Νέοι κανόνες για τη μετανάστευση στην ΕΕ: Τι αλλάζει από το 2026

Οι αποφάσεις του Συμβουλίου της ΕΕ για τη “Δεξαμενή Αλληλεγγύης” και τους κανόνες επιστροφής παράτυπων μεταναστών σηματοδοτούν την έναρξη του πρώτου κύκλου εφαρμογής του νέου Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, το οποίο αναμένεται να τεθεί σε ισχύ στις 12 Ιουνίου του 2026. Τη σημαντική αυτή εξέλιξη τόνισε ο Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων και Μετανάστευσης, Μάγκνους Μπρούνερ, αμέσως μετά την ολοκλήρωση του Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ, που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες.

Σύμφωνα με τον κ. Μπρούνερ, η Ευρωπαϊκή Ένωση σημειώνει ουσιαστική πρόοδο στη διαχείριση της μεταναστευτικής ροής, καθώς παρατηρήθηκε μείωση των παράτυπων αφίξεων κατά 35% τον τελευταίο χρόνο. Η “Δεξαμενή Αλληλεγγύης”, η οποία θα τεθεί σε ισχύ τον Ιούνιο του 2026, αναμένεται να ενισχύσει την κατανομή των αιτούντων άσυλο, μειώνοντας έτσι την πίεση στα συστήματα ασύλου των κρατών μελών που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Παράλληλα, θα ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τους νέους κανόνες επιστροφών, την εφαρμογή της έννοιας «ασφαλών τρίτων χωρών» και τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής λίστας «ασφαλών χωρών καταγωγής».

«Σήμερα δείχνουμε ότι η Ευρώπη μπορεί να ανταποκριθεί — και έχουμε ήδη πετύχει πολλά», δήλωσε ο Μ. Μπρούνερ. «Οι μεταρρυθμίσεις αυτές και η οργάνωση του ευρωπαϊκού “οίκου” που συμφωνήσαμε αποτελούν τη βάση για μια πολιτική μετανάστευσης προς όφελος των Ευρωπαίων». Τόνισε, δε, τη σημασία του ελέγχου της εισόδου, παραμονής και αποχώρησης ατόμων στην ΕΕ, υπογραμμίζοντας παράλληλα την ανάγκη για ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας, της ευρωπαϊκής διπλωματίας και των συμμαχιών κατά της διακίνησης μεταναστών. «Πρέπει να εντείνουμε τη διπλωματία μας για τη μετανάστευση και να συνεργαστούμε περισσότερο με τις χώρες-εταίρους, ώστε αυτό να λειτουργήσει στην πράξη», κατέληξε.

Από την πλευρά του, ο Υπουργός Μετανάστευσης της Δανίας και Προεδρεύων του Συμβουλίου, Ράσμους Στόκλουντ, ανέφερε ότι η απόφαση για το νέο κανονισμό επιστροφών «δείχνει τη βούληση των κρατών-μελών να συνεργαστούν και να βρουν κοινές λύσεις, ώστε η μετανάστευση στην Ευρώπη να τεθεί υπό έλεγχο». Επισήμανε ότι τα νέα μέτρα αποτελούν αποφασιστικό βήμα για την αποκατάσταση του ελέγχου των κρατών μελών απέναντι στη δράση των διακινητών και του οργανωμένου εγκλήματος, χαρακτηρίζοντας την εξέλιξη αυτή θεμελιώδη αλλαγή στη διαχείριση της μετανάστευσης που ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των πολιτών.

**Συμφωνία για την επιστροφή παράνομα διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών:**
Το Συμβούλιο της Ε.Ε. κατέληξε σε συμφωνία για έναν πανευρωπαϊκό κανονισμό που αποσκοπεί στην επιτάχυνση και την απλοποίηση των διαδικασιών επιστροφής ατόμων που διαμένουν παράνομα στα κράτη-μέλη. Οι νέοι κανόνες, που πρέπει να εγκριθούν και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθορίζουν ότι οι παράτυποι μετανάστες με εντολή επιστροφής θα έχουν συγκεκριμένες υποχρεώσεις συνεργασίας με τις αρχές, παροχής εγγράφων και βιομετρικών στοιχείων, και δεν θα πρέπει να παρεμποδίζουν τη διαδικασία. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, προβλέπονται κυρώσεις, όπως αφαίρεση επιδομάτων ή αδειών εργασίας, ακόμη και ποινικές κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένης της φυλάκισης.

**”Return hubs” και επαναπροωθήσεις εκτός ΕΕ:**
Οι χώρες μέλη θα μπορούν πλέον να συνάπτουν συμφωνίες με τρίτες χώρες για τη δημιουργία «return hubs» – κέντρων υποδοχής ή transit, όπου θα μεταφέρονται άτομα που δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην ΕΕ. Αυτά τα hubs μπορούν να λειτουργούν ως στάση πριν την τελική απέλαση ή ως τόπος διαμονής. Οι συμφωνίες με τρίτες χώρες θα πρέπει να σέβονται τις διεθνείς υποχρεώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένου του «non-refoulement» (απαγόρευση επαναπροώθησης σε κίνδυνο).

**Διαβαθμισμένη συνεργασία μεταξύ κρατών:**
Ο νέος κανόνας εισάγει την «αμοιβαία αναγνώριση» των αποφάσεων επιστροφής, επιτρέποντας την εκτέλεση μιας εντολής επιστροφής σε οποιοδήποτε άλλο κράτος μέλος, χωρίς νέα διαδικασία. Επίσης, θεσπίζεται η «ευρωπαϊκή εντολή επιστροφής» (European Return Order – ERO), η οποία θα καταχωρείται στο ευρωπαϊκό σύστημα πληροφοριών (Schengen Information System) για την ευκολότερη παρακολούθηση και εκτέλεση των αποφάσεων σε όλη την Ε.Ε.

**Συμφωνία για τη δεξαμενή αλληλεγγύης:**
Παράλληλα, οι υπουργοί Εσωτερικών της ΕΕ κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία για την ετήσια «δεξαμενή αλληλεγγύης», τον μηχανισμό που θα καθορίζει πώς τα κράτη μέλη θα μοιράζονται τα βάρη της υποδοχής αιτούντων άσυλο. Η δεξαμενή θα ορίζει ετησίως τον αριθμό των αιτούντων άσυλο που θα μετεγκαθίστανται από χώρες υπό «μεταναστευτική πίεση» και το συνολικό ποσό χρηματοδότησης ως εναλλακτική λύση. Ο κανονισμός προβλέπει συνολικά 30.000 μετεγκαταστάσεις και 600 εκατ. ευρώ σε οικονομικές συνεισφορές για όλες τις χώρες της ΕΕ, με τα κράτη μέλη να μπορούν να επιλέγουν μεταξύ μετεγκατάστασης, χρηματοδότησης ή επιχειρησιακής στήριξης.