Προς το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία: Ελπίδες και αγκάθια στις διαπραγματεύσεις
Ρωσία, ΗΠΑ και Ουκρανία εκτιμούν ότι πλησιάζει η λήξη των συγκρούσεων, ωστόσο κρίσιμα ζητήματα όπως το Ντονμπάς και ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια παραμένουν ανοιχτά.
Η Ρωσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ουκρανία φαίνεται να συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι ο τερματισμός του πολέμου, σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά την εισβολή, βρίσκεται στον ορίζοντα. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Ντόναλντ Τραμπ, απομένουν «ένα ή δύο πολύ δύσκολα, πολύ επίπονα ζητήματα» που θα μπορούσαν να καθορίσουν την έκβαση των διαπραγματεύσεων. Αυτά αφορούν κυρίως το εδαφικό στο Ντονμπάς και την τύχη του μεγαλύτερου πυρηνικού σταθμού της Ευρώπης, στη Ζαπορίζια, ο οποίος τελεί υπό ρωσικό έλεγχο. Παρά τη συγκρατημένη αισιοδοξία για το «τελικό στάδιο», αυτά τα ανοιχτά μέτωπα εξακολουθούν να απειλούν την επίτευξη μιας βιώσιμης συμφωνίας.
Το αμερικανικό σχέδιο των 20 σημείων, σύμφωνα με δημοσιεύματα, εστιάζει σε δύο ιδιαίτερα σύνθετα σημεία: τις εδαφικές διεκδικήσεις στην ανατολική Ουκρανία και τη διαχείριση του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια. Το Κρεμλίνο συμμερίζεται την άποψη ότι οι συνομιλίες πλησιάζουν στην ολοκλήρωσή τους, ενώ ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι αναμένεται να συναντήσει Ευρωπαίους ηγέτες στη Γαλλία στις 6 Ιανουαρίου. Παρόλα αυτά, η παραμικρή αποτυχία σε κάποιο από τα κρίσιμα αυτά ζητήματα θα μπορούσε να ανατρέψει πλήρως το τρέχον σκηνικό.
**Οι επιδιώξεις του Πούτιν για το Ντονμπάς**
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν επιμένει στην απαίτησή του για πλήρη έλεγχο της βιομηχανικής περιοχής του Ντονμπάς. Οι ρωσικές δυνάμεις, ενώ ήδη ελέγχουν σχεδόν ολόκληρη την περιφέρεια Λουγκάνσκ και πάνω από το 75% του Ντόνετσκ, ο Ρώσος πρόεδρος διεκδικεί και τις εναπομείνασες στρατηγικής σημασίας πόλεις, όπως το Σλοβιάνσκ και το Κραματόρσκ.
Από την πλευρά του, ο Ζελένσκι έχει απορρίψει την πρόταση για πλήρη αποχώρηση, τονίζοντας ότι «δεν είναι νόμιμο» να εγκαταλειφθούν περιοχές όπου διαβιούν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι. Ωστόσο, έχει προτείνει έναν συμβιβασμό που θα περιλάμβανε τη δημιουργία μιας αποστρατιωτικοποιημένης ή ελεύθερης οικονομικής ζώνης, υπό την προϋπόθεση αμοιβαίας απόσυρσης και διεθνούς παρακολούθησης της γραμμής επαφής.
Ρώσοι αξιωματούχοι και στρατιωτικοί παραμένουν επιφυλακτικοί έως αρνητικοί σε ένα τέτοιο σενάριο, υποστηρίζοντας ότι οι δυνάμεις τους συνεχίζουν την προέλασή τους. Αναλυτές του Ινστιτούτου Μελέτης του Πολέμου εκτιμούν, μάλιστα, ότι με τον σημερινό ρυθμό, η πλήρης κατάληψη του Ντόνετσκ θα μπορούσε να απαιτήσει έως το καλοκαίρι του 2027, εάν η Ρωσία καταφέρει να διατηρήσει την τρέχουσα δυναμική της.
**Ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια**
Ένα ακόμη κομβικό σημείο των διαπραγματεύσεων αφορά τον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια, στο Ενεργοντάρ, ο οποίος βρίσκεται υπό ρωσική κατοχή από τον Μάρτιο του 2022. Οι έξι αντιδραστήρες του σταθμού παραμένουν σε κατάσταση ψυχρής διακοπής, ενώ η ασφάλειά του εξαρτάται από την εξωτερική ηλεκτροδότηση που παρέχεται από την Ουκρανία.
Για την επαναλειτουργία του σταθμού απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένης της αποκατάστασης του φράγματος Καχόβκα. Το Κίεβο ζητά την αποστρατιωτικοποίηση της περιοχής και διεθνή διαχείριση, ενώ, σύμφωνα με τον Ζελένσκι, η αμερικανική πρόταση προβλέπει κοινή διαχείριση με τη Ρωσία. Η ουκρανική πλευρά θεωρεί αυτό το σενάριο μη ρεαλιστικό και προτείνει τη συνεργασία με τις ΗΠΑ. Η Μόσχα, μέσω της Rosatom, επιμένει ότι μόνο η Ρωσία μπορεί να εγγυηθεί την ασφαλή λειτουργία του σταθμού, αφήνοντας, ωστόσο, ανοιχτό το ενδεχόμενο η παραγόμενη ενέργεια να χρησιμοποιείται από την Ουκρανία.
**Έλλειψη εμπιστοσύνης και ανοιχτά μέτωπα**
Παρά τις δηλώσεις περί προόδου, η βαθιά έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των αντιμαχομένων παραμένει εμφανής. Ο Ζελένσκι έχει δηλώσει ξεκάθαρα ότι δεν εμπιστεύεται τον Πούτιν, ενώ η Ρωσία κατηγορεί την Ουκρανία για επιθέσεις με drones, κατηγορίες που το Κίεβο απορρίπτει ως προσχήματα για περαιτέρω επιθέσεις.
**Εγγυήσεις ασφαλείας και το ενδεχόμενο δημοψηφίσματος**
Η Ουκρανία επιδιώκει ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, καθώς και οικονομική βοήθεια για την ανοικοδόμηση, με τις εκτιμώμενες ζημιές να ανέρχονται περίπου σε 800 δισ. δολάρια. Επιπλέον, ο Ζελένσκι επιμένει ότι οποιαδήποτε συμφωνία για το Ντονμπάς πρέπει να επικυρωθεί μέσω δημοψηφίσματος, μετά από μια περίοδο εκεχειρίας 60 ημερών.
Το Κρεμλίνο απορρίπτει αυτή την προοπτική, θεωρώντας ότι μια προσωρινή κατάπαυση του πυρός θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέα σύγκρουση. Αυτό το ζήτημα, σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα «επίπονα» σημεία, καθιστά, παρά τη θετική ρητορική, το τέλος του πολέμου αβέβαιο.