Νέος Κώδικας Αυτοδιοίκησης: Μεταρρύθμιση που αλλάζει τα δεδομένα για Δήμους και Πολίτες

Εντός του Νοεμβρίου αναμένεται η παράδοση και η έναρξη δημόσιας διαβούλευσης για τον νέο Κώδικα Αυτοδιοίκησης, μια μεταρρύθμιση που χαρακτηρίζεται ως το σημαντικότερο θεσμικό εγχείρημα των τελευταίων δεκαετιών για την αναδιάρθρωση της λειτουργίας των δήμων και των περιφερειών. Το εκτενές νομοθέτημα, αποτέλεσμα πολυετούς επεξεργασίας, αριθμεί περίπου 1.000 άρθρα και εκτείνεται σε 1.600 σελίδες, καλύπτοντας το σύνολο των κανόνων, διαδικασιών και αρμοδιοτήτων της αυτοδιοίκησης. Η δομή του χωρίζεται σε πέντε ενότητες: εκλογικό σύστημα, διακυβέρνηση, αρμοδιότητες, οικονομικά και εποπτεία.

Όπως επεσήμανε ο Υπουργός Εσωτερικών, Θοδωρής Λιβάνιος, στο ετήσιο συνέδριο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) στην Αλεξανδρούπολη, η φιλοσοφία του νέου Κώδικα επικεντρώνεται στην καθημερινότητα του πολίτη και στη λειτουργική απλότητα, με στόχο την ταχύτερη λήψη αποφάσεων και την αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση.

**Αλλαγές στην Εκλογή και τη Λειτουργία των Δήμων:**
Μεταξύ των κομβικών αλλαγών είναι η εκλογή δημάρχου από την πρώτη Κυριακή των δημοτικών εκλογών, καταργώντας τον δεύτερο γύρο. Εισάγεται επίσης η ηλεκτρονική ψηφοφορία (e-voting) για την ενίσχυση της συμμετοχής, ιδίως των νέων, ενώ θεσπίζονται ενισχυμένοι κανόνες διαφάνειας για τις προεκλογικές δαπάνες. Στον τομέα της διακυβέρνησης, καθιερώνονται νέες διαδικασίες για τα δημοτικά συμβούλια με υποχρεωτική δημοσιοποίηση πρακτικών και ανοικτή πρόσβαση στα δεδομένα αποφάσεων. Προωθείται η δυνατότητα ηλεκτρονικών δημοτικών δημοψηφισμάτων, ενισχύοντας τον ρόλο των πολιτών. Επιπλέον, γίνεται αναδιάταξη των νομικών προσώπων των δήμων για εξοικονόμηση πόρων και αποσαφήνιση αρμοδιοτήτων.

**Ενίσχυση Αρμοδιοτήτων και Οικονομικού Πλαισίου:**
Καταγράφονται και ταξινομούνται οι 1.200 αρμοδιότητες της αυτοδιοίκησης, ενώ θεσπίζεται μόνιμος μηχανισμός μεταφοράς αρμοδιοτήτων από την κεντρική διοίκηση, με ταυτόχρονη κάλυψη του κόστους λειτουργίας, υποδομών και προσωπικού. Το «τεκμήριο καθημερινότητας» καθιερώνεται ως οδηγός, με τις υποθέσεις που αφορούν άμεσα τον πολίτη να διεκπεραιώνονται τοπικά με σύντομες διαδικασίες.
Ο κ. Λιβάνιος χαρακτήρισε τις αλλαγές στο οικονομικό πλαίσιο των δήμων «κοσμογονία». Ο δήμαρχος αποκτά ρόλο διατάκτη για την ένταξη έργων, μειώνοντας τις μεσολαβητικές εγκρίσεις. Οι Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι (ΚΑΠ) θα αυξάνονται αυτόματα με τη μισθοδοσία, ενώ αναθεωρείται το πλαίσιο δημοτικών φόρων και διαφημιστικών τελών. Όλες οι οικονομικές διαδικασίες ψηφιοποιούνται πλήρως.

**Ψηφιακός Μετασχηματισμός και Κοινωνικές Παροχές:**
Δημιουργείται Κέντρο Διαχείρισης Δημοτικών Εσόδων για ενιαία εικόνα οφειλών των πολιτών σε όλους τους δήμους. Προστίθεται η δυνατότητα κοινωνικών παροχών, όπως επίδομα γέννησης έως 3.000 ευρώ, και στοχευμένες ενισχύσεις σε ευάλωτες ομάδες.
Στο πέμπτο μέρος του Κώδικα, προβλέπεται η ίδρυση Αυτοτελούς Υπηρεσίας Εποπτείας, με ηλεκτρονικό σύστημα διαχείρισης εγγράφων και σαφείς προθεσμίες ελέγχου. Η αυτοδίκαιη αργία των αιρετών επιβάλλεται μόνο σε περίπτωση τελεσίδικης καταδίκης, ενώ προβλέπεται εξαίρεση από το αυτόφωρο για δημάρχους και αντιδημάρχους.

**Οικονομική Ενίσχυση και Προκλήσεις:**
Πέραν του θεσμικού μέρους, προβλέπεται οικονομική ενίσχυση 446 εκατ. ευρώ για το 2025, που περιλαμβάνει αύξηση ΚΑΠ, έκτακτη ενίσχυση, κάλυψη μισθολογικών αυξήσεων και τριπλασιασμό πόρων για αδέσποτα ζώα. Ωστόσο, τα ανεκτέλεστα έργα των δήμων ανέρχονται σε 1,1 δισ. ευρώ, ενώ η εισπραξιμότητα δημοτικών οφειλών παραμένει χαμηλή.

**Εστίαση σε ΔΕΥΑ και Ψηφιακή Μετάβαση:**
Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στις Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) και στον ψηφιακό μετασχηματισμό. Προωθείται μόνιμο πλαίσιο λειτουργίας που διασφαλίζει τον δημόσιο χαρακτήρα του νερού, ενώ εξετάζεται η σύσταση κοινών ΔΕΥΑ και η ενίσχυση είσπραξης ληξιπρόθεσμων μέσω της ΑΑΔΕ. Παρά τις προκλήσεις στην απορροφητικότητα έργων ψηφιακής μετάβασης, το μήνυμα του υπουργείου είναι σαφές: οι δήμοι αποκτούν περισσότερα εργαλεία και πόρους, αλλά η χρηματοδότηση θα συνδέεται πλέον άμεσα με την αποτελεσματικότητα και την υλοποίηση έργων που βελτιώνουν την καθημερινότητα των πολιτών.