Ουκρανία: Εκλογές υπό το βάρος του πολέμου και της αμερικανικής πίεσης

Η προοπτική διενέργειας εκλογών στην Ουκρανία εντός 60-90 ημερών, όπως δήλωσε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, δεν αποτελεί θεσμική πρωτοβουλία, αλλά μια κίνηση υψηλού ρίσκου υπό την πίεση των ΗΠΑ. Η δήλωση αυτή, προϊόν εσωτερικής φθοράς και ενός πολέμου που έχει περιέλθει σε παρατεταμένο αδιέξοδο, σηματοδοτεί την κλονιζόμενη πολιτική ηγεμονία του Ζελένσκι, την εξάντληση των κοινωνικών αποθεμάτων και τη συγκέντρωση μετώπων όχι μόνο στα ανατολικά, αλλά και στο εσωτερικό της χώρας.

Το ουκρανικό Σύνταγμα ορίζει πενταετή θητεία για τον Πρόεδρο και προβλέπει εκλογές μόνο σε συνθήκες ειρήνης, ενώ ο στρατιωτικός νόμος απαγορεύει ρητά κάθε εκλογική διαδικασία. Η υλοποίηση εκλογών θα απαιτήσει σύνθετες νομοθετικές προσαρμογές, αμφιλεγόμενες συνταγματικές ερμηνείες και μια ευρεία πολιτική συναίνεση, η οποία, προς το παρόν, δεν είναι εφικτή. Το ουσιαστικό εμπόδιο, όμως, είναι η παραδοχή ότι η θεσμική σταθερότητα, στην οποία στήριξε ο Ζελένσκι την ενότητα της χώρας κατά τη διάρκεια του πολέμου, δεν επαρκεί πλέον. Η πίεση από την Ουάσιγκτον και η διπλή σύγκρουση – στρατιωτική στο μέτωπο και πολιτική στο εσωτερικό – τον ωθούν σε μια κίνηση που ανατρέπει τους ίδιους τους κανόνες της σύγκρουσης.

Η Ουάσιγκτον επιδιώκει την επιτάχυνση των εξελίξεων, επιθυμώντας εκλογές όχι απαραίτητα για την ενίσχυση της Ουκρανίας, αλλά για την απόκτηση ενός συνομιλητή ικανού να εισέλθει σε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με όρους που θα διευκολύνουν μια συμφωνία με τη Ρωσία. Η δήλωση του Ζελένσκι περί προθυμίας για εκλογές, υπό την προϋπόθεση διεθνών εγγυήσεων ασφάλειας, αποτελεί μια λεπτή στρατηγική καθυστέρησης. Ο Ουκρανός πρόεδρος προσπαθεί να παρουσιαστεί πρόθυμος, γνωρίζοντας πως η πρακτική εφαρμογή της διεξαγωγής εκλογών είναι εξαιρετικά δύσκολη, χωρίς να αποδυναμωθεί το μέτωπο. Η Ουάσιγκτον, με την αδήριτη πρόθεσή της για επιτάχυνση, λαμβάνει από το Κίεβο μια απάντηση που μοιάζει με αναγκαστική υποχώρηση, αλλά παράλληλα αποτελεί μια παγίδα προς τους συμμάχους. Αν οι ΗΠΑ επιμένουν σε εκλογές, καλούνται να αναλάβουν και την ευθύνη για την ασφάλειά τους.

Η επικείμενη εκλογική αναμέτρηση διαφέρει ριζικά από τις προηγούμενες, καθώς δεν διαθέτει τις συνήθεις προεκλογικές εκστρατείες, δομές ή κανονικότητα. Ωστόσο, περιλαμβάνει πρόσωπα με σημαντική βαρύτητα. Ο Βαλέρι Ζαλούζνι, με δημοτικότητα που ξεπερνά το 70%, εικόνα ηγέτη και απήχηση τόσο στον στρατό όσο και στην κοινωνία, αναδεικνύεται ως ο μοναδικός πραγματικός αντίπαλος του Ζελένσκι. Η είσοδός του στην πολιτική σκηνή θα δημιουργήσει ένα ισχυρό δίπολο πολιτικής νομιμοποίησης και στρατιωτικού κύρους, ικανό να ανατρέψει καθεστώτα και ισορροπίες, όπως έχει δείξει η ιστορία. Ο Πέτρο Ποροσένκο διατηρείται ως ένας ισχυρός πόλος φιλοευρωπαϊκής σταθερότητας, αν και χωρίς ιδιαίτερη δυναμική ανατροπής. Η Γιούλια Τιμοσένκο, περισσότερο σύμβολο παρά σοβαρός ανταγωνιστής, και τοπικοί ηγέτες ή στρατιωτικοί διοικητές, οι οποίοι ενδέχεται να εμφανιστούν ως «εκλογικές εκπλήξεις», ιδιαίτερα αν η κοινωνική κόπωση μετατραπεί σε οργή, συμπληρώνουν το παζλ. Το βασικό πρόβλημα για τον Ζελένσκι είναι ότι η χώρα δεν αντιμετωπίζει απλώς την προοπτική εκλογών, αλλά μια πιθανή πολιτική αναδιάταξη που μπορεί να οδηγήσει σε de facto μεταβίβαση εξουσίας σε στρατιωτικές προσωπικότητες.