Ελεγχόμενη καύση: Η Ελλάδα υιοθετεί νέες μεθόδους πρόληψης πυρκαγιών
Νομοθετική πρωτοβουλία εμπνευσμένη από διεθνή μοντέλα για την προστασία των δασών
Η Ελλάδα ετοιμάζεται να θεσμοθετήσει την προδιαγεγραμμένη καύση, υιοθετώντας ένα μοντέλο που εφαρμόζεται με επιτυχία σε χώρες όπως η Ισπανία, η Ιταλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Μέσω του νέου νομοσχεδίου του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, με τίτλο «Ενεργή Μάχη», η χώρα θα ορίσει νομικά την «προγραμματισμένη και ελεγχόμενη χρήση φωτιάς» υπό αυστηρές προϋποθέσεις, αναγνωρίζοντάς την επίσημα ως εργαλείο πρόληψης πυρκαγιών και διαχείρισης της καύσιμης ύλης. Η Δασική Υπηρεσία και η Πυροσβεστική θα αναλάβουν τον κεντρικό ρόλο στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των καύσεων, ενώ παράλληλα ανοίγει ο δρόμος για συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα, τις ΜΚΟ και ιδιώτες.
Σύμφωνα με πηγές της Πολιτικής Προστασίας, η προγραμματισμένη και ελεγχόμενη χρήση φωτιάς θα πραγματοποιείται υπό καθορισμένες συνθήκες και για πολλαπλούς σκοπούς. Αυτοί περιλαμβάνουν τη διαχείριση της δασικής βλάστησης, την πρόληψη πυρκαγιών, τη βελτίωση των οικοτόπων και βοσκοτόπων, την προστασία της βιοποικιλότητας, τον έλεγχο ασθενειών και εντόμων, την αντιμετώπιση επεμβατικών φυτών, καθώς και την επιχειρησιακή εκπαίδευση του πυροσβεστικού προσωπικού.
Ο σχεδιασμός των καύσεων θα είναι αποτέλεσμα συντονισμένης προσπάθειας της τοπικής δασικής υπηρεσίας και της αρμόδιας Περιφερειακής Πυροσβεστικής Διοίκησης, βασιζόμενος σε ειδικές μελέτες που θα έχουν εγκριθεί από την Πυροσβεστική. Το Πυροσβεστικό Σώμα θα μπορεί να προτείνει περιοχές υψηλού κινδύνου, ενώ οι δύο φορείς θα συνεργάζονται στενά με επιστημονικά και ερευνητικά ιδρύματα, ΜΚΟ και ιδιώτες με σχετική τεχνογνωσία.
Κάθε εγκεκριμένη μελέτη καύσης θα ενεργοποιείται έπειτα από αίτημα, είτε από τον διοικητή της τοπικής Πυροσβεστικής προς τον δασάρχη, είτε αντίστροφα. Εφόσον δεν υπάρξει αντίρρηση εντός πέντε εργάσιμων ημερών, το σχέδιο θα μπορεί να εφαρμοστεί. Η υλοποίηση θα γίνεται από μικτά κλιμάκια, στελεχωμένα από δασικούς υπαλλήλους και πυροσβέστες, υπό κοινή απόφαση των γενικών γραμματέων Δασών και Πολιτικής Προστασίας, εξασφαλίζοντας ενιαία διοίκηση και ευθύνη. Στις ομάδες θα συμμετέχει εξειδικευμένο πυροσβεστικό προσωπικό, όπως στελέχη εκπαιδευμένα στο αντιπύρ και μέλη της ΕΜΟΔΕ, μαζί με δασολόγους. Για ερευνητικούς σκοπούς, θα μπορούν να συμμετέχουν ως παρατηρητές ή τεχνικοί σύμβουλοι πανεπιστημιακά ιδρύματα, ερευνητικοί φορείς και ΜΚΟ.
Για ιδιωτικά δάση ή εκτάσεις, θα απαιτείται έγγραφη συναίνεση του ιδιοκτήτη. Ωστόσο, σε περίπτωση που αυτή δεν δοθεί, θα υπάρχει δυνατότητα επέμβασης χωρίς συναίνεση, εφόσον τεκμηριωθεί η αναγκαιότητα για την προστασία του οικοσυστήματος.
Βασική προϋπόθεση για τη συμμετοχή στην προδιαγεγραμμένη καύση θα είναι η παρακολούθηση ειδικού εκπαιδευτικού προγράμματος, που θα σχεδιαστεί από κοινού από τη Γενική Διεύθυνση Δασών και το Αρχηγείο του Πυροσβεστικού Σώματος. Στόχος είναι η εξασφάλιση εξειδικευμένης εκπαίδευσης και η ανάπτυξη κοινής επιχειρησιακής κουλτούρας.
Η προδιαγεγραμμένη καύση θα υλοποιείται εκτός αντιπυρικής περιόδου και μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Θα υπάρξουν εξαιρέσεις εντός της αντιπυρικής περιόδου, οι οποίες θα καθοριστούν αρμοδίως. Τα κλιματολογικά και μετεωρολογικά δεδομένα θα είναι κρίσιμα, με απαγόρευση καύσης σε ημέρες με δείκτη κινδύνου 4 ή 5. Η έμφαση θα δίνεται στην ασφάλεια προσωπικού, πολιτών και περιβάλλοντος.
Η πλήρης εφαρμογή του μέτρου αναμένεται μετά το τέλος του 2027, με τη μεταβατική περίοδο να διαρκεί έως τις 30.11.2027. Το 2026 θα υπάρξει πιλοτική εφαρμογή, ενώ το 2022-2023, ένα πιλοτικό πρόγραμμα στη Χίο, αν και είχε θετικά αποτελέσματα, ανέδειξε την ανάγκη σαφούς θεσμικού πλαισίου. Η νέα ρύθμιση έρχεται να καλύψει αυτό το κενό, μετατρέποντας την ελεγχόμενη φωτιά σε εργαλείο σύγχρονης δασοπροστασίας.
Η θεματική αξιολόγηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της Ε.Ε. για τη διαχείριση κινδύνου δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα, επισήμανε την ανάγκη ενίσχυσης της πρόληψης και ριζικής αναδιάρθρωσης των πολιτικών διαχείρισης της καύσιμης ύλης. Η θεσμοθέτηση της προδιαγεγραμμένης καύσης στην Ελλάδα ευθυγραμμίζεται με αυτές τις συστάσεις, ενισχύοντας την άντληση ευρωπαϊκών πόρων και αναβαθμίζοντας τα Περιφερειακά και Τοπικά Σχέδια.