Διπλωματικό θρίλεξ στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν

Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ συνεδρίασε για το κρίσιμο ζήτημα της «Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων», εστιάζοντας στην εφαρμογή του Ψηφίσματος 2231 (2015) που επικύρωσε το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Η συνεδρίαση, που ζητήθηκε από τη Δανία, τη Γαλλία, την Ελλάδα, τη Δημοκρατία της Κορέας, τη Σλοβενία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, πραγματοποιήθηκε μετά την κυκλοφορία της νέας εξαμηνιαίας έκθεσης του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ. Η Αναπληρώτρια Γενική Γραμματέας για Πολιτικές και Ειρηνευτικές Υποθέσεις, Ροζμαρι ΝτιΚάρλο, ενημέρωσε το Σώμα, ενώ αντίστοιχες συνεδριάσεις διεξάγονται ετησίως τον Ιούνιο και τον Δεκέμβριο.

Ωστόσο, το φετινό κλίμα ήταν ιδιαίτερα τεταμένο, χαρακτηριζόμενο από έντονη αντιπαράθεση. Αυτή ήταν η πρώτη ενημέρωση μετά την ενεργοποίηση του μηχανισμού «snapback» από τις χώρες «Ε3» (Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο) για την επαναφορά των κυρώσεων του ΟΗΕ κατά του Ιράν. Η Κίνα, η Ρωσία και το Ιράν απέρριψαν τη νομική ισχύ αυτής της κίνησης, υποστηρίζοντας ότι οι σχετικές διατάξεις του Ψηφίσματος 2231 έληξαν στις 18 Οκτωβρίου, ημερομηνία λήξης των περιορισμών της JCPOA, και ότι το Συμβούλιο δεν έχει πλέον αρμοδιότητα επί του ιρανικού πυρηνικού φακέλου. Αντίθετα, οι «Ε3» και οι υποστηρικτές τους επιμένουν ότι μόνο οι διατάξεις αναστολής κυρώσεων έληξαν, επιτρέποντας την νόμιμη ενεργοποίηση του «snapback» και την επαναφορά του πλήρους καθεστώτος κυρώσεων.

Λόγω των διαφωνιών, η Σλοβενία, ως Προεδρεύουσα του Συμβουλίου για τον Δεκέμβριο, δεν συμπεριέλαβε την τακτική ενημέρωση της 2231 στο πρόγραμμα εργασιών. Τα κράτη που ζήτησαν τη συνεδρίαση, επικαλούμενα τη «συνεχιζόμενη ισχύ» του Ψηφίσματος 2231, πίεσαν για τη διεξαγωγή της, κάτι στο οποίο η Κίνα και η Ρωσία αντέδρασαν, θεωρώντας ότι το Συμβούλιο δεν έχει πλέον βάση για να εξετάζει το θέμα. Στις 17 Δεκεμβρίου, οι «Ε3» ενημέρωσαν τα εκλεγμένα μέλη, αιτιολογώντας τους λόγους για τη συνέχιση των εξαμηνιαίων ενημερώσεων.

Η έκθεση της κ. ΝτιΚάρλο εστίασε στις διπλωματικές προσπάθειες που σταμάτησαν μετά την κλιμάκωση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ τον Ιούνιο και τον βομβαρδισμό ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων από τις ΗΠΑ. Αν και περιορισμένες επαφές συνεχίστηκαν, δεν κατέληξαν σε αμοιβαία αποδεκτή λύση. Σοβαρές ανησυχίες εγείρονται και από την τριμηνιαία έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ), η οποία καταγράφει προβλήματα επαλήθευσης μετά τις εχθροπραξίες του Ιουνίου. Ο ΔΟΑΕ, αφού απέσυρε προσωρινά τους επιθεωρητές του για λόγους ασφαλείας, δεν έλαβε από την Τεχεράνη την απαιτούμενη αναφορά για την κατάσταση των υλικών και των εγκαταστάσεων, με αποτέλεσμα να χαθεί η συνέχεια γνώσης, ιδίως όσον αφορά τον υψηλά εμπλουτισμένο ουράνιο.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω της Εκπροσώπου της Ίντα Σαμσόν, τόνισε τον κεντρικό ρόλο της JCPOA και κάλεσε το Ιράν να επιστρέψει στην πλήρη συμμόρφωση με τις νομικές υποχρεώσεις του σύμφωνα με τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NPT). Η ΕΕ εξέφρασε επίσης ανησυχίες για την έλλειψη πληροφόρησης σχετικά με τα αποθέματα ουρανίου και υπογράμμισε ότι μια μόνιμη λύση στο ιρανικό πυρηνικό ζήτημα μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω διπλωματίας.

Ο Αναπληρωτής Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας, Ιωάννης Σταματέκος, επιβεβαίωσε τη δέσμευση της χώρας στο παγκόσμιο καθεστώς μη διάδοσης πυρηνικών όπλων, καλώντας όλα τα κράτη να συμμορφωθούν με τις υποχρεώσεις τους. Εξέφρασε σοβαρή ανησυχία για τα ευρήματα του ΔΟΑΕ και προέτρεψε το Ιράν να διαβεβαιώσει τη διεθνή κοινότητα για τον ειρηνικό χαρακτήρα του πυρηνικού του προγράμματος. Τόνισε, επίσης, ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να τάσσεται υπέρ της αποκλιμάκωσης και της διατήρησης ανοικτών των διαύλων διπλωματίας και διαλόγου.