Η οργή του Πούτιν: Νέοι και καλλιτέχνες στο στόχαστρο για την ελευθερία του λόγου

Σε ένα πάρκο, ένας έφηβος υψώνει ένα πλακάτ: «Ελευθερία στους πολιτικούς κρατούμενους» και «Είμαι κατά του Πούτιν». Το βίντεο, αν και δεν έγινε ποτέ viral, είχε άμεσες και σοβαρές συνέπειες για τον τότε 14χρονο Αρσένι Τουρμπίν. Η γενναία, αν και αφελής, πράξη του τράβηξε την προσοχή των Αρχών, οι οποίες ενεργούν άμεσα για να διασφαλίσουν την απρόσκοπτη εξουσία του Ρώσου προέδρου, Βλαντίμιρ Πούτιν. Ο νεαρός καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια φυλάκισης για «έγκλημα» θάρρους.

Ο Αρσένι Τουρμπίν, πλέον 17 ετών, είναι ένας από τους νεότερους πολιτικούς κρατούμενους στη Ρωσία. Η μεταφορά του σε σωφρονιστική αποικία στο Περμ, σε απόσταση άνω των 1.800 χιλιομέτρων από το σπίτι του, καθιστά εξαιρετικά δύσκολες τις επισκέψεις της μητέρας του, Ιρίνα Τουρμπίνα. Παρά τις δυσκολίες, η ίδια περιγράφει περιστατικά βίας από συγκρατούμενους και την επιδεινούμενη σωματική και ψυχική κατάσταση του γιου της. Η ιστορία του Αρσένι είναι ενδεικτική της προσπάθειας του συστήματος Πούτιν να φιμώσει όσους τολμούν να αντισταθούν.

Μέσω της βοήθειας της ακτιβίστριας για τα ανθρώπινα δικαιώματα Άννα Καρετνίκοβα, το ντοκιμαντέρ της DW «Politzek» φέρνει στο φως την ωμότητα και τον εξευτελισμό που επικρατούν στα ρωσικά στρατόπεδα κράτησης, αποκαλύπτοντας ένα σύστημα φόβου και απομόνωσης.

Ο ρωσικός όρος «Politzek», που σημαίνει πολιτικός κρατούμενος, δίνει το όνομα στο νέο ντοκιμαντέρ «Politzek: Voices that Defy the Kremlin» («Φωνές που Αντιστέκονται στο Κρεμλίνο»), το οποίο έκανε πρεμιέρα στις 27 Νοεμβρίου. Η παραγωγή, αποτέλεσμα συνεργασίας της DW με τα δίκτυα France TV, RTBF, VRT και SWR, και σκηνοθετημένη από τους Μανόν Λουαζώ, Εκατερίνα Μαμόντοβα και Σάσα Κουλάεβα, πραγματοποιήθηκε κρυφά στη Ρωσία για σχεδόν ένα χρόνο, εστιάζοντας στις προσωπικές ιστορίες των κρατουμένων και τις απεγνωσμένες προσπάθειες των οικογενειών τους.

Μία από τις πρωταγωνίστριες, η καλλιτέχνιδα Σάσα Σκοτσιλένκο, καταδικάστηκε σε επτά χρόνια φυλάκισης επειδή αντικατέστησε ετικέτες τιμών σε σούπερ μάρκετ με αντιπολεμικά αυτοκόλλητα. Το «Politzek» παρακολουθεί την πορεία της, μέσα από την εκστρατεία της μητέρας της για την απελευθέρωσή της. Παρουσιάζεται επίσης η υπόθεση του Ολέγκ Ορλόφ, συνιδρυτή της οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων Memorial, η οποία, παρότι βραβεύτηκε με το Νομπέλ Ειρήνης το 2022, έχει πλέον απαγορευτεί στη Ρωσία. Ο Ορλόφ συνελήφθη τον Φεβρουάριο του 2024 με την κατηγορία της «δυσφήμισης του ρωσικού στρατού». Οι Σκοτσιλένκο και Ορλόφ αφέθηκαν ελεύθεροι τον Αύγουστο του 2024 στο πλαίσιο μεγάλης ανταλλαγής κρατουμένων, ωστόσο, για πολλούς άλλους αντιφρονούντες, οι πόρτες της φυλακής παραμένουν κλειστές.

Σύμφωνα με τη ρωσική ΜΚΟ OVD-Info, ο αριθμός των πολιτικών κρατουμένων στη Ρωσία ανέρχεται σήμερα σε 1.586. Ανάμεσά τους βρίσκονται η σκηνοθέτιδα Ζένια Μπερκόβιτς και η συγγραφέας Σβετλάνα Πετριτσούκ. Το 2021, παρουσίασαν το θεατρικό έργο «Φίνιστ, το γενναίο γεράκι», το οποίο πραγματευόταν τη στρατολόγηση Ρωσίδων από το Ισλαμικό Κράτος στη Συρία. Το έργο, που καταδίκαζε απερίφραστα την τρομοκρατία και είχε τιμηθεί με δύο «Χρυσές Μάσκες» (το σημαντικότερο θεατρικό βραβείο της Ρωσίας), είχε την υποστήριξη του ρωσικού υπουργείου Πολιτισμού. Παρόλα αυτά, οι δύο γυναίκες καταδικάστηκαν σε έξι χρόνια φυλάκισης η καθεμία για «δικαιολόγηση της τρομοκρατίας». Το ντοκιμαντέρ καταγράφει την παράλογη, σχεδόν καφκική αυτή δίκη, αποτελώντας ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πολέμου του Πούτιν κατά της ελευθερίας της έκφρασης, ενώ παράλληλα αναδεικνύεται η αλληλεγγύη από το εξωτερικό.