Ο αόρατος δολοφόνος: Γιατί ο καρκίνος του παγκρέατος χρειάζεται την άμεση προσοχή μας

Ο καρκίνος του παγκρέατος, μια από τις πιο θανατηφόρες μορφές κακοήθειας, παραμένει σε μεγάλο βαθμό “αόρατος” εξαιτίας των ανεπαίσθητων αρχικών συμπτωμάτων και της καθυστερημένης διάγνωσης, με συνέπεια τα ποσοστά επιβίωσης να παραμένουν τραγικά χαμηλά. Η ευαισθητοποίηση για την ασθένεια αυτή είναι, επομένως, όχι απλώς σημαντική, αλλά απολύτως κρίσιμη.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 2021 καταγράφηκαν περίπου 508.532 νέες περιπτώσεις και 505.752 θάνατοι, καθιστώντας τον καρκίνο του παγκρέατος μία από τις κύριες αιτίες θνησιμότητας παγκοσμίως. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 2020, αντιπροσώπευε το 3,5% των νέων διαγνώσεων και το 7,1% των θανάτων από καρκίνο, τοποθετούμενος ως η 4η κύρια αιτία. Στην Ελλάδα, τα εθνικά δεδομένα του 2022 δείχνουν ότι αφορά το 3,7% των νεοδιαγνωσμένων καρκίνων στις γυναίκες και σταθερά ανήκει στις πέντε κορυφαίες αιτίες θανάτου. Αυτοί οι αριθμοί καταδεικνύουν την επιτακτική ανάγκη για μεγαλύτερη δημόσια, κλινική και πολιτική προσοχή.

Τι ακριβώς είναι ο καρκίνος του παγκρέατος; Εμφανίζεται όταν τα κύτταρα του παγκρέατος, ενός οργάνου πίσω από το στομάχι που ρυθμίζει την πέψη και το σάκχαρο, αρχίζουν να αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα. Η πιο κοινή μορφή, το αδενοκαρκίνωμα (PDAC), χαρακτηρίζεται από επιθετική συμπεριφορά, ταχεία εξάπλωση και κακή ανταπόκριση στη θεραπεία. Το πάγκρεας έχει δύο βασικές λειτουργίες: την εξωκρινή (παραγωγή πεπτικών ενζύμων) και την ενδοκρινή (παραγωγή ορμονών όπως ινσουλίνη και γλυκαγόνη). Ο καρκίνος προσβάλλει συχνότερα τους εξωκρινείς ιστούς, και λόγω της ασαφούς συμπτωματολογίας, η διάγνωση καθυστερεί συχνά.

Η καθυστερημένη διάγνωση είναι ένας από τους κύριους λόγους της κακής πρόγνωσης. Η Παγκόσμια Ημέρα Καρκίνου του Παγκρέατος υπενθυμίζει την ανάγκη αναγνώρισης των προειδοποιητικών σημείων: επίμονος πόνος στην άνω κοιλιακή χώρα ή την πλάτη, ανεξήγητη απώλεια βάρους ή όρεξης, νεοεμφανιζόμενος διαβήτης ή επιδείνωση του υπάρχοντος, ίκτερος (κιτρίνισμα δέρματος/ματιών), ωχρά κόπρανα, σκούρα ούρα, επίμονη δυσπεψία, ναυτία, φούσκωμα, κόπωση και ανεξήγητη θρόμβωση. Αυτά τα συμπτώματα, ειδικά αν είναι επίμονα ή συνδυαστικά, απαιτούν άμεση ιατρική διερεύνηση.

Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν το κάπνισμα (ισχυρότερος τροποποιήσιμος παράγοντας), την παχυσαρκία, τη σωματική αδράνεια, τη χρόνια παγκρεατίτιδα, την ηλικία (άνω των 60), τον νεοεμφανιζόμενο ή επιδεινωμένο διαβήτη, καθώς και το οικογενειακό ιστορικό ή γενετικά σύνδρομα. Η ευαισθητοποίηση πρέπει να καλύπτει τόσο τους γνωστούς παράγοντες, όπως το κάπνισμα, όσο και αυτούς που συχνά παραβλέπονται, όπως ο νέος διαβήτης ή τα κληρονομικά σύνδρομα.

Σε αντίθεση με άλλους καρκίνους, η πρόοδος στην αντιμετώπιση του καρκίνου του παγκρέατος είναι αργή. Βασικές προκλήσεις είναι η έλλειψη προληπτικών εξετάσεων για τον γενικό πληθυσμό, η επιθετική βιολογία του καρκίνου, η καθυστερημένη διάγνωση και η χαμηλότερη προσοχή και χρηματοδότηση σε σύγκριση με άλλες μορφές καρκίνου. Η Παγκόσμια Ημέρα στοχεύει στην αύξηση της αναγνώρισης συμπτωμάτων και παραγόντων κινδύνου, την ενθάρρυνση για έγκαιρη διάγνωση, την υποστήριξη της έρευνας για νέες διαγνωστικές και θεραπευτικές μεθόδους, και τη μείωση του στιγματισμού.

Τι μπορούμε να κάνουμε; Ατομικά, πρέπει να είμαστε σε επαγρύπνηση για τα συμπτώματα, να μιλάμε στον γιατρό μας για κάθε αλλαγή, να υιοθετούμε υγιεινό τρόπο ζωής και να μην αγνοούμε επίμονα πεπτικά προβλήματα. Συλλογικά, τα συστήματα υγείας πρέπει να προωθούν την έγκαιρη πρόσβαση σε εξειδικευμένη αξιολόγηση, να υποστηρίζουν την έρευνα, να ενισχύουν τη διεπιστημονική φροντίδα και να βελτιώνουν τη συλλογή δεδομένων.

Οι συχνές ερωτήσεις αποσαφηνίζουν ότι ο καρκίνος του παγκρέατος δεν αφορά μόνο καπνιστές, ότι η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να οδηγήσει σε θεραπεία, αλλά η πρόληψη μέσω screening δεν είναι ακόμα διαθέσιμη για όλους, και το χαμηλό ποσοστό επιβίωσης οφείλεται στην καθυστερημένη διάγνωση και την πρώιμη εξάπλωση.

Η Παγκόσμια Ημέρα Καρκίνου του Παγκρέατος είναι μια υπενθύμιση ότι η γνώση, η εγρήγορση και η έγκαιρη δράση μπορούν να σώσουν ζωές.