Η ΑΑΔΕ ξεκαθαρίζει τους κανόνες για κληρονομιές ανηλίκων με χρέη

Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) προχωρά σε μια σημαντική διευκρίνιση, με στόχο να λύσει ένα χρόνιο ζήτημα που απασχολεί γονείς, κηδεμόνες και παιδιά: τη διαχείριση κληρονομιών ανηλίκων, ιδίως όταν η κληρονομιαία περιουσία περιλαμβάνει χρέη προς το Δημόσιο ή ιδιώτες. Μέσω μιας νέας, αποσαφηνιστικής εγκυκλίου, η ΑΑΔΕ φιλοδοξεί να κλείσει τις «γκρίζες ζώνες» που αφορούν την αποποίηση, τη σιωπηρή αποδοχή, τα δικαιώματα των ανηλίκων και τις υποχρεώσεις του κράτους, με πρωταρχικό μέλημα την προστασία των ανήλικων κληρονόμων από απρόβλεπτα βάρη. Σκοπός είναι η αποφυγή λαθών, παραλείψεων και, κυρίως, περιπτώσεων όπου ανήλικοι βρίσκονται αντιμέτωποι με δεσμευμένους λογαριασμούς ή διαδικασίες είσπραξης για χρέη που δεν τους αφορούν.

Σύμφωνα με τις νέες οδηγίες, οι ανήλικοι αναγνωρίζονται ως προσωρινοί κληρονόμοι από τη στιγμή του θανάτου του κληρονομούμενου έως ότου γίνει είτε ρητή αποδοχή είτε ρητή αποποίηση της κληρονομιάς. Αυτό το καθεστώς ισχύει ακόμη και για πράξεις που θα μπορούσαν να ερμηνευθούν ως «σιωπηρή» αποδοχή. Εάν ο νόμιμος αντιπρόσωπος του ανηλίκου προβεί σε ενέργειες που υποδηλώνουν διαχείριση της κληρονομιάς (όπως χρήση της περιουσίας, πληρωμές σχετιζόμενες με αυτήν), θεωρείται ότι έχει γίνει αποδοχή χωρίς σχετική δήλωση, γεγονός που οδηγεί στην απώλεια του δικαιώματος αποποίησης. Για τον λόγο αυτό, η εγκύκλιος τονίζει την ανάγκη αποφυγής οποιασδήποτε πράξης που θα μπορούσε να εκληφθεί ως διαχείριση, μέχρι να ληφθεί η τελική απόφαση.

Η ΑΑΔΕ ξεκαθαρίζει, επίσης, ότι ο ανήλικος διατηρεί το δικαίωμα αποποίησης όχι μόνο κατά τη διάρκεια της ανηλικότητάς του, αλλά και για ένα έτος μετά την ενηλικίωσή του. Αυτή η σημαντική πρόβλεψη παρέχει στους νέους την ευκαιρία να ενημερωθούν πλήρως για την κληρονομιά τους μετά τα 18 τους έτη και να λάβουν μια συνειδητή απόφαση, ειδικά όταν η περιουσία περιλαμβάνει χρέη. Με αυτόν τον τρόπο, το κράτος επιδιώκει να διασφαλίσει ότι κανένα παιδί δεν θα επιβαρυνθεί με υποχρεώσεις λόγω άγνοιας ή μη τήρησης προθεσμιών από τους γονείς ή τους κηδεμόνες του.

Για παράδειγμα, στην περίπτωση οφειλέτη του Δημοσίου που απεβίωσε το 2015, κληρονομήθηκε και από την ανήλικη τότε εγγονή του (γεννηθείσα στις 12.6.2009). Τον Μάρτιο του 2023, πριν την ενηλικίωσή της, η προσωρινή κληρονόμος, μέσω των νόμιμων αντιπροσώπων της, προέβη σε αποποίηση της κληρονομίας του παππού της ενώπιον του αρμόδιου ειρηνοδικείου. Η αποποίηση αυτή κρίθηκε νόμιμη και εμπρόθεσμη, καθώς υποβλήθηκε εντός της προθεσμίας του ενός έτους από την ενηλικίωσή της.

Στην περίοδο κατά την οποία η αποποίηση είναι ακόμη δυνατή, οι δανειστές, συμπεριλαμβανομένου του Δημοσίου, δεν μπορούν να στραφούν κατά του ανηλίκου ούτε να λάβουν μέτρα αναγκαστικής είσπραξης εις βάρος του. Αυτό αποτελεί βασικό στοιχείο της νέας οδηγίας, καθώς αναγνωρίζει την αδικία που προκαλούσαν περιπτώσεις όπου το κράτος προέβαινε σε δεσμεύσεις λογαριασμών ή άλλες ενέργειες, ακόμη και πριν την οριστική αποδοχή της κληρονομιάς. Η εγκύκλιος ορίζει ότι τυχόν δεσμεύσεις ή μέτρα που επιβλήθηκαν σε ανήλικο ως προσωρινό κληρονόμο, οφείλουν να αρθούν αμέσως μετά την αποποίηση ή την αίτηση αποποίησης, παρέχοντας άμεση προστασία.

Επιπλέον, προβλέπεται η επιστροφή ποσών που ενδεχομένως έχουν παρακρατηθεί για χρέη του αποβιώσαντος. Εάν, για παράδειγμα, δεσμεύτηκαν χρήματα κατά την έκδοση αποδεικτικού ενημερότητας ή έγιναν παρακρατήσεις στο πλαίσιο μέτρων αναγκαστικής είσπραξης, αυτά επιστρέφονται στους ανήλικους ή στους νόμιμους εκπροσώπους τους, εφόσον υποβληθεί σχετική αίτηση και τηρηθούν οι διαδικασίες συμψηφισμού. Η ρύθμιση αυτή είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς επιλύει περιπτώσεις όπου οικογένειες έχαναν χρήματα για χρέη που τελικά δεν είχαν καμία νομική υποχρέωση να πληρώσουν.