Τα πιο κρύα Χριστούγεννα στην Αθήνα: Η μέρα που ο πάγος πάγωσε την πόλη

Η 25η Δεκεμβρίου του 1909 ξεχωρίζει ως η πιο κρύα μέρα Χριστουγέννων στην ιστορία της Αθήνας, σύμφωνα με τις αρχειακές καταγραφές του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) από τον σταθμό του στο λόφο των Νυμφών στο Θησείο. Ο σταθμός αυτός, που λειτουργεί αδιάλειπτα από το 1890, παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τον καιρό της πόλης. Όπως σημειώνει το ClimateHub, ένας κόμβος πληροφόρησης για τις εθνικές ενεργειακές ανάγκες και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Ελλάδα, με τυπική θερμοκρασία τον Δεκέμβριο γύρω στους 10 βαθμούς Κελσίου, η πιθανότητα χιονόπτωσης την ημέρα των Χριστουγέννων είναι εξαιρετικά μικρή, αν και έχει συμβεί ορισμένες φορές τα τελευταία 125 χρόνια, συχνότερα στις αρχές του 20ου αιώνα.

Η συγγραφική ομάδα (Στέργιος Μήσιος, Δήμητρα Φουντά, Ρούλα Κώστα) με βάση τις μετρήσεις του σταθμού, επιβεβαιώνει ότι η πιο ψυχρή ημέρα Χριστουγέννων της τελευταίας 125ετίας ήταν η 25η Δεκεμβρίου 1909, σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο (7 Ιανουαρίου 1910 στο Γρηγοριανό). Αυτό το ρεκόρ ψύχους παραμένει αδιαμφισβήτητο, ακόμη και αν υπολογιστεί η μέση ημερήσια θερμοκρασία του τριημέρου 24, 25 και 26 Δεκεμβρίου για το 1909. Την ημερομηνία αυτή, η μέση ημερήσια θερμοκρασία δεν ξεπέρασε τους 4°C, ενώ οι νυχτερινές θερμοκρασίες έφτασαν τους 2°C.

Άλλες ιδιαίτερα ψυχρές χριστουγεννιάτικες περιόδους, σύμφωνα πάντα με το ClimateHub, σημειώθηκαν το 1933, 1937, 1953, 1986, 1987 και 1992, με μέσες θερμοκρασίες γύρω στους 5°C και αισθητά χαμηλότερες κατά τη διάρκεια της νύχτας. Το ClimateHub υπογραμμίζει ότι παρά το τσουχτερό κρύο, δεν καταγράφεται πάντα χιονόπτωση στο κέντρο της Αθήνας, αν και δεν αποκλείεται να σημειώθηκε χιόνι σε βορειότερες περιοχές του λεκανοπεδίου. Αντίθετα, χιόνι έπεφτε όλο το βράδυ προς την 25η Δεκεμβρίου του 1949, ενώ χιονοπτώσεις καταγράφονται και σε άλλες χρονιές μεταξύ 24 και 26 Δεκεμβρίου, όπως το 1903, 1906, 1907, 1913, 1915, 1936, 1948, 1962, 1968, 1991 και 1992.

Επιπλέον, η περίοδος από 27 Δεκεμβρίου 1941 έως 5 Ιανουαρίου 1942 χαρακτηρίστηκε από βαρυχειμωνιά και έντονες χιονοπτώσεις στην Αθήνα. Οι νυχτερινές θερμοκρασίες παρέμειναν κάτω του μηδενός για δέκα συνεχόμενες ημέρες, φτάνοντας την χαμηλότερη τιμή των -4,4°C στις 2 Ιανουαρίου. Αυτή η κατάσταση δοκίμασε ιδιαίτερα τους Αθηναίους, οι οποίοι, πέρα από την πείνα της Κατοχής, έπρεπε να αντιμετωπίσουν και την παγωνιά.

Χρησιμοποιώντας σύγχρονα εργαλεία επαν-ανάλυσης του παρελθόντος κλίματος, που συνδυάζουν κλιματικά μοντέλα και διαθέσιμες μετρήσεις, είναι δυνατή η αποτύπωση του καιρού στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου κατά τις γιορτές, όπως τα ψυχρά Χριστούγεννα του 1909. Τα δεδομένα από την επαν-ανάλυση του 20ου αιώνα αποκαλύπτουν μια ψυχρή εισβολή στο Αιγαίο από τα βορειοανατολικά, η οποία ξεκίνησε στις 24 Δεκεμβρίου και διήρκεσε καθ’ όλη τη διάρκεια των εορτών, διατηρώντας χαμηλές θερμοκρασίες όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και σε όλη τη χώρα, μέχρι και την Κρήτη. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τις μετεωρολογικές παρατηρήσεις περιφερειακών σταθμών του Εθνικού Αστεροσκοπείου στις αρχές του 20ου αιώνα (Δίκτυο Αιγινήτη). Στη Σύρο, η μέγιστη θερμοκρασία ανήμερα των Χριστουγέννων του 1909 ήταν 9°C, ενώ στη Λαμία η μέγιστη θερμοκρασία δεν ξεπέρασε τους 4°C, με αρνητικές βραδινές τιμές (-2°C), χωρίς όμως ταυτόχρονη χιονόπτωση.

Αντίθετα, τα Χριστούγεννα του 2010 θύμιζαν καλοκαίρι, με ημερήσια μέση θερμοκρασία 17°C και μέγιστη 19°C. Η παραμονή ήταν ακόμη πιο ζεστή, με τη μέγιστη θερμοκρασία να αγγίζει τους 22°C. Παρόμοια ανοιξιάτικος καιρός επικράτησε τα Χριστούγεννα του 1995 και του 1927. Συγκεκριμένα, στις 25 Δεκεμβρίου 1927, μετά από ένα μουντό και βροχερό πρωινό, ο καιρός βελτιώθηκε σημαντικά το απόγευμα, οδηγώντας τους Αθηναίους έξω, όπως περιέγραφε η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ στις 27 Δεκεμβρίου 1927. Τα Χριστούγεννα του 2023 ήταν επίσης ζεστά, με τη μέγιστη θερμοκρασία την παραμονή να φτάνει τους 22°C.