Το αμερικανικό σχέδιο 28 σημείων για τον τερματισμό του πολέμου: Τι περιλαμβάνει;
Εδαφικές παραχωρήσεις, περιορισμοί για την Ουκρανία και η Ευρώπη στο περιθώριο του σχεδίου που φέρει την υπογραφή Τραμπ.
Το αμερικανικό σχέδιο, όπως διέρρευσε και αναλύεται από τα μεγαλύτερα δυτικά μέσα, περιγράφει μια συμφωνία 28 σημείων με στόχο τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, ο οποίος έχει ήδη κοστίσει αναρίθμητες ζωές και έχει επιβαρύνει σημαντικά τα δυτικά κεφάλαια. Η λογική πίσω από αυτό το πλαίσιο προβλέπει την παραχώρηση ολόκληρου του Ντονμπάς στη Ρωσία, την επίσημη αναγνώριση της προσάρτησης της Κριμαίας, του Λουχάνσκ και του Ντονέτσκ, και τη διατήρηση των σημερινών γραμμών ελέγχου σε Χερσώνα και Ζαπορίζια. Ο Δνείπερος θα αποτελέσει το επίσημο φυσικό σύνορο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.
Η Ουκρανία, σύμφωνα με το σχέδιο, θα δεσμευτεί να μην ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ, να περιορίσει τον στρατό της σε περίπου 600.000 άνδρες και να δεχθεί περιορισμούς σε επιθετικά όπλα και πυραυλικά συστήματα. Επίσης, απαγορεύεται η παραμονή ξένων στρατευμάτων στο ουκρανικό έδαφος, γεγονός που αποκλείει τη δημιουργία ουσιαστικής διεθνούς δύναμης αποτροπής και περιορίζει τις εγγυήσεις ασφαλείας σε επίπεδο οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας. Σε αντάλλαγμα, η Ουκρανία θα λάβει “ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας” από τις ΗΠΑ, με ασαφές ακόμη νομικό περιεχόμενο, που παραπέμπουν σε ένα αποδυναμωμένο άρθρο 5 του ΝΑΤΟ. Προβλέπεται, επιπλέον, η αξιοποίηση περίπου 100 δισ. δολαρίων από δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για την ανοικοδόμηση, με συμπληρωματική χρηματοδότηση από την Ευρώπη.
Η Ρωσία, από την πλευρά της, αποκτά δρόμο για την επανένταξή της στην οικονομική κανονικότητα, με σταδιακή άρση των κυρώσεων και έναν μηχανισμό αυτόματης επαναφοράς τους σε περίπτωση νέας εισβολής. Το σχέδιο ουσιαστικά νομιμοποιεί εκ των υστέρων τα ρωσικά εδάφη στα ανατολικά της Ουκρανίας και παγώνει τα υπόλοιπα, αντί να αποκαταστήσει τα διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα.
Η Ουάσινγκτον υιοθετεί μια “κυνική” προσέγγιση, βασισμένη στην κόπωση της αμερικανικής κοινής γνώμης και του Κογκρέσου από τη συνεχή οικονομική βοήθεια προς το Κίεβο, και στην προτεραιότητα που δίνεται στη στρατηγική αντιπαράθεση με την Κίνα. Το σχέδιο 28 σημείων σηματοδοτεί ουσιαστικά την επισημοποίηση μιας στροφής που έχει ήδη δρομολογηθεί από την προεδρία Τραμπ. Η Ουάσινγκτον αποδέχεται ότι η πλήρης απελευθέρωση των κατεχόμενων εδαφών δεν είναι ρεαλιστική χωρίς άμεση δυτική στρατιωτική εμπλοκή, στην οποία δεν είναι διατεθειμένη να προχωρήσει, επιδιώκοντας έτσι να παγώσει το status quo και να επιτρέψει στον Τραμπ να παρουσιάσει το τέλος του πολέμου ως προσωπική του επιτυχία.
Στρατιωτικά, το σχέδιο μοιάζει με την ανακωχή της Κορέας, προβλέποντας σταθεροποίηση γραμμών και ζώνη περιορισμένης στρατιωτικής δραστηριότητας, με συνεχή κίνδυνο επανέναρξης των εχθροπραξιών. Ωστόσο, σε αντίθεση με την Κορέα, εδώ προβλέπεται μονομερής αποδυνάμωση του ουκρανικού στρατού, ενώ η Ρωσία διατηρεί σημαντική στρατιωτική ισχύ στα νέα σύνορα, δημιουργώντας μια ζώνη μόνιμου ελλείμματος ασφαλείας για το Κίεβο.
Για τον Τραμπ, το σχέδιο αυτό αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης αφήγησης για την ικανότητά του να “τελειώνει πολέμους”, μια ιστορία που “πουλάει” στην εσωτερική αμερικανική αγορά. Η συναλλακτική διπλωματία, όπου εδάφη, όπλα, κυρώσεις και εγγυήσεις τίθενται στο ίδιο τραπέζι, στοχεύει σε ένα αποτέλεσμα που θα προκαλέσει θετικές εντυπώσεις.
Οι μεγάλοι χαμένοι από αυτό το σχέδιο είναι η Ουκρανία, που καλείται να αποδεχθεί απώλεια εδαφών, μείωση της αμυντικής της ικανότητας και αμφίβολες εξωτερικές εγγυήσεις. Η Μόσχα, παρά το βαρύ οικονομικό και ανθρώπινο κόστος, κατοχυρώνει εδαφικά κέρδη και βλέπει την προοπτική επανένταξης στη διεθνή κοινότητα. Η Ευρώπη, από την άλλη, δέχεται ισχυρό πλήγμα, καθώς το σχέδιο χαράσσει εκ νέου σύνορα στην ήπειρο χωρίς τη δική της συμμετοχή στην κατάρτισή του. Οι Ευρωπαίοι καλούνται να χρηματοδοτήσουν την ανοικοδόμηση, να διαχειριστούν τις κοινωνικές και ενεργειακές επιπτώσεις, και να ζήσουν με ένα παγωμένο αλλά εύφλεκτο σύνορο στα ανατολικά τους, ενώ οι εγγυήσεις ασφαλείας παραμένουν αβέβαιες.
Ο πόλεμος έχει προκαλέσει τεράστιες απώλειες, με εκτιμήσεις για 250-450 χιλιάδες στρατιωτικούς νεκρούς και πάνω από ένα εκατομμύριο τραυματίες και στις δύο πλευρές. Ο ΟΗΕ αναφέρει πάνω από 14-15 χιλιάδες επιβεβαιωμένους νεκρούς αμάχους. Η Ρωσία ελέγχει περίπου το 19% της ουκρανικής επικράτειας. Η Ουκρανία έχει υποστεί σοβαρή δημογραφική αιμορραγία, με εκατομμύρια πολίτες στο εξωτερικό. Ένα τέτοιο σχέδιο, παγώνοντας αυτή την εικόνα, σηματοδοτεί τη μετατόπιση του ευρωπαϊκού παραδείγματος ασφαλείας από την αρχή της εδαφικής ακεραιότητας στον “ωμό ρεαλισμό”.