Νέα νομοθετική ρύθμιση για τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε απόψε από το βήμα της Βουλής, στο πλαίσιο της συζήτησης για τον προϋπολογισμό, νομοθετική παρέμβαση της κυβέρνησης σχετικά με τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο. Σύμφωνα με πηγές του Υπουργείου Οικονομικών, τα εν λόγω δάνεια συνιστούν ένα σοβαρό κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα που δεν επιλύεται επαρκώς μέσω των δικαστηρίων ή αποσπασματικών τραπεζικών ρυθμίσεων.

**Αντιμετώπιση πραγματικού προβλήματος**

Τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο χορηγήθηκαν κατά κύριο λόγο την περίοδο 2005-2009, σε ένα διαφορετικό διεθνές οικονομικό περιβάλλον. Τότε, δεν υπήρχε πρόβλεψη για σημαντική ανατίμηση του ελβετικού φράγκου, ενώ το επιτόκιό του ήταν σταθερά χαμηλότερο από αυτό του ευρώ, κατά μέσο όρο άνω της μίας ποσοστιαίας μονάδας από το 2008. Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση ανέτρεψε πλήρως αυτή την κατάσταση, οδηγώντας σε σημαντική άνοδο της ισοτιμίας του ελβετικού φράγκου έναντι του ευρώ. Ακόμη και μετά την άρση του ανώτατου ορίου ισοτιμίας (1:1,20) που είχε θέσει η Ελβετική Κεντρική Τράπεζα, η ισοτιμία παρέμεινε δυσμενής, σήμερα περίπου στο 0,94. Ως αποτέλεσμα, πολλοί δανειολήπτες, παρά την εμπρόθεσμη αποπληρωμή των δόσεών τους, κατέληξαν να οφείλουν περισσότερα σε ευρώ από το αρχικό δάνειο, εξαιτίας ενός απρόβλεπτου συναλλαγματικού κινδύνου.

**Επιλογές για τους δανειολήπτες, όχι υποχρεώσεις**

Η νέα ρύθμιση σέβεται απόλυτα την επιλογή των οφειλετών. Κανείς δεν υποχρεώνεται να αλλάξει το δάνειό του. Όσοι πιστεύουν ότι η ισοτιμία ευρώ-ελβετικού φράγκου θα κινηθεί ευνοϊκά στο μέλλον, μπορούν να διατηρήσουν το δάνειό τους στο ελβετικό νόμισμα, επωφελούμενοι από τα χαμηλά επιτόκια, αποδεχόμενοι όμως τον συναλλαγματικό κίνδυνο.

Για τους υπόλοιπους, ο νόμος παρέχει δύο δεσμευτικές επιλογές, τις οποίες οι τράπεζες είναι υποχρεωμένες να αποδεχθούν:

1. **Εξωδικαστικός Μηχανισμός:** Αφορά μη ενήμερους οφειλέτες. Η λύση που θα προκύψει από τον αλγόριθμο του μηχανισμού είναι υποχρεωτική για τους πιστωτές. Πρόκειται για ειδική πρόβλεψη για τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο, καθώς σε αντίστοιχα δάνεια σε ευρώ, οι πιστωτές μπορούν να απορρίψουν τη ρύθμιση.
2. **Άμεση Μετατροπή:** Για ενήμερους ή δανειολήπτες που εξυπηρετούν ρύθμιση. Προσφέρεται η δυνατότητα μετατροπής του δανείου σε ευρώ με σημαντική βελτίωση στην τρέχουσα ισοτιμία, που οδηγεί σε άμεση μείωση του οφειλόμενου κεφαλαίου σε ευρώ. Η ελάφρυνση κυμαίνεται από 15% έως 50%, ανάλογα με την οικονομική και κοινωνική κατάσταση του οφειλέτη, δίνοντας έμφαση στους οικονομικά ασθενέστερους. Το δάνειο μετατρέπεται σε ευρώ με σταθερό επιτόκιο 2,30%-2,90% για όλη την υπόλοιπη διάρκεια, ενώ υπάρχει και δυνατότητα παράτασης έως 5 έτη για περαιτέρω μείωση της μηνιαίας δόσης.

**Σταθερότητα, διαφάνεια και κοινωνική δικαιοσύνη**

Η ρύθμιση αυτή εξασφαλίζει ελάφρυνση έναντι της τρέχουσας ισοτιμίας σε όλους τους δανειολήπτες (ενήμερους ή με καθυστέρηση έως 90 ημερών), με διαφοροποίηση όρων βάσει οικονομικής κατάστασης. Όλα τα δάνεια μπορούν να μετατραπούν σε ευρώ με προνομιακή ισοτιμία (όφελος 15%-50%) και σταθερό επιτόκιο (2,30%-2,90%) ανάλογα με το προφίλ του δανειολήπτη. Τα επιτόκια είναι χαμηλότερα από τα σημερινά στεγαστικά, μειώνεται το κεφάλαιο, εξαλείφεται ο συναλλαγματικός κίνδυνος και διασφαλίζεται χαμηλό και σταθερό επιτόκιο μέχρι τη λήξη, προσφέροντας απόλυτη σαφήνεια στον οφειλέτη.

**Κόστος αποκλειστικά για τις τράπεζες**

Το κόστος της ρύθμισης καλύπτεται αποκλειστικά από τις τράπεζες. Η παρέμβαση είναι δημοσιονομικά ασφαλής, καθώς δεν επιβαρύνει το Δημόσιο, ούτε θέτει σε κίνδυνο κρατικές εγγυήσεις, ακόμα και για δάνεια που έχουν ενταχθεί σε τιτλοποιήσεις του προγράμματος «Ηρακλής».

**Πέρα από τη δικαστική διάσταση**

Η κυβέρνηση δεν αμφισβητεί τη νομιμότητα των συμβάσεων, η οποία έχει κριθεί επανειλημμένα από τον Άρειο Πάγο, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Ωστόσο, αναγνωρίζει ότι ένα ζήτημα μπορεί να είναι νομικά λυμένο, αλλά κοινωνικά ανοιχτό.

**Ο μηχανισμός της ρύθμισης**

Η ρύθμιση βασίζεται σε δύο πυλώνες:
* **Εξωδικαστικός Μηχανισμός (ν. 4738/2020):** Για μη εξυπηρετούμενες οφειλές. Η λύση του μηχανισμού γίνεται υποχρεωτική για τους πιστωτές, με τη συνολική οφειλή να μετατρέπεται σε ευρώ στην τρέχουσα ισοτιμία αναφοράς της ΕΚΤ, με ευνοϊκούς όρους.
* **Ειδικοί Όροι (εκτός εξωδικαστικού):** Για ενήμερους ή ρυθμισμένους και εξυπηρετούμενους οφειλέτες. Προβλέπεται μετατροπή της οφειλής σε ευρώ με βελτιωμένη ισοτιμία και σταθερό επιτόκιο, ανάλογα με εισοδηματικά/περιουσιακά κριτήρια. Η βελτίωση της ισοτιμίας κυμαίνεται από 15% έως 50%, με αντίστοιχα σταθερά επιτόκια από 2,30% έως 2,90%. Παρέχεται επίσης η δυνατότητα παράτασης έως 5 έτη για μείωση της μηνιαίας δόσης.

**Ερωτήσεις – Απαντήσεις**

Σε σχέση με τον αριθμό των δανείων, επισημάνθηκε ότι συνολικά είχαν χορηγηθεί περίπου 57.000 δάνεια σε CHF, αξίας 14,1 δισ. CHF. Σήμερα, παραμένουν 20.625 δάνεια αξίας 2,5 δισ. CHF στο τραπεζικό σύστημα και 17.442 δάνεια ύψους 3 δισ. CHF διαχειρίζονται servicers, με τη ρύθμιση να αφορά περίπου 40.000 δάνεια.

Σχετικά με το κόστος για τις τράπεζες, αν και δεν μπορεί να προσδιοριστεί ακριβώς λόγω της προαιρετικότητας, εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 600 εκατομμύρια ευρώ, εάν όλοι οι δανειολήπτες επιλέξουν τη μετατροπή.

Σε σύγκριση με άλλες χώρες, τονίζεται ότι οι όροι των συμβάσεων και η νομολογία στην Ελλάδα είναι διαφορετικοί. Ενώ σε άλλες χώρες οι δικαστικές αποφάσεις δικαίωσαν τους δανειολήπτες, στην Ελλάδα κρίθηκε τελεσίδικα ότι οι τράπεζες δεν παραβίασαν κανένα πλαίσιο.

**Νομολογία**

Η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου (ΟλΑΠ 4/2019) έκρινε ότι συμβατικοί όροι που απηχούν εθνικές διατάξεις δεν είναι καταχρηστικοί. Ακολούθησαν αποφάσεις του Αρείου Πάγου (όπως η 948/2021) και άνω των 1200 δικαστικών αποφάσεων που επιβεβαίωσαν την εγκυρότητα των συμβάσεων. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) έχουν επίσης τοποθετηθεί υπέρ της εγκυρότητας των συμβάσεων, επιβεβαιώνοντας την ετυμηγορία του Αρείου Πάγου.

**Τι συμβαίνει σε άλλες χώρες**

Σε Σλοβενία, Πολωνία, Ουγγαρία, Ρουμανία και Κροατία, οι νομοθετικές παρεμβάσεις είχαν διαφορετικό χαρακτήρα και αποτέλεσμα, συχνά υπό την επίδραση διαφορετικών δικαστικών αποφάσεων ή επικρίσεων από την ΕΚΤ. Στη Γαλλία, μόνο η τράπεζα BNP προχώρησε σε ειδικό χειρισμό ορισμένων δανείων.