Το αμερικανικό πλήγμα στη Νιγηρία και η θρησκευτική διάσταση
Πώς η πολιτική ρητορική του Ντόναλντ Τραμπ για την επέμβαση στη βορειοδυτική Νιγηρία αναδεικνύει την επανεμφάνιση της θρησκείας στην αμερικανική εξωτερική πολιτική, ενώ η κυβέρνηση της Νιγηρίας διαψεύδει τη θρησκευτική χροιά.
Αμερικανικό στρατιωτικό πλήγμα, που διατάχθηκε από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στη βορειοδυτική Νιγηρία, δεν αποτελεί απλώς μία ακόμη επιχείρηση κατά ισλαμιστικών οργανώσεων στη Δυτική Αφρική. Αντιθέτως, αποτυπώνει μια ευρύτερη πολιτική και επικοινωνιακή στρατηγική, η οποία επαναφέρει τη θρησκεία στο επίκεντρο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Ο Τραμπ παρουσίασε δημόσια το χτύπημα ως απάντηση στη σφαγή Χριστιανών από το Ισλαμικό Κράτος, υιοθετώντας ένα αφήγημα που απευθύνεται κυρίως στο συντηρητικό ακροατήριο των ΗΠΑ. Στις δηλώσεις του έκανε λόγο για «κόλαση που πληρώθηκε» και συνέδεσε ευθέως τη στρατιωτική επιχείρηση με την προστασία του χριστιανικού πληθυσμού.
Ωστόσο, η κυβέρνηση της Νιγηρίας επιχείρησε να αποσυνδέσει άμεσα το πλήγμα από θρησκευτική διάσταση. Ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας, Γιούσουφ Τουγκάρ, επιβεβαίωσε ότι ο πρόεδρος Μπόλα Τινουμπού έδωσε την έγκριση για την επιχείρηση, αλλά ξεκαθάρισε ότι «δεν πρόκειται για ζήτημα θρησκείας», υπογραμμίζοντας ότι τα θύματα της τρομοκρατίας στη Νιγηρία είναι πολίτες κάθε δόγματος.
Η επισήμανση αυτή αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα αν ληφθεί υπόψη η πραγματικότητα στο έδαφος. Σύμφωνα με αναλυτές ασφαλείας, η βία στη Νιγηρία και ευρύτερα στη ζώνη του Σαχέλ τροφοδοτείται από ένα πλέγμα παραγόντων: ένοπλες ισλαμιστικές οργανώσεις, εθνοτικές αντιπαλότητες, συγκρούσεις για γη και φυσικούς πόρους, αλλά και χρόνια αδυναμία του κράτους να επιβάλει ασφάλεια σε απομακρυσμένες περιοχές. Οι μουσουλμάνοι, μάλιστα, αποτελούν την πλειονότητα των θυμάτων σε πολλές από αυτές τις επιθέσεις.
Ο Αφρικανός αναλυτής ασφάλειας Oluwole Oyewale προειδοποίησε ότι η «δυαδική» προσέγγιση του Τραμπ – με έμφαση αποκλειστικά στους Χριστιανούς – δεν αντανακλά την πραγματική εικόνα και ενδέχεται να οξύνει τις θρησκευτικές συγκρούσεις σε μια κοινωνία που ήδη δοκιμάζεται από βαθιές διαιρέσεις. Σε μια χώρα άνω των 230 εκατομμυρίων κατοίκων, όπου μουσουλμάνοι και χριστιανοί συνυπάρχουν σε εύθραυστες ισορροπίες, τέτοιου τύπου ρητορική μπορεί να λειτουργήσει αποσταθεροποιητικά.
Παράλληλα, παραμένει θολό ποια ακριβώς οργάνωση αποτέλεσε τον στόχο της αμερικανικής επίθεσης. Αν και ο Τραμπ και η AFRICOM έκαναν λόγο για ISIS, Νιγηριανοί αξιωματούχοι απέφυγαν να κατονομάσουν συγκεκριμένη ομάδα, ενώ αναλυτές εκτιμούν ότι πιθανός στόχος ήταν η οργάνωση Lakurawa, η οποία δραστηριοποιείται στα βορειοδυτικά της χώρας και έχει κλιμακώσει τις επιθέσεις της το τελευταίο διάστημα.
Η ανάληψη δράσης από τις ΗΠΑ, έπειτα από αιτήματα ή συντονισμό με κράτη της περιοχής, δείχνει ότι η Ουάσιγκτον δεν περιορίζεται σε ρόλο παρατηρητή, ακόμη κι αν κατά περιόδους δηλώνει προτίμηση σε λιγότερες «ανοικτές» στρατιωτικές εμπλοκές.
Σε κάθε περίπτωση, το «πώς» περιγράφεται το χτύπημα αποδεικνύεται σχεδόν εξίσου σημαντικό με το «ότι» έγινε: γιατί στη Νιγηρία, η γλώσσα της πολιτικής μπορεί να γίνει παράγοντας ασφάλειας ή, αντίθετα, παράγοντας περαιτέρω αποσταθεροποίησης.