“Ένα φάντασμα πλανάται πάνω από τον Κεντρώο Χώρο”

Έχει αλλάξει τόσο πολύ το πολιτικό σκηνικό την τελευταία δεκαετία ή όχι τελικά; Νομίζουμε ότι το δίπολο που διαμορφώθηκε μετά τις διπλές εκλογές του 2012, τέτοιες ίσως θα ξαναδούμε το καλοκαίρι-φθινόπωρο του 23, δεν λέει όλη την αλήθεια τελικά. Το ΠΑΣΟΚ έφτασε σε θριάμβους τη δεκαετία του ’80 και του ’90 στηριζόμενο και σε αριστερούς ψηφοφόρους που είδαν αρχικά μια φιλολαϊκή πολιτική και μια ανάγκη εκδημοκρατισμού πληθώρας κρατικών δομών. Η ΝΔ οδηγήθηκε προς το Κέντρο επί Κώστα Μητσοτάκη και Κώστα Καραμανλή, για να σπάσει αυτή την κυριαρχία επιστρέφοντας προς τα δεξιά μετά την ανάληψη της ηγεσίας από τον Αντώνη Σαμαρά και ασπαζόμενη πλήρως το δόγμα του φιλελευθερισμού μετά την εκλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Σήμερα, η ΝΔ παγιώνεται στα ευρέως στα ”κέντρο-κεντροδεξιά-δεξιά” χωρίς ιδιαίτερη απειλή κάποιου κόμματος, όπως οι ΑΝΕΛ, το ΛΑΟΣ μέχρι και το Ποτάμι, που είχαν για ορισμένα χρόνια πετύχει διείσδυση στη βάση της. Από την άλλη, το κυβερνών κόμμα δείχνει να χάνει ορισμένα μικρά ερείσματα στο Κέντρο, όπου επιχειρεί δυναμική επιστροφή το ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ, την ώρα που ο ΣΥΡΙΖΑ με αγωνία και φόβο ψάχνει τρόπο να επαναπατρίσει ή να κερδίσει ένα κοινό που απομακρύνθηκε εξαιτίας της διαμόρφωσης του αντι-ΣΥΡΙΖΑ μετώπου. Αρα οι βασικές διαχωριστικές γραμμές παραμένουν κι αφού η Ν.Δ. μπορεί να πατήσει σε δύο βάρκες, τις εξελίξεις θα διαμορφώσει η κρίσιμη μάζα των προοδευτικών-κεντρώων-δημοκρατικών πολιτών που διψούν να ακούσουν ρεαλιστικές προτάσεις οι οποίες ανταποκρίνονται στις σύνθετες απαιτήσεις των καιρών.

Η εθνική απογραφή πληθυσμού του 21 αλλάζει 15-17 έδρες και τις πάει από την επαρχία προς τα 2-3 μεγάλα αστικά κέντρα. Τα 3 κυβερνητικά κομματα ετοιμάζουν 3 μεγάλα συνέδρια μεταξύ Φλεβάρη – Απρίλη του 23… άρα το παιχνίδι ξεκίνησε, τα πρώτα στρατιωτάκια της σκακιέρας κάνουν τα πρώτα βήματα. Πάμε από την ”δημοκρατία του ενός κόμματος” στην ”δημοκρατία των 3 κομμάτων”. Φυσικά η ΝΔ είναι και θα παραμείνει κυρίαρχη όμως το ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ πλεον θα πιεζει ολο και περισσότερο και κυρίως τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ. Μην τρομάξετε αν σε λίγους μήνες δείτε ένα σκηνικό μεταξύ των 3 κομμάτων: 35% – 25% – 20%…

Δημόσια συζήτηση γίνεται ξανά, περί της ύπαρξης ή μη του Kεντρώου -ή Μεσαίου- Χώρου και στην Ευρώπη και την Ελλάδα. Και σε ότι αφορά την Ελλάδα, ποιος εκφράζει αυτόν τον χώρο από τους κυρίους Κυριάκο Μητσοτάκη, Αλέξη Τσίπρα και Νίκο Ανδρουλάκη. Ίσως αυτή η κουβέντα να μην σταμάτησε ποτέ… Κυρίως αναρωτόμαστε σε ποιον ”ανήκει” κομματικά αυτός ο ιδεολογικός χώρος. Ένας θολός και αμφιλεγόμενος πολιτικός όρος που αν και χρησιμοποιήθηκε ευρέως την τελευταία 30ετία -από την Νέα Δημοκρατία και τα εκάστοτε παρακλάδια της, μα και κόμματα όπως το ΠΑΣΟΚ (αργότερα ΕΛΙΑ κλπ, σήμερα και το ΚΙΝΑΛ), το Ποτάμι, την Ένωση Κεντρώων etc.- δεν έχει πείσει καθαρά περί της ορθότητάς ύπαρξης του. Παράλογο; Ίσως και όχι. Ο όρος δεν είναι παλιός. Κατά τον Αριστοτέλη, το απόλυτο κέντρο, η τέλεια ισορροπία, η χρυσή τομή, αποτελεί το αρμονικό και αισθητικά βέλτιστο μέσο σημείο μεταξύ δύο άκρων.

Από πολλές πλευρές, η ίδια η έννοια του κεντρώου χώρου δεν είναι ικανοποιητική ως χαρακτηρισμός μιας πολιτικής στάσης. Από το 1910 μέχρι σήμερα: Βενιζελικοί, αντιδεξιοί, αντικομμουνιστές, με τον Πλαστήρα, Παπανδρεϊκοί, Μητσοτακικοί, Μπακογιαννικοί, στο εξωτερικό: Μακρονικοί και La République En Marche! (Γαλλία), Δημοκρατικοί (Η.Π.Α.), Μπλερικοί (Η.Β.), Freie Demokratische Partei και Die Grune (Γερμανία) etc… Στην Αθήνα ψηφίζουν Κωνστ. Μπακογιάννη, στην Θεσσαλονίκη Κωνστ. Ζέρβα! Καλώς ή κακώς 2 εκ των 3 βασικών, κεντρικών, θεσμικών παικτών του πολιτικού και κομματικού σκηνικού είναι κεντρογενής (και Κρητικοι)! Και αυτό κάτι σημαινει…

Πολλές φορές ως ιδεολογικός χώρος, παραπέμπει στην έλλειψη συγκεκριμένων αρχών, στην απουσία προγράμματος, στη ροπή προς μεσοβέζικες λύσεις στα διάφορα προβλήματα. Και αντιπροσωπεύει στη συνείδηση πολλών πολιτών -και δικαιολογημένα- την ενσάρκωση του ”ιδεολογικού ερμαφροδιτισμού”. Στην ελληνική πολιτική σκακιέρα το τελευταίο γνήσια κεντρώο κόμμα που ειχε σοβαρη παρουσια και εκλογικές επιτυχίες ήταν η μεταδικτατορική Ένωση Κέντρου (Ε.Κ.-Ν.Δ., Ε.ΔΗ.Κ.). Πηρε μερος στις εθνικές εκλογες και ευρωεκλογές του 74, 77 και 81 και 85 με αυτό το όνομα ή παρόμοια ονόματα και χρώματα. ”Εξαφανίστηκε”… αργα και σταθερά και μέχρι το 85-89 δεν υπήρχε με κομματική αυτοτέλεια. Το 60% περίπου των βουλευτών και στελεχών της απορροφήθηκε ”ναι μεν αλλά” στο ΠΑ.ΣΟ.Κ., το 30% στην ΝΔ και ένα 10% αλλού.

Εάν κανείς ήθελε να αποκρυπτογραφήσει τις πρόσφατες συνεντεύξεις και δηλώσεις του Πρωθυπουργού κου. Κυριάκου K. Μητσοτάκη και τα μηνύματα που έστειλε σίγουρα θα στεκόταν σε ορισμένα σημεία. Πρώτα απ΄ όλα επιχείρησε να κλείσει, μετά τον ανασχηματισμό, τα σενάρια για πρόωρες εκλογές μέσα στο 2022 επιστρατεύοντας τη ρήση που λέει κάθε πρωθυπουργού ότι «θα εξαντλήσω την τετραετία» συμπληρώνοντας μάλιστα πως δεν θα είναι το 2021 εκλογική χρονιά. Δεύτερον – και ίσως σημαντικότερο – αποτελεί η τοποθέτηση της πολιτικής του στο Κέντρο. Στο πολιτικό Κέντρο, την ώρα μάλιστα που ο Αλέξης Τσίπρας πασχίζει να «εισβάλει» στον μεσαίο χώρο και στην Κεντροαριστερά, με διευρύνσεις από το παλαιό ΠΑ.ΣΟ.Κ., το ΚΙΝ.ΑΛ. και από άλλες πολιτικές δυνάμεις. Ο Πρωθυπουργός σε συνεντεύξεις του θέλησε να δώσει το μήνυμα ότι δεν χαρίζει το Κέντρο σε κανέναν τη στιγμή μάλιστα που, σε όλους είναι γνωστό, έχει τοποθετήσει στην κυβέρνησή του αρκετά στελέχη που δεν ανήκουν κομματικά ή ιδεολογικά στη ΝΔ. Αλλά πώς μπορεί να εκφράσει το Κέντρο η ΝΔ; «Ολοένα και περισσότεροι οι συμπολίτες μας που αυτοπροσδιορίζονται ως κεντρώοι αυτή τη στιγμή εκφράζονται πολιτικά από τη Νέα Δημοκρατία. Αν αυτό κάποιους τους ενοχλεί είναι δικό τους πρόβλημα. Δεν είναι δικό μου», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Μητσοτάκης;

Πώς όμως εννοεί το Κέντρο; «Εκφράζει συμπολίτες μας οι οποίοι δεν έχουν πολύ έντονες ιδεολογικές αναφορές, οι οποίοι θέλουν πρωτίστως να αντιμετωπίζονται τα προβλήματα χωρίς πάντα σκληρό ιδεολογικό πρόσημο, και οι οποίοι περιμένουν από την κυβέρνηση σκληρή αποτελεσματικότητα και διαφάνεια». Ζει ο Βενιζελισμός; Υπάρχουν ιδεολογικοί απόγονοι του μεγάλου αυτού ιδεολογικού ρεύματος; Ναι! Βιολογικοί απόγονοι του Ελευθέριου Κ. Βενιζέλου; Ναι, έμμεσα ναι! Ιδεολογικά και βιολογικά το συντριπτικό κομμάτι του πάλαι ποτέ Βενιζελισμού ζει και μετασχηματίζεται πλέον εντός ΝΔ, εδώ και αρκετά χρόνια. Και ενα μικρο αλλά σεβαστό κομμάτι στον χώρο του ΠΑ.ΣΟ.Κ.-ΚΙΝ.ΑΛ.. Μεγάλο ποσοστό των σημερινών ψηφοφόρων του ΚΙΝΑΛ γλυκοκοίταγε προς ΝΔ… Πράγματι! Εχοντας προηγηθεί ο ανασχηματισμός και οι ομιλίες των πολιτικών αρχηγών στη ΔΕΘ, ο προϋπολογισμός 2022 κλπ, αποκτούν ιδιαίτερη σημασία τα ποιοτικά στοιχεία των  δημοσκοπήσεων των τελευταίων μηνών που αποτυπώνουν τη διείσδυση των δύο μεγάλων κομμάτων στον χώρο του Κέντρου, ο οποίος όπως φάνηκε και στη ΔΕΘ 2022 αποτελεί «μήλον της Εριδος».

Σε τελευταία δημοσκόπηση της Pulse για λογαριασμό του ΣΚΑΪ οι κεντρώοι ψηφοφόροι αξιολογούν θετικά ή μάλλον θετικά τον Κυριάκο Μητσοτάκη σε ποσοστό 55% έναντι 36% που έχει αρνητική γνώμη. Το αντίστοιχο ποσοστό για τον Αλέξη Τσίπρα είναι πολύ χαμηλότερο, με τις αρνητικές γνώμες μεταξύ των κεντρώων ψηφοφόρων να φτάνουν στο 60% και τις θετικές μόλις στο 24%. Το συγκεκριμένο δείγμα, που με αυξομειώσεις αποτυπώνεται και σε άλλες δημοσκοπήσεις, δείχνει πως ο πρωθυπουργός, παρά τη φθορά που υπέστη η κυβέρνηση κυρίως από τις πυρκαγιές και κορονοιο-καραντλινες-μέτρα, εξακολουθεί να διατηρεί έναντι του κο. Τσίπρα το συγκριτικό του πλεονέκτημα που είναι η επαφή με τον κεντρώο χώρο. Ενα πλεονέκτημα που στο συγκεκριμένο χρονικό σημείο, που είναι ακόμα μέσα της σεζόν, αποτελεί ένα σημαντικό «μαξιλάρι ασφαλείας» για την κυβερνώσα παράταξη. Συν της αλλης, ο νεος πρόεδρος του Κινήματος Αλλαγής, του ΠΑΣΟΚ, κος. Νίκος Ανδρουλάκης δείχνει να εχει εξαιρετικά μεγαλύτερη και ανοδική δυναμική προς το Κέντρο σε σε σχέση με τον Αλέξη Τσίπρα, που το προσπαθεί από το.. 2012.

Η συνηθισμένη άποψη για την πολιτική τοποθέτηση, δηλαδή ο νοητός χάρτης που χρησιμοποιούμε σχεδόν όλοι, αναφορικά με τις πολιτικές πεποιθήσεις – συνίσταται στον μονοδιάστατο άξονα αριστεράς – δεξιάς. Όταν εμπλουτίζεται, ο άξονας αναπαριστάται πάνω-κάτω ως εξής: άκρα αριστερά – αναρχισμός – κομμουνισμός – σοσιαλισμός – οικολογία – σοσιαλδημοκρατία – φιλελευθερισμός – νεοφιλελευθερισμός – συντηρητισμός – φασισμός – εθνικοσοσιαλισμός – άκρα δεξιά. Το φάσμα αυτό είναι προβληματικό. Και αυτό διότι δεν παρέχει τη δυνατότητα τοποθέτησης για μεγάλες ομάδες πολιτών που δεν εμπίπτουν συνειδητά στην αριστερά ή την δεξιά. Στην πραγματικότητα, αποκλείει όλους τους πολίτες που δεν θεωρούν πως οι χαρακτηρισμοί ”αριστερός, δεξιός” περιγράφουν τις πεποιθήσεις τους. Πέραν τούτου, το μοντέλο αριστεράς – δεξιάς είναι εξ ορισμού ανεπαρκές πλεον. Το φάσμα αυτό ίσως υπονοεί πως, αν κάποιος υπερβαίνει τα εσκαμμένα κάποια πολιτική ιδεολογία, καταλήγει στον φασισμό ή τον αναρχισμό… ή και στα δύο. Ακολουθώντας τη συντηρητική ιδεολογία πέρα από το λογικό της άκρο, καταλήγουμε στο φασισμό. Αντίστοιχα, ακολουθώντας την οικολογία ως ιδεολογία πέρα από το λογικό της άκρο, καταλήγουμε θεωρητικά στον αναρχισμό. Οι Φιλελεύθεροι, υποστηρίζουν την ελευθερία και το δικαίωμα επιλογής τόσο σε προσωπικά όσο και οικονομικά ζητήματα. Πιστεύουν πως μοναδικός σκοπός της κυβέρνησης είναι η προστασία των πολιτών από τη βία και τη διαφθορά. Τιμούν την ατομική ευθύνη και δείχνουν ανοχή απέναντι στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ποικιλομορφία.

Οι Αριστεροί, γενικά ενστερνίζονται το δικαίωμα της επιλογής σε προσωπικά ζητήματα, αλλά υποστηρίζουν την ύπαρξη ενός μεγάλου κέντρου λήψης αποφάσεων για οικονομικά ζητήματα. Αναμένουν από την κυβέρνηση να βοηθά τους μη προνομιούχους, στο όνομα της ισονομίας. Οι αριστεροί δείχνουν ανοχή στην κοινωνική ποικιλομορφία, αλλά επιδιώκουν τη απόλυτη οικονομική ισότητα. Οι Δεξιοί, προτιμούν το δικαίωμα της επιλογής αναφορικά με τα οικονομικά ζητήματα, αλλά επιζητούν επίσημα πρότυπα για τα προσωπικά ζητήματα. Τείνουν να υποστηρίζουν την ελεύθερη αγορά, αλλά συχνά ζητούν από την κυβέρνηση να προστατεύσει την κοινωνία από κατ’ αυτούς απειλές για τα ήθη ή τον παραδοσιακό οικογενειακό ιστό. Αγαπάνε την θρησκεία και τα ήθη/έθιμα. Οι Απολυταρχικοί, επιθυμούν από την κυβέρνηση να ασκεί σημαντικό έλεγχο στους πολίτες και την κοινωνία. Υποστηρίζουν τον απόλυτα κεντρικό σχεδιασμό και συχνά αμφισβητούν τη σημασία της ελευθερίας και του δικαιώματος στην επιλογή. Στο κατώτατο τμήμα του νοητού πίνακα, οι αριστεροί απολυταρχικοί καλούνται κομμουνιστές, ενώ οι απολυταρχικοί της δεξιάς ονομάζονται γενικά φασίστες. Τα άκρα γενικά ενώνονται… ίσως κάποια στιγμή, στις πρακτικές τους!

Αντιστοιχεί στους πολίτες που προτιμούν τον επιλεκτικό κρατικό παρεμβατισμό και εστιάζουν στις πρακτικές λύσεις για τα τρέχοντα προβλήματα. Αντιμετωπίζουν τα πολιτικά ζητήματα με διαλλακτικότητα. Πιστεύουν πως η κυβέρνηση αποτελεί ένα αποδεκτό μέσο ελέγχου της υπερβολικής ελευθερίας. Χαρακτηρίζονται δε, από ήπιο και μετριοπαθή πολιτικό λόγο και αστική συμπεριφορά. Είναι φιλοπάτριδες, μα όχι ακραίοι. Δεν υπάρχει λοιπόν στενά οριοθετημένος πολιτικά κεντρώος χώρος. Υπάρχουν οι μετριοπαθείς πολίτες. Οι ”νοικοκυραίοι”. Που δεν αρέσκονται σε ακρότητες και φανατισμούς. Κι αυτοί δίνουν την νίκη στις εκλογές! Τα πολιτικά τους πιστεύω βέβαια… μεταβάλλονται. Από εποχή σε εποχή. Δεν είναι όμως ποτέ ”δεξιοί η αριστεροί” με την παραδοσιακή έννοια του όρου.

Είναι θεσμικοί, εκτιμούν τον πατριωτισμό και την τάξη, μα και την πρόοδο. Αναμφίβολα, η ύπαρξη και, ακόμη περισσότερο, η ισχυρή παρουσία ενός κεντρώου κόμματος στην πολιτική σκηνή κάθε χώρας, κυρίως ευρωπαϊκής, δεν είναι απλώς αναγκαίες, είναι εξαιρετικά ωφέλιμες. Στην Ελλάδα μάλιστα, των τεραστίων προβλημάτων και των ιδιαιτεροτήτων, με τα κόμματα των άκρων να διεισδύουν σε πλήθη ψηφοφόρων πουλώντας αυταπάτες, δοξασίες και… ”νταηλίκια”, είναι διπλά αναγκαίες και ωφέλιμες. Συνήθως τα κόμματα του κεντρώου χώρου είναι σε θέση να διατηρήσουν κοινωνικές ισορροπίες, να απορροφήσουν κραδασμούς και να συμπράξουν όποτε απαιτείται, προκειμένου να κυβερνηθεί ο τόπος μέσα στο δημοκρατικό-πατριωτικό πλαίσιο. Eίναι ενωτικοί! Είναι οικονομικά φιλελεύθεροι, νοιάζονται για την κοινωνική δικαιοσύνη και συμφωνούν σε μέτρα εκσυγχρονισμού του κράτους και της οικονομίας. Προοδευτικοί σε ζητήματα ανθρωπιστικά, οικολογικά, φιλοζωικά.

Είναι πατριώτες με την σύγχρονη έννοια του όρου και θέλουν να βλέπουν το τόπο να προκόβει. Επίσης δεν γουστάρουν και πολύ-πολύ τον λαϊκισμό! Είναι, μπορεί να πει κανείς, ρομαντικοί ρεαλιστές. Πολλά κόμματα τους διεκδικούν, ελάχιστα τους έχουν τελικά… (***Η φράση “μην πυροβολείτε τον πιανίστα” έχει την έννοια του να μην πληρώνουν οι αθώοι το κόστος μίας ενέργειας στην οποία δεν έχουν καμία ανάμιξη. Η ιστορία της φράσης ξεκινά από τα σαλούν τη Δύση της Αμερικής όπου οι καυγάδες, οι ξυλοδαρμοί και οι πυροβολισμοί ήταν πολύ συχνό φαινόμενο. Ανάμεσα στα ιπτάμενα αντικείμενα και τις σφαίρες, βρισκόταν πάντα ο αθώος πιανίστας, θύμα κάποιες φορές ενός καυγά που δεν είχε καμία ανάμιξη. Έτσι λοιπόν, σε κάποια μπαρ υπήρχε η επιγραφή Don’t shoot the piano player, he’s doing the best he can.)