Η Ισπανία του Φράνκο: 50 χρόνια μετά, το φάντασμα της δικτατορίας επιστρέφει
Η Ισπανία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τις κληρονομιές του Φρανσίσκο Φράνκο, από τις σκιές του παρελθόντος μέχρι τη νοσταλγία της νέας γενιάς.
Πενήντα χρόνια μετά το τέλος της δικτατορίας, η Ισπανία συνεχίζει να αναμετριέται με τις πληγές του παρελθόντος. Η σκιά της σιωπής, οι χιλιάδες νεκροί και η απροσδόκητη νοσταλγία για το καθεστώς του Φρανσίσκο Φράνκο από τη νέα γενιά, συνθέτουν ένα περίπλοκο μωσαϊκό.
Ο Φρανσίσκο Φράνκο Μπααμόντε, γεννημένος το 1892 στη Γαλικία, αναδείχθηκε από τους αποικιακούς πολέμους στο Μαρόκο. Ως αξιωματικός της γενιάς των «Αφρικανών», επέδειξε πειθαρχία, αποφασιστικότητα και απόλυτη αφοσίωση στην ιεραρχία. Στη δεκαετία του 1930, ενώ η Ισπανία επιχειρούσε εκσυγχρονισμό μέσω της Δημοκρατίας, η αντίδραση των συντηρητικών δυνάμεων, του στρατού και της Εκκλησίας υπήρξε σφοδρή.
Στις 18 Ιουλίου 1936, ο Φράνκο ηγήθηκε της στρατιωτικής εξέγερσης που βύθισε τη χώρα σε έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο, με καθοριστική την υποστήριξη από τη ναζιστική Γερμανία και τη φασιστική Ιταλία. Με το τέλος του πολέμου το 1939, ο Φράνκο εδραίωσε την εξουσία του ως «Caudillo», στήνοντας μια δικτατορία τεσσάρων δεκαετιών.
Η διατήρηση του φρανκικού καθεστώτος στηρίχθηκε σε τέσσερις πυλώνες:
* **Καταστολή:** Από τους πρώτους μήνες, η βία υπήρξε εκτεταμένη και συστηματική, με εκτελέσεις, φυλακίσεις, καταναγκαστική εργασία και εξορίες, επιβάλλοντας τη σιωπή. Η καταστολή στόχευε όχι μόνο αντιπάλους, αλλά και ολόκληρες κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες.
* **Έλεγχος Θεσμών:** Τα πολιτικά κόμματα και τα συνδικάτα καταργήθηκαν. Ο Τύπος λογοκρινόταν αυστηρά, τα δικαστήρια ήταν υπό κρατικό έλεγχο και η Εκκλησία απέκτησε δυσανάλογη επιρροή στην εκπαίδευση και στην κοινωνική ζωή.
* **Ιδεολογία και Εθνικός Μύθος:** Προωθήθηκε μια ομογενοποιημένη «Εθνικοκαθολική» ταυτότητα, καταπιέζοντας περιφερειακές γλώσσες και ταυτότητες. Η κοινωνία διαπαιδαγωγήθηκε με αυταρχισμό, θρησκευτική ευλάβεια και πατριαρχικές αξίες.
* **Διεθνείς Ισορροπίες:** Παρά την ιδεολογική συγγένεια με τον Άξονα, ο Φράνκο απέφυγε την επίσημη εμπλοκή στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά τον πόλεμο, ο Ψυχρός Πόλεμος τον επανέφερε στο προσκήνιο ως αντισοβιετικό σύμμαχο, με τη συμφωνία στρατιωτικών βάσεων με τις ΗΠΑ το 1953 να ενισχύει οικονομικά το καθεστώς.
Έτσι, ένα αυταρχικό μοντέλο επιβίωσε για σχεδόν μισό αιώνα, αψηφώντας τη διεθνή απομόνωση και τις εσωτερικές πιέσεις.