική η τηλεργασία, αν και θα εξακολουθήσει να συνίσταται και θα εναπόκειται σε επιχειρήσεις και εργαζόμενους εάν θα τη συνεχίσουν και σε ποιον βαθμό.

Τα μέτρα αυτά αποτυπώνουν τον καταστροφικό αντίκτυπο της Όμικρον στην εργασία – μια εξέλιξη που άλλαξε τους υπολογισμούς των κυβερνήσεων. Αντιμέτωποι με το δίλημμα «αντιμετώπιση της διασποράς ή χώρες χωρίς περιορισμούς», οι ηγέτες κινήθηκαν γρήγορα για να περιορίσουν τα lockdown.

«Σαφώς οι κλειστές επιχειρήσεις και τα κλειστά σχολεία, όπως επίσης και η επιβάρυνση στα συστήματα υγείας κοστίζουν», σημειώνει ο Χέιλ. «Φυσικά είναι προτιμότερο να αποφευχθεί η ευρεία διασπορά, αν και για πολλές χώρες που αντιμετωπίζουν τώρα την Όμικρον αυτό το σημείο είναι πλέον αμφισβητήσιμο».

«Αυτό σημαίνει ότι ολοένα και περισσότερες χώρες επιδιώκουν να «μεταφέρουν την αξιολόγηση κινδύνου στους πολίτες τους», σημειώνει ο Χέιμαν μέσω της χαλάρωσης των μέτρων, της σύστασης για self test, της χρήσης μάσκας, καθώς και της αξιολόγησης από τους ίδιους τους νοσούντες σχετικά με τη χρονική περίοδο απομόνωσης και καραντίνας.

Πολλοί ειδικοί εξακολουθούν να ενθαρρύνουν την εφαρμογή περιορισμών για τη μείωση της διασποράς, τουλάχιστον όσο το κύμα της Όμικρον είναι σε εξέλιξη. Ωστόσο, ο Ουίλιαμς σημειώνει ότι οι πολίτες απομακρύνονται όλο και περισσότερο από αυτή την άποψη.

«Ο τρόπος με τον οποίο η Όμικρον εμφανίζεται από οριμένα μέσα ενημέρωσης -ακόμη και έμμεσα από ορισμένους πολιτικούς, οι οποίοι έσπευσαν να τονίσουν πως «πρέπει να μάθουμε να ζούμε με αυτό»- συνέβαλαν στη διαδεδομένη πλέον άποψη ότι η Όμικρον είναι λιγότερο ανησυχητική», αναφέρει.

«Πάντα ξέραμε ότι θα πρέπει ζήσουμε με τον ιό»
To πρόβλημα με αυτή την προσέγγιση, πολλοί προειδοποιούν, είναι ότι κάποια μέρη του πλανήτη είναι λιγότερο ικανά στο να ακολουθήσουν μια χαλαρή οδό. «Εξ ορισμού η πανδημία δεν θα τελειώσει, έως ότου τελειώσει για όλους, παντού», λέει ο Γουίλιαμς. «Η προσοχή μας τώρα θα πρέπει με αυξανόμενο ρυθμό να στραφεί στην επάρκεια εμβολίων, σε χώρες φτωχές ή “μεσαίες”».

Η εμβολιαστική κάλυψη είναι χαμηλότερη σε πολλές φτωχότερες περιοχές του πλανήτη, ειδικά στην ανατολική Ευρώπη, την κεντρική Ασία και μεγάλα τμήματα της Αφρικής, καθιστώντας τα μέρη αυτά ιδιαίτερα «ύποπτα» για νέες ανησυχητικές παραλλαγές ή σφοδρότερα κύματα νοσηλειών.

«Μια πανδημία διέπεται από διαφορετικές παραμέτρους σε διαφορετικές χώρες», υποστηρίζει ο Χέιμαν συνεχίζοντας: «Θεωρώ ότι οι χώρες θα γίνουν ενδημικές σε διαφορετικά μεταξύ τους επίπεδα».

Και αυτό, σχολιάζει το δημοσίευμα, προσθέτει ένα επιπλέον επίπεδο αβεβαιότητας σχετικά με το εάν η Όμικρον θα οδηγήσει στο τέλος της πανδημίας.

«Τα Συστήματα Υγείας ανά τον κόσμο θα πρέπει έχουν γνώση των κινδύνων της Covid, ακόμη κι αν σύντομα αρχίσει να συμπεριφέρεται και να μοιάζει όλο και περισσότερο σαν ένα εποχικό κρυολόγημα», λέει από την πλευρά του ο Γουλχαους, καταλήγοντας:

«Ο κόσμος έχει αλλάξει. Υπάρχει ένα νέο ανθρώπινο παθογόνο και θα συνεχίσει να προκαλεί ασθένειες στο άμεσο μέλλον. Εξαρχής (ξέραμε ότι) θα ζούσαμε με τον Covid, δεν επρόκειτο να φύγει ποτέ. Το ξέραμε από τον Φεβρουάριο του 2020. Αυτό που δεν γνωρίζαμε, και ακόμη δεν γνωρίζουμε, είναι το πώς θα μοιάζει στην πραγματικότητα όλο αυτό».