Ματίας Κλουμ: Η ψυχή της φύσης μέσα από τον φωτογραφικό φακό

Ο Ματίας Κλουμ, ο Σουηδός φωτογράφος, εικονολήπτης, σκηνοθέτης, περιβαλλοντολόγος και καλλιτέχνης, με την ακατάπαυστη αφοσίωση στη φύση, αποτελεί μια εμβληματική φιγούρα του National Geographic. Από το 1991, ως εξερευνητής του διάσημου οργανισμού, έχει αφήσει το στίγμα του με 13 εξώφυλλα, 12 ντοκιμαντέρ και 17 βιβλία, συχνά σε συνεργασία με θρύλους της επιστήμης, όπως η αείμνηστη Τζέιν Γκούνταλ.

Η πρόσφατη παρουσία του στην Αθήνα, στο πλαίσιο εκδήλωσης του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή, έδωσε την ευκαιρία για μια εις βάθος συζήτηση. Το Μουσείο, πρόσφατα ανακηρυγμένο «Εθνικό», εγκαινιάζει μια νέα εποχή με εκθέσεις και δράσεις, όπως η «Βιοποικιλότητα. Ολα συνδέονται».

Ο κ. Κλουμ εξέφρασε τον θαυμασμό του για το Μουσείο, τονίζοντας τη σύμπλευση των απόψεων: «Η δουλειά μου πάντα επιδίωκε να συνδέσει τη συναισθηματική αφήγηση με την επιστημονική διορατικότητα, να συγκινήσει τους ανθρώπους όχι μόνο διανοητικά, αλλά και ενστικτωδώς», ανέφερε, προσθέτοντας ότι μοιράστηκε εικόνες, ταινίες και σκέψεις από το έργο της ζωής του, με στόχο την επαναπροσδιορισμό της σχέσης μας με τον πλανήτη.

Η πορεία του Ματίας Κλουμ στη φωτογραφία ξεκίνησε από μια απλή πράξη: δανείστηκε την κάμερα του πατέρα του σε ηλικία 12 ετών και αυτή η πράξη άλλαξε τη ζωή του. «Μαγεύτηκα με το πώς μια μόνο εικόνα μπορούσε να συγκρατήσει τόσο την αλήθεια όσο και το συναίσθημα», δήλωσε. Μεγαλωμένος στη Σουηδία, βρήκε στην κάμερα τον ιδανικό σύντροφο για να κατανοήσει τον κόσμο. Μέχρι τα τέλη της εφηβείας του, η φωτογραφία ήταν ήδη το επάγγελμά του.

Η μακρόχρονη συνεργασία του με το National Geographic ξεκίνησε σχεδόν τυχαία στα 23 του χρόνια, όταν ένας συντάκτης του περιοδικού εντυπωσιάστηκε από το portfolio του. «Ήταν η μέρα που ξεκίνησε μια μακρά και βαθιά ουσιαστική συνεργασία με αποστολές σε όλο τον κόσμο», θυμάται.

Η απόφασή του να ασχοληθεί με τη φωτογραφία της φύσης ωριμάσε νωρίς, επηρεασμένη από ένα καλλιεργημένο περιβάλλον γεμάτο τέχνη και γνώση. «Δεν με ενδιέφερε απλώς να καταγράψω αυτό που έβλεπα, αλλά να αποτυπώσω αυτό που ένιωθα, τη σιωπή, τον ρυθμό, τον παλμό ενός ζωντανού κόσμου», εξηγεί.

Αν και δεν θυμάται την πρώτη του απόπειρα, η σπίθα περιέργειας και ενθουσιασμού όταν συνειδητοποίησε ότι μπορούσε να παγώσει μια φευγαλέα στιγμή και να τη μοιραστεί, παραμένει ζωντανή. Επιδιώκει να αποτυπώνει «την αθόρυβη, σχεδόν αόρατη στιγμή όπου η ζωή αποκαλύπτεται», όπως το βλέμμα ενός ζώου ή η ανάσα ενός δάσους.

Για την αξία μιας φωτογραφίας, ο κ. Κλουμ πιστεύει ότι, ενώ «μερικές φορές μια φωτογραφία μπορεί να πει περισσότερα από χίλιες λέξεις», ο συνδυασμός της με προσεκτικά επιλεγμένες λέξεις μπορεί να δημιουργήσει πολλαπλά επίπεδα νοήματος.

Αντιμετωπίζοντας κατά καιρούς σοβαρές ασθένειες σε απομακρυσμένα μέρη, ο κ. Κλουμ θεωρεί δυσκολότερη την απουσία από την οικογένειά του. «Η ζωή ενός φωτογράφου του είδους μου είναι απαιτητική και απρόβλεπτη. Χάνεις ορόσημα και καθημερινές στιγμές», δηλώνει, προσθέτοντας ότι αυτές οι προκλήσεις του δίδαξαν ταπεινότητα, ανθεκτικότητα και ευγνωμοσύνη.

Στην Ουψάλα της Σουηδίας, οι μέρες του χαρακτηρίζονται από ποικιλία: συναντήσεις, κλήσεις Zoom, επεξεργασία υλικού, προετοιμασία ομιλιών και σχεδιασμός νέων έργων, αν και ταξιδεύει διαρκώς. Στον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο του, απολαμβάνει μουσική, καλό φαγητό, δραστηριότητες στη φύση, όπως μάζεμα μανιταριών, και τον χρόνο με τους γιους του.

Ο ίδιος αυτοπροσδιορίζεται ως ένα μείγμα αντιθέσεων: ευαίσθητος, πεισματάρης, στοργικός και «επιλεκτικά εξωστρεφής με ιδιόρρυθμη αίσθηση του χιούμορ».

Οι ξεχωριστές εμπειρίες του στη φύση είναι αμέτρητες, αλλά η πρόσφατη παραμονή του στα Γκαλαπάγκος, όπου 50 καρχαρίες κύκλωσαν το σκάφος του κάτω από το φως του φεγγαριού, ήταν «ισχυρή, σιωπηλή και βαθιά συγκινητική». Ωστόσο, αναγνωρίζει την αξία των ανθρώπινων επαφών, καθώς έχει γνωρίσει ένα ευρύ φάσμα ανθρώπων, οι οποίοι του υπενθυμίζουν πόσο συνδεδεμένοι είμαστε όλοι μεταξύ μας.