Η αβεβαιότητα κυριάρχησε στο παγκόσμιο εμπόριο το 2025, με επιπτώσεις στην ανάπτυξη

Το 2025 χαρακτηρίστηκε από έντονη αβεβαιότητα για το παγκόσμιο εμπόριο και την οικονομία, καθώς πολλαπλοί παράγοντες, από εμπορικές εντάσεις μέχρι αλλαγές στις πολιτικές των μεγάλων δυνάμεων, επηρέασαν τις διεθνείς συναλλαγές, τις επενδύσεις και την εμπιστοσύνη επιχειρήσεων και καταναλωτών. Η χρονιά που πέρασε δεν ήταν απλώς μια ακόμη με ασταθείς ρυθμούς ανάπτυξης, αλλά μια περίοδος όπου διακυβεύτηκαν ισορροπίες και αναδείχθηκαν δομικές αδυναμίες που είχαν συσσωρευτεί. Σε αυτό το περιβάλλον, οι εμπορικές συμφωνίες, τα προστατευτικά μέτρα και οι αμφιβολίες για το μέλλον του ελεύθερου εμπορίου έγιναν καθοριστικοί παράγοντες για τη διαμόρφωση των παγκόσμιων οικονομικών προοπτικών.

Παρόλο που δεν έφτασε σε επίπεδα παγκόσμιας ύφεσης, η ανάπτυξη στη διεθνή οικονομία επιβραδύνθηκε σημαντικά, υποχωρώντας από τα υψηλότερα επίπεδα των προηγούμενων ετών. Αναλύσεις που δημοσιοποιήθηκαν κατά το 2025, σύμφωνα με το Reuters, δείχνουν ότι η παγκόσμια ανάπτυξη θα κυμανθεί γύρω στο 2,3% έως 2,9%, επίπεδα πολύ χαμηλότερα από την εποχή προ του 2008 και αισθητά κάτω από τις δεκαετίες ανάπτυξης που προηγήθηκαν. Αυτή η εξέλιξη δεν ήταν τυχαία, αλλά αποτέλεσμα σειράς γεγονότων, όπως εμπορικοί δασμοί, πολιτικές προστατευτισμού, αβεβαιότητα για την πολιτική κατεύθυνση μεγάλων οικονομιών και γενικότερη αστάθεια στις διεθνείς σχέσεις. Οι εταιρείες αντιμετώπισαν αυξανόμενους κινδύνους, οι επενδυτές προσέγγισαν με προσοχή τις κινήσεις κεφαλαίων, ενώ οι κυβερνήσεις αναζητούσαν τρόπους στήριξης της εγχώριας παραγωγής και προστασίας θέσεων εργασίας.

Ένας από τους βασικούς πυλώνες αβεβαιότητας για το 2025 ήταν η κλιμάκωση των εμπορικών εντάσεων, ιδίως μεταξύ των μεγάλων οικονομιών. Τα προστατευτικά μέτρα, όπως οι δασμοί σε εισαγόμενα αγαθά και οι ανταποδοτικές απαντήσεις, είχαν σοβαρό αντίκτυπο στο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών. Πολλές επιχειρήσεις αναγκάστηκαν να επανεξετάσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού τους, ενώ οι επενδυτικές αποφάσεις καθυστέρησαν λόγω της αβεβαιότητας για την εξέλιξη αυτών των πολιτικών. Η μείωση της παγκόσμιας εμπορικής δραστηριότητας και η επιβράδυνση της διασυνοριακής ροής προϊόντων προκάλεσαν ανησυχίες για το μέλλον των ελεύθερων αγορών. Η δυσχερέστερη πρόσβαση σε αγορές και η αυξημένη γραφειοκρατία σε διεθνές επίπεδο έπληξαν τους εξαγωγείς και περιόρισαν τις ευκαιρίες ανάπτυξης σε αναδυόμενες αγορές, οι οποίες βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στις εξαγωγές. Ταυτόχρονα, η αβεβαιότητα για την πορεία των πολιτικών και εμπορικών σχέσεων μείωσε την εμπιστοσύνη των επενδυτών και αύξησε τη μεταβλητότητα στις χρηματοπιστωτικές αγορές.

Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2025, αναλυτές και διεθνείς οργανισμοί παρακολουθούσαν με προσοχή τις εκθέσεις για την ανάπτυξη του ΑΕΠ σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι εκτιμήσεις έδειχναν μια σταδιακή επιβράδυνση σε πολλές οικονομίες, με κάποιες να καταγράφουν πολύ χαμηλότερους ρυθμούς από το 2024. Αυτό αποδίδεται όχι μόνο στις εμπορικές εντάσεις, αλλά και σε μια ευρύτερη δυσπιστία για την κατεύθυνση της παγκόσμιας οικονομικής πολιτικής, ιδίως σε ό,τι αφορά τις δασμολογικές πρακτικές, τις νομισματικές πολιτικές και τις στρατηγικές επενδύσεων. Παρότι η επιβράδυνση δεν έχει οδηγήσει σε πλήρες σενάριο ύφεσης, έχει προκαλέσει καθυστερήσεις σε μεγάλα επενδυτικά έργα και μείωση του ρυθμού αύξησης των θέσεων απασχόλησης σε ορισμένες χώρες, ιδιαίτερα εκείνες με υψηλή εξάρτηση από το διεθνές εμπόριο.

Για τις επιχειρήσεις, το 2025 έφερε προκλήσεις που οδήγησαν σε αλλαγές στρατηγικής. Με την αύξηση των δασμών και των εμποδικών εμποδίων, πολλές εταιρείες εστίασαν στην ενίσχυση των τοπικών αγορών τους και την επαναπροσδιορισμένη στόχευση αγορών ανάπτυξης. Αυτή η μετατόπιση, αν και δυνητικά επωφελής μακροπρόθεσμα, απαιτεί επενδύσεις, προσαρμογή στην τοπική νομοθεσία και πιο σύνθετη διαχείριση ρίσκου. Ταυτόχρονα, επιχειρήσεις αξιοποίησαν τεχνολογικές εξελίξεις, όπως η ψηφιοποίηση της παραγωγής και η χρήση τεχνητής νοημοσύνης για τη βελτιστοποίηση της διαχείρισης παραγωγής και εφοδιαστικής αλυσίδας. Αυτές οι επενδύσεις βοήθησαν κάποιες οικονομίες να μετριάσουν τις επιπτώσεις του προστατευτισμού και να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους.

Καθώς εισερχόμαστε στο 2026, οι προοπτικές για την παγκόσμια οικονομία παραμένουν αβέβαιες, αν και υπάρχουν ελπίδες σταθεροποίησης. Οι εκτιμήσεις προβλέπουν συνέχιση της ανάπτυξης, αλλά σε μετριοπαθείς ρυθμούς – περίπου 2,5% με 2,9% παγκοσμίως, με διαφοροποιήσεις ανά περιοχή. Η σταθεροποίηση θα εξαρτηθεί από την ικανότητα των μεγάλων οικονομιών να βρουν κοινό έδαφος στις εμπορικές τους σχέσεις, να μειώσουν τα εμπόδια και να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Μια σημαντική αλλαγή για το 2026 είναι η πιθανή επέκταση των συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου μεταξύ χωρών που αναζητούν νέους τρόπους συνεργασίας ως αντίβαρο στους δασμούς. Αναμένονται επίσης ανακοινώσεις για νέα επενδυτικά σχέδια και πολιτικές που στοχεύουν στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των εφοδιαστικών αλυσίδων.

Σε αυτό το οικονομικό πλαίσιο, κυβερνήσεις και επιχειρήσεις καλούνται να επανεξετάσουν τα σχέδιά τους. Η επένδυση στην καινοτομία, η ενίσχυση των εγχώριων αγορών και ο σχεδιασμός για μακροπρόθεσμη σταθερότητα, παρά τις βραχυπρόθεσμες αβεβαιότητες, είναι καθοριστικής σημασίας. Η προσαρμογή σε νέα εμπορικά δεδομένα, η διαφοροποίηση των αγορών και η ενίσχυση των εσωτερικών πηγών ανάπτυξης θα μπορούσαν να αποτελέσουν τον πυρήνα μιας στρατηγικής που αξιοποιεί τις νέες ευκαιρίες σε έναν συνεχιζόμενο μεταβαλλόμενο κόσμο.