Επίσκεψη Πάπα Λέοντα ΙΔ’ στην Τουρκία: Συμβολισμοί και προκλήσεις για την ενότητα των Εκκλησιών
Κοινές τελετές μνήμης και προσευχής στο Iznik και το Φανάρι, επανέφεραν στο προσκήνιο τη συζήτηση για την ένωση Ρωμαιοκαθολικής και Ορθόδοξης Εκκλησίας, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τα όρια της πρακτικής προόδου.
Η τριήμερη επίσκεψη του Πάπα Λέοντα ΙΔ’ στην Τουρκία, από τις 27 έως τις 30 Νοεμβρίου 2025, στέφθηκε με κοινές τελετές μνήμης και προσευχής στον αρχαιολογικό χώρο της Νικαίας (Iznik), καθώς και με δοξολογία και την υπογραφή κοινής διακήρυξης στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι. Τα γεγονότα αυτά επαναφέρουν δυναμικά στο προσκήνιο τη διαχρονική συζήτηση για την ενότητα μεταξύ της Ρωμαιοκαθολικής και της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Η εικόνα των δύο ηγετών, του Πάπα Λέοντα ΙΔ’ και του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου, να προσεύχονται μαζί σε ιστορικούς χώρους της πρώιμης χριστιανικής περιόδου, είχε σημαντικό επικοινωνιακό και συμβολικό βάρος. Παράλληλα, ανέδειξε με σαφήνεια τα υφιστάμενα όρια στην πρακτική πρόοδο προς την πλήρη επανένωση των δύο Εκκλησιών.
Βασικός άξονας της επίσκεψης αποτέλεσε ο εορτασμός των 1.700 ετών από την Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας (325 μ.Χ.), το γεγονός που καθιέρωσε το Σύμβολο της Πίστεως και το οποίο συχνά επικαλούνται οι θρησκευτικοί ηγέτες για να τονίσουν το κοινό θεολογικό θεμέλιο του Χριστιανισμού. Στην όχθη της λίμνης Iznik, κοντά στα κατάλοιπα του ναού του Αγίου Νεοφύτου, έλαβε χώρα κοινή προσευχή, με παράλληλη αναφορά στις αποφάσεις της εποχής εκείνης. Οι διοργανωτές παρουσίασαν την εκδήλωση ως «συμβολική αρχή» για την επανεκκίνηση του διαλόγου και της συνεργασίας. Στις επίσημες δηλώσεις τους, και οι δύο Προκαθήμενοι τόνισαν την επιτακτική ανάγκη υπέρβασης των διαχωρισμών και απόρριψης της βίας που διαπράττεται στο όνομα της θρησκείας.
Στο Φανάρι, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος Α’ υποδέχθηκε τον Πάπα Λέοντα ΙΔ’ στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου. Ενώπιον ιεραρχών και προσκεκλημένων, τελέστηκε δοξολογία και αναγνώστηκαν ευχές σε τέσσερις γλώσσες. Η τελετή, με ισχυρό οικολογικό και ειρηνικό μήνυμα, ολοκληρώθηκε με την υπογραφή μιας Κοινής Δήλωσης. Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση, το κείμενο επιβεβαιώνει την αμοιβαία δέσμευση «στον δρόμο προς την πληρότητα της κοινωνίας» (full communion) και καταδικάζει απερίφραστα τη βία που ασκείται στο όνομα της θρησκείας. Η τελετή ανέδειξε τη «συνέχιση της φιλίας» μεταξύ των δύο ηγετών. Σε θεσμικό επίπεδο, η συνάντηση στο Φανάρι είχε και την τυπική διάσταση της ανταλλαγής ευχών για την εορτή του Αγίου Ανδρέα, προστάτη του Οικουμενικού Θρόνου της Κωνσταντινούπολης.
Το ιστορικό πλαίσιο της διάσπασης των Εκκλησιών το 1054 και η μακρά περίοδος αλληλοαποκλεισμού έχουν βαθιές θεολογικές και εκκλησιολογικές ρίζες, με κεντρικά ζητήματα την αντίληψη της παπικής πρωτοκαθεδρίας (primacy) και ορισμένες δογματικές διαφορές. Ωστόσο, από το τέλος του 20ού αιώνα και μετά, έχουν σημειωθεί συστηματικές προσπάθειες διαλόγου, όπως η αμοιβαία αναγνώριση, η λειτουργία θεολογικών επιτροπών και η ανάληψη κοινών δράσεων με ανθρωπιστικό, οικολογικό και κοινωνικό χαρακτήρα.