Η εξαφάνιση των μετρητών: Πώς η ψηφιακή εποχή αλλάζει τις συνήθειες πληρωμών

Η 26χρονη Χέιλι Μουρ δεν έχει χρησιμοποιήσει πορτοφόλι για περισσότερο από μία δεκαετία. Τα μετρητά, όταν τα λαμβάνει, συνήθως κρυμμένα σε μια κάρτα γενεθλίων, τα αντιμετωπίζει ως «αστείο χρήμα». «Δεν είναι αληθινά χρήματα», δηλώνει, «τα ξοδεύω γρήγορα, απλώς για να κάνω ένα μικρό δώρο στον εαυτό μου». Για πολλούς νέους, τα μετρητά έχουν πλέον την αξία των χαρτονομισμάτων της Monopoly, σε αντίθεση με τις προηγούμενες γενιές που τα θεωρούσαν το απόλυτο μέτρο αξίας.

Σύμφωνα με τον Άνταμ Γκρέι, διευθυντή της εταιρείας πληρωμών Stax Payments, η εμπιστοσύνη των καταναλωτών έχει μετατοπιστεί πλήρως. «Ο κόσμος εμπιστεύεται το ψηφιακό πορτοφόλι περισσότερο από τα μετρητά. Είναι πιο ασφαλές από το να κουβαλάς μαζί σου μετρητά και κάρτες», εξηγεί.

**Αλλαγή συμπεριφοράς: Ξοδεύουν μετρητά πιο εύκολα**
Παραδοσιακά, οι καταναλωτές ξόδευαν περισσότερα όταν πλήρωναν με κάρτα σε σύγκριση με τα μετρητά. Ωστόσο, οι τάσεις μεταβάλλονται. Έρευνα της Cash App, που επικαλείται το Business Insider, κατέδειξε ότι το 54% της Γενιάς Z ξοδεύει μετρητά χωρίς δεύτερη σκέψη, απλώς επειδή τα θεωρεί ασήμαντα. Αντίθετα, όταν βλέπουν το υπόλοιπο της πιστωτικής κάρτας να ανεβαίνει, γνωρίζοντας ότι στο τέλος του μήνα θα πληρωθεί, γίνονται πιο συγκρατημένοι.

**Ντοπαμίνη και κάρτες πληρωμών**
Παρά τις διαφορές στη νοοτροπία, οι καταναλωτές εξακολουθούν να αναρωτιούνται τι είναι πιο «επικίνδυνο»: μετρητά ή κάρτες. Μια μελέτη του Πανεπιστημίου Notre Dame (2023) έδειξε ότι πολλοί προτιμούν να χρησιμοποιούν μετρητά για συγκεκριμένες αγορές. Ωστόσο, η χρήση κάρτας μπορεί να αυξήσει τις δαπάνες λόγω της έκκρισης ντοπαμίνης. Ερευνητές, σε μελέτη του 2021, διαπίστωσαν ότι οι πιστωτικές κάρτες ενεργοποιούν μηχανισμό ανταμοιβής στον εγκέφαλο, ενισχύοντας τις παρορμητικές αγορές και μειώνοντας τους «φραγμούς». Παρότι η μελέτη δεν ερεύνησε τις ανέπαφες πληρωμές μέσω κινητού, ειδικοί εκτιμούν ότι ακόμη και ο χαρακτηριστικός ήχος μιας πληρωμής στο smartphone μπορεί να λειτουργήσει ως «καμπανάκι», υπενθυμίζοντας στον χρήστη ότι μόλις ξόδεψε χρήματα.

**Το BNPL κερδίζει έδαφος: «20 δολάρια τον μήνα, ακούγεται λογικό»**
Την ίδια στιγμή, οι νέοι στρέφονται μαζικά στις υπηρεσίες «αγόρασε τώρα, πλήρωσε αργότερα» (BNPL) όπως Klarna και Affirm. Κατά την περσινή εορταστική περίοδο, η Γενιά Z χρησιμοποίησε BNPL περισσότερο από πιστωτικές κάρτες, σύμφωνα με τη J.D. Power. Οι ευέλικτοι, διαφανείς όροι των BNPL φαίνονται πιο λογικοί σε πολλούς χρήστες. Η 29χρονη Φράνσις Μπόιλ από το Σιάτλ λέει ότι επιλέγει συχνά τέτοιες υπηρεσίες για αγορές ρούχων. «Δεν μπορώ να δώσω 100 δολάρια τώρα, αλλά 20 δολάρια τον μήνα ακούγεται εντάξει», εξηγεί. Ωστόσο, ο κίνδυνος είναι εμφανής: τα στοιχεία του PayPal δείχνουν ότι οι μισοί καταναλωτές είναι πιο πιθανό να ολοκληρώσουν μια αγορά όταν υπάρχει επιλογή δόσεων. Αυτό μπορεί να μετατραπεί σε χρέος που συσσωρεύεται αθόρυβα και εξοφλείται για μήνες.

**Η σκοπιά της πραγματικότητας: Όταν «πέφτει» το ρεύμα**
Παρότι η ζωή χωρίς μετρητά ακούγεται ιδανική, δεν είναι παντού εφαρμόσιμη. Η 28χρονη Τόρι Χουτόρνα από την Πράγα χρησιμοποιεί αποκλειστικά ψηφιακό πορτοφόλι και ηλεκτρονική ταυτότητα. Η συνήθεια ξεκίνησε στην πανδημία, αλλά εξελίχθηκε σε τρόπο ζωής. Όλα όμως ανατράπηκαν όταν ταξίδεψε στην Ουκρανία: μια μεγάλη διακοπή ρεύματος κατέρριψε το σύστημα πληρωμών με κάρτα και αναγκάστηκε να δανειστεί μετρητά από έναν άγνωστο για να αγοράσει φαγητό. Σε άλλο ταξίδι, στην Ιταλία, δεν μπόρεσε να αγοράσει εισιτήριο λεωφορείου επειδή η μηχανή καρτών δεν λειτουργούσε — και τελικά πλήρωσε πρόστιμο. Το παράδοξο; Ο ελεγκτής είχε συσκευή Apple Pay, οπότε μπόρεσε τουλάχιστον να εξοφλήσει άμεσα το πρόστιμο. «Μερικές φορές νιώθω αποκομμένη από την πραγματικότητα χωρίς μετρητά», παραδέχεται. Κάθε φορά που βλέπει ένα όμορφο πορτοφόλι, μπαίνει στον πειρασμό να το αγοράσει. «Και μετά σκέφτομαι: Γιατί;».