Ο Φρέντι Σκαπατίτσι: Ο διπλός κατάσκοπος του IRA που βασάνιζε και σκότωνε με την κάλυψη του βρετανικού κράτους

Ο 77χρονος Φρέντι Σκαπατίτσι, γνωστός στους γείτονές του στα προάστια του Γουόκινγκ ως «Φρανκ Κόουλι», ένας συνταξιούχος επιχειρηματίας, απεβίωσε στις 16 Φεβρουαρίου 2023, έπειτα από εγκεφαλικό. Η πραγματικότητα, ωστόσο, αποκαλύπτει έναν άνδρα που για χρόνια υπήρξε ο πλέον σημαντικός Βρετανός κατάσκοπος εντός του IRA (Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός) κατά τη διάρκεια των Ταραχών στη Βόρεια Ιρλανδία. Ταυτόχρονα, ο Σκαπατίτσι ήταν ένας δολοφόνος και βασανιστής που δρούσε με την πλήρη κάλυψη του βρετανικού κράτους.

Όπως αναφέρει ο Guardian, μέχρι και τη διαφυγή του από τη Βόρεια Ιρλανδία στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ο Σκαπατίτσι διατηρούσε διπλό ρόλο: ήταν πράκτορας της MI5 και επικεφαλής της αδίστακτης «nutting squad» του IRA. Αυτή η ομάδα ήταν υπεύθυνη για τον εντοπισμό και την «εξουδετέρωση» πληροφοριοδοτών. Τα θύματά του υφίσταντο φρικτά βασανιστήρια, καλούνταν να «ομολογήσουν» για να σωθούν, και στη συνέχεια διατάσσονταν ή εκτελούνταν. Τα «μαρτυρολόγια» που ηχογραφούσε καταλήγουν στις οικογένειες των θυμάτων, ενώ ο ίδιος ενημέρωνε λεπτομερώς τις βρετανικές αρχές για τις πράξεις του.

Το συμπέρασμα της Operation Kenova, μετά από εννέα χρόνια έρευνας, κατέδειξε ότι οι υπηρεσίες ασφαλείας είχαν πλήρη γνώση των ενεργειών του. Όχι μόνο επέτρεψαν τη δράση του, αλλά στα μέσα της δεκαετίας του ’90, πριν καν αποκαλυφθεί η ταυτότητα του «Agent Stakeknife» από τα μέσα ενημέρωσης, εξετάζονταν ακόμη και η διοργάνωση ενός αποχαιρετιστήριου δείπνου προς τιμήν του. Η έρευνα ανέδειξε επίσης ότι οι βρετανικές αρχές, παρά τις αντιδράσεις αστυνομικών αξιωματούχων, επέμειναν να μην επιβεβαιώσουν ποτέ επισήμως την ταυτότητά του, τηρώντας την πολιτική «ούτε επιβεβαιώνουμε ούτε διαψεύδουμε».

Ο Σκαπατίτσι μεγάλωσε στην περιοχή «Markets» του Νότιου Μπέλφαστ, γνωστή ως «Μικρή Ιταλία». Έδειξε νωρίς ποδοσφαιρικό ταλέντο, δοκιμάζοντας ακόμη και στην Νότιγχαμ Φόρεστ, αλλά γρήγορα εντάχθηκε στον Προσωρινό IRA. Μετά την κράτησή του χωρίς δίκη τη δεκαετία του ’70, ανέβηκε ραγδαία στην ιεραρχία, χτίζοντας φήμη ως άνθρωπος με «εκρηκτικό χαρακτήρα».

Η Kenova κατέγραψε ότι η συνεργασία του με τις βρετανικές αρχές ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του ’70, πιθανότατα για οικονομικό όφελος ή για να αποφύγει ποινικές διώξεις. Τα αρχεία του αναφέρουν επίσης κίνητρα όπως η επιθυμία τερματισμού της σύγκρουσης, η απογοήτευση από την ηγεσία του IRA και ο φόβος για την ασφάλεια της οικογένειάς του. Μαρτυρίες τον περιγράφουν ως έναν άνθρωπο που «κανείς δεν συμπαθούσε» στον IRA, έναν «εκφοβιστή» με εμμονή στην ακραία πορνογραφία.

Παρά τα εγκλήματα που φέρεται να διέπραξε, η μόνη του επαφή με το δικαστήριο ήταν το 2018, όταν καταδικάστηκε σε τρεις μήνες φυλάκιση με αναστολή για κατοχή ακραίου πορνογραφικού υλικού. Ο δικαστής τον αντιμετώπισε με επιείκεια, αναφέροντας ότι «δεν είχε απασχολήσει τη δικαιοσύνη επί 50 χρόνια».

Ο Σκαπατίτσι έζησε για πολλά χρόνια στην Αγγλία υπό νέα ταυτότητα, λαμβάνοντας οικονομική υποστήριξη από το κράτος. Η Kenova κατέγραψε ότι έλαβε σημαντικά ποσά ως αποζημίωση, από τακτικούς μισθούς έως μεγάλα εφάπαξ, και δεν εργάστηκε ξανά μετά τη μετεγκατάστασή του. Ακόμη και μετά τον θάνατό του, η δημοσίευση της διαθήκης του μπλοκαρίστηκε. Η έκθεση αναφέρει: «Δεν κατέστη δυνατό να διαπιστωθεί πόσα χρήματα έλαβε συνολικά», αλλά σημειώνει ότι του παραχωρήθηκε μονοκατοικία, αυτοκίνητο και η δυνατότητα να ζει κοινωνικά, αγνοώντας πλήρως οι γύρω του το παρελθόν του.

Ενώ οι οικογένειες των θυμάτων του ζητούν δικαίωση, η εικόνα που παραμένει είναι εκείνη ενός ανθρώπου που έζησε διπλή ζωή: δολοφόνος για τον IRA, πληροφοριοδότης για τη Βρετανία, προστατευμένος μέχρι και μετά θάνατον. Μια υπόθεση που συνεχίζει να βαραίνει την ιστορία των Ταραχών και να εγείρει σοβαρά ερωτήματα για τα όρια των κρατικών επιχειρήσεων πληροφοριών σε περιόδους σύγκρουσης, η οποία για πολλούς δεν έχει ακόμη κλείσει οριστικά.