Ποιες αλλαγές φέρνουν τα νέα προγράμματα σπουδών σε Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια

Από τα πρότυπα και πειραματικά σχολεία της χώρας και τις πρώτες ημέρες του νέου έτους, όπως έχει ήδη γράψει «Το Βήμα», θα ξεκινήσει η εφαρμογή των νέων προγραμμάτων σπουδών στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Βέβαια, η Β’ και η Γ’ Λυκείου θα συνεχίσουν τα μαθήματά τους χωρίς αλλαγές, με στόχο να μείνουν απερίσπαστες για την προετοιμασία των πανελλαδικών εξετάσεων που από εφέτος το καλοκαίρι θα είναι ακόμη πιο σύνθετες.

Και ενώ σε γνωστικά αντικείμενα όπως εκείνο των Μαθηματικών τα νέα προγράμματα προκαλούν προβληματισμό στην αρμόδια επιστημονική Ενωση της χώρας, σε άλλα, όπως εκείνο της «δύσκολης» Φυσικής, φαίνεται ότι φέρνουν μια μικρή επανάσταση στη διδασκαλία, απομακρύνοντας την επιμονή στις ασκήσεις και στους τύπους και φέρνοντας στην επιφάνεια τα πειράματα και τα παραδείγματα που έχουν σχέση με την καθημερινότητα και τη ζωή μας.

Καθολική εφαρμογή από το ’23

Κατά το σχολικό έτος 2023-2024 τα νέα προγράμματα θα ισχύσουν καθολικά, με την ταυτόχρονη έναρξη της εφαρμογής του «πολλαπλού βιβλίου». Αυτό σημαίνει περισσότερα του ενός, εγκεκριμένα από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, βιβλία τα οποία θα επιλέγουν τα σχολεία για να χρησιμοποιηθούν ως διδακτικά σε κάθε μάθημα.

Τις επόμενες ημέρες θα ξεκινήσει η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών των πρότυπων και πειραματικών σχολείων στη νέα διδακτική των μαθημάτων, ενώ η περίπτωσή τους θα λειτουργήσει ως «πολλαπλασιαστής» και στα υπόλοιπα σχολεία το επόμενο χρονικό διάστημα.

Βέβαια, δεν φαίνεται συμβατό με την τεχνολογική ωριμότητα των σχολείων το πρότυπο των «ψηφιακών» προεκτάσεων της διδασκαλίας που ανακοινώθηκε, καθώς πολλά σχολεία της χώρας δεν έχουν σήμερα ούτε δεύτερο υπολογιστή. Το υπουργείο Παιδείας ανακοίνωσε ότι θα στείλει στις σχολικές αίθουσες διαδραστικούς πίνακες, κάτι που όμως αποτελεί μόνο ένα κομμάτι του σύνθετου τεχνολογικού παζλ που θα κληθεί και πάλι να λύσει η δημόσια εκπαίδευση.

Τα σχολεία αλλάζουν σελίδα

Παρ’ όλα αυτά, η νέα φιλοσοφία στη διδασκαλία, εάν αφεθεί να βλαστήσει, αναμένεται να στρέψει το ελληνικό σχολείο σε άλλη κατεύθυνση, επενδύοντας στη μόρφωση νέων πολιτών που κατ’ αρχήν καταλαβαίνουν πώς η Φυσική, τα Μαθηματικά ή η Φιλοσοφία μπορούν να έχουν πρακτική εφαρμογή στη ζωή μας κάθε μέρα που περνάει.

Τα νέα προγράμματα σπουδών καλύπτουν ένα σχολικό έτος 25 εβδομάδων (συνολικά είναι 36-40 εβδομάδες), οπότε είναι απλά θέμα χρόνου το πώς θα «κουρδιστεί» τα επόμενα χρόνια το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας για να αποφύγει τα προβλήματα των κενών σε εκπαιδευτικούς, πρόχειρων ή χωρίς μελέτη και συντονισμό συγχωνεύσεων τμημάτων, απεργιών ή καταλήψεων που θα αποτρέψουν την επιτυχημένη εφαρμογή του.

Ετσι, και σε συγκεκριμένα αντικείμενα, όπως προκύπτει από τη μελέτη που έκανε «Το Βήμα»:

^l Η φυσική (Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο)

Γίνεται εισαγωγή εφαρμογών κβαντικής θεωρίας (χωρίς ασκήσεις) και προβλέπονται συμπληρωματικές επιστημονικές, διεπιστημονικές ή/και διαθεματικές πληροφορίες (π.χ. ιστορικά και καλλιτεχνικά στοιχεία). Προβλέπονται αλλαγές σε επίπεδο θεωρίας και πράξης, όσο και σε επίπεδο φιλοσοφίας: Οι έννοιες της Φυσικής και οι βασικές ιδέες της επιστήμης που παρουσιάζονται στο Δημοτικό, στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο είναι οι ίδιες. Αυτό που διαφοροποιείται είναι ο τρόπος της παρουσίασής τους, που οφείλει να συμβαδίζει με το στάδιο εξέλιξης των γνωστικών δυνατοτήτων των μαθητών στο αντίστοιχο επίπεδο. Ετσι, οι έννοιες, οι αρχές, οι ιδέες και οι μέθοδοι με τις οποίες οργανώνονται και συστηματοποιούνται οι γνώσεις δεν περιορίζονται στην εφαρμογή τους για την επίλυση ασκήσεων αλλά στην κριτική σκέψη και κατανόηση της δομής της φυσικής επιστήμης. Στόχος είναι τα παιδιά να κατανοούν, μαζί με την περιέργεια και το ενδιαφέρον, έστω και διαισθητικά, τον τρόπο εργασίας του επιστήμονα. Τα νέα προγράμματα έτσι ενοποιούν θεωρίες, φυσικά μεγέθη και ποσότητες στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο, προετοιμάζοντας και εξοικειώνοντας τους μαθητές με μια κοινή ανακαλυπτική μεθοδολογία: την επιστημονική-εκπαιδευτική μέθοδο με διερεύνηση και τον αποδεικτικό εκπαιδευτικό πειραματισμό. Προβλέπουν κοινά θεματικά πεδία στο Δημοτικό, στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο χωρίς ασυνέχειες ή αλληλοεπικαλύψεις.

^l Τα Αρχαία Ελληνικά στο Λύκειο

Σε σύγκριση με τα προηγούμενα προγράμματα σπουδών (ιδίως του 2011 και του 2015) το νέο πρόγραμμα σπουδών έχει ως στόχο την αντιπαραβολή στη διδασκαλία ανάμεσα στην αρχαία και στη νέα ελληνική και μια ενιαία διδακτική προσέγγιση στο μάθημα και αλλάζει στο εξής: εισάγεται ειδικό Ανθολόγιο Γλωσσικής Διδασκαλίας και στις τρεις τάξεις του Λυκείου. Δίνεται έμφαση στη χρήση και αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και ιδίως των διαδικτυακών εργαλείων και των ηλεκτρονικών πηγών δεδομένων για τη διδασκαλία της αρχαιοελληνικής γλώσσας και γραμματείας. Δίνεται ακόμη βαρύτητα στη συνολική διδασκαλία σημαντικού αριθμού αξιόλογων αρχαιοελληνικών κειμένων, ώστε να αποφεύγεται ο τεμαχισμός τους που οδηγεί τελικά στην αδυναμία κατανόησης του περιεχομένου τους. Τα σχετικά βιβλία, δε, προτείνεται να είναι μικρότερα και πιο απλά στην κατανόησή τους.

Μελέτη ολόκληρου βιβλίου στη Λογοτεχνία

Για πρώτη φορά εισάγεται η μέθοδος της μελέτης ενός ολόκληρου λογοτεχνικού βιβλίου στη διάρκεια μιας χρονιάς, όπως γίνεται και στο εξωτερικό, και όχι πολλών διαφορετικών αποσπασμάτων. Στόχος αυτού είναι να μπορέσουν να κατανοήσουν οι μαθητές και οι μαθήτριες το περιεχόμενό του και να εμβαθύνουν στους χαρακτήρες και στις συναισθηματικές, ιστορικές ή κοινωνικές παραμέτρους που τους επηρεάζουν. Τα βιβλία θα επιλέγονται ανά σχολείο στην αρχή της σχολικής χρονιάς.

Εισαγωγή Στοχαστικών Μαθηματικών σε όλες τις βαθμίδες

Γίνεται εισαγωγή Στοχαστικών Μαθηματικών σε όλες τις βαθμίδες και χρήση χωρικού συλλογισμού ως βάση του γεωμετρικού συλλογισμού.
«Νέα αναλυτικά προγράμματα χωρίς αξιολόγηση της εφαρμογής των προηγούμενων, χωρίς αναγνώριση της ιδιαιτερότητας της κάθε βαθμίδας, χωρίς φροντίδα για διεπιστημονικές συνδέσεις, χωρίς αναφορά στις μεταβαλλόμενες σχολικές συνθήκες και στις υβριδικές παιδαγωγικές πρακτικές λόγω της πανδημίας» χαρακτηρίζει τα προγράμματα η Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία.
Οπως αναφέρουν οι επιστήμονές της, «εάν προσπεράσουμε την ατυχή επινόηση και αναφορά που έγινε κατά την ενημέρωση στην έννοια μοτίβο-συνάρτηση που διασχίζει την εκπαίδευση από την προσχολική ηλικία έως και το Λύκειο, θα δούμε τις ακριβοπληρωμένες επεξεργασίες του ΙΕΠ να αγνοούν ή να αποσιωπούν τις συλλογικά καταγεγραμμένες εμπειρίες της εκπαιδευτικής μαθηματικής κοινότητας για συγκεκριμένες δυσχέρειες και ασυμβατότητες από την εφαρμογή των εν ισχύ αναλυτικών προγραμμάτων.
Σαν να απευθύνονται σε έναν εκπαιδευτικά ουδέτερο χώρο και χρόνο, αποσιωπούν ή αγνοούν την καταγεγραμμένη σχολική αποτυχία στα Μαθηματικά των Πανελλαδικών, τα φαινόμενα αποθάρρυνσης και φόβου για τα Μαθηματικά ήδη από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, την απομάκρυνση μέρους του μαθητικού πληθυσμού από τη μαθηματική εκπαίδευση λόγω μη προσβασιμότητας στις εξ αποστάσεως πρακτικές και ακατάλληλων συνθηκών στο σπίτι» προσθέτει η Εταιρεία, που είχε καταθέσει εγκαίρως σχετική πρόταση 4 σημείων. «Τα νέα προγράμματα να είναι εκτός παιδαγωγικού τόπου και χρόνου και να αναπαράγουν το ίδιο εισαγωγικό κείμενο στόχων και σημασίας των Μαθηματικών στην εκπαίδευση, ανεξάρτητα από ηλικίες και εκπαιδευτικές βαθμίδες, με μόνο, ως φαίνεται, γνώμονα την οργάνωση εξεταστικών διαδικασιών» αναφέρει χαρακτηριστικά.