Η αέναη αναμονή των μεταναστών στην Ελλάδα

Με αφορμή την 18η Δεκεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Μεταναστών, το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών εκπέμπει σήμα κινδύνου για την κατάσταση των μεταναστευτικών κοινοτήτων στη χώρα, υπογραμμίζοντας ότι παρά τη συμμετοχή, τη συνεισφορά και την ενσωμάτωσή τους στην κοινωνική και οικονομική ζωή, η ένταξη παραμένει σε διαρκή αναμονή, μαζί με τις άδειες διαμονής, το άσυλο και θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου (Οκτώβριος 2025), περίπου 518.194 πολίτες τρίτων χωρών διαμένουν στην Ελλάδα με άδειες διαμονής. Ωστόσο, ο εντυπωσιακός αριθμός των 290.097 ατόμων βρίσκεται εγκλωβισμένος σε διαδικασίες ανανέωσης ή έκδοσης άδειας, με την αναμονή να φτάνει, σε ορισμένες περιπτώσεις, έως και τα τέσσερα χρόνια. Πίσω από αυτούς τους αριθμούς κρύβονται άνθρωποι που εργάζονται, πληρώνουν φόρους και ασφαλιστικές εισφορές, στηρίζοντας κρίσιμους τομείς της ελληνικής οικονομίας, από τη γεωργία και τις κατασκευές μέχρι τον τουρισμό, την εστίαση και τη φροντίδα.

Η πολύμηνη, και συχνά πολυετής, αναμονή για την ανανέωση ή την έκδοση άδειας διαμονής έχει μετατραπεί σε χρονίζον πρόβλημα που δεν περιορίζεται σε διοικητικές διαδικασίες. Μπλοκάρει ουσιαστικά τη ζωή των μεταναστών, επηρεάζοντας την πρόσβασή τους στην εργασία, την υγεία, τις κοινωνικές παροχές, τις συναλλαγές με δημόσιες υπηρεσίες και τράπεζες, ακόμη και την ελεύθερη μετακίνησή τους. Με αυτόν τον τρόπο, άτομα που είναι πλήρως ενταγμένα στην κοινωνία και την οικονομία κινδυνεύουν να βρεθούν εκτός συστήματος, όχι από δική τους ευθύνη, αλλά εξαιτίας γραφειοκρατικών αδιεξόδων.

Το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών τονίζει ότι η ένταξη δεν μπορεί να βασίζεται αποκλειστικά στην αντοχή των ίδιων των μεταναστών. Απαιτείται πολιτική βούληση, σταθερές και διαφανείς διαδικασίες, καθώς και σεβασμός στην καθημερινότητα χιλιάδων οικογενειών. Οι μετανάστες και οι μετανάστριες αποτελούν δομικό κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας, συμβάλλοντας ενεργά στον πρωτογενή τομέα, τον τουρισμό, τις κατασκευές, την κάλυψη αναγκών φροντίδας και την ενίσχυση των δημόσιων εσόδων.

Παρά τη διαρκή προσφορά τους, οι καθυστερήσεις στις ανανεώσεις αδειών διαμονής, τα εμπόδια στο άσυλο και η τάση ποινικοποίησης της μετανάστευσης, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη, υπονομεύουν κάθε έννοια ένταξης, συμπερίληψης και κοινωνικής συνοχής. Η ένταξη, στην πράξη, στηρίζεται ακόμα κυρίως στις ίδιες τις μεταναστευτικές κοινότητες, στους φορείς τους και την κοινωνία των πολιτών, ενώ η Πολιτεία απουσιάζει από τον πυρήνα της διαδικασίας.

Τα αιτήματα της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Μεταναστών είναι σαφή: άμεση επιτάχυνση έκδοσης και ανανέωσης αδειών διαμονής, καθιέρωση σταθερού, διαφανούς και δίκαιου συστήματος νομιμοποίησης, πλήρης πρόσβαση σε εργασία, υγεία και κοινωνική ασφάλιση, πραγματική ένταξη και συμπερίληψη, και κατάργηση της ποινικοποίησης της μετανάστευσης με παράλληλη πρόσβαση σε ασφαλείς διόδους. Χωρίς αυτά, η ένταξη παραμένει απλώς μια λέξη, χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα.