Ελληνικό ελαιόλαδο: Νέες ευκαιρίες στην ιταλική αγορά παρά τις προκλήσεις

Η ιταλική αγορά παρουσιάζει σημαντικές ευκαιρίες για το ελληνικό ελαιόλαδο, παρά τη μείωση των εξαγωγών προς τη γείτονα χώρα και την αύξηση των εισαγωγών ιταλικού ελαιολάδου στην Ελλάδα κατά το 2024. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της Ελληνικής Πρεσβείας στη Ρώμη, οι προοπτικές είναι θετικές, ωστόσο, αναδεικνύονται και οι αδυναμίες του ελληνικού προϊόντος, κυρίως η αδύναμη παρουσία του στην παγκόσμια αγορά ως επώνυμο, καθώς εξάγεται κατά κύριο λόγο χύμα.

Το 2024, η ιταλική βιομηχανία ελαιολάδου, μία από τις ισχυρότερες παγκοσμίως, κατέγραψε κύκλο εργασιών 5,8 δισ. ευρώ, με αύξηση εξαγωγών 42,6% και μείωση του εμπορικού ελλείμματος κατά 84%. Οι επενδύσεις στον κλάδο αυξήθηκαν κατά 53,6%, με έμφαση στο marketing και τη βιωσιμότητα. Η Ιταλία, μαζί με τη Γερμανία, τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία και την Αυστρία, βρίσκεται στην πρώτη εξάδα των χωρών-αγοραστών ελληνικού ελαιολάδου για το 2024.

Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, οι ελληνικές εξαγωγές προς την Ιταλία για το 2024 ανήλθαν σε 70,8 εκατ. κιλά για την κατηγορία 1509’ και 14,1 εκατ. κιλά για την κατηγορία 1510’, αξίας 497,8 εκατ. ευρώ και 37,4 εκατ. ευρώ αντίστοιχα. Ωστόσο, παρατηρείται μείωση τόσο στην ποσότητα όσο και στην αξία των εξαγωγών προς την Ιταλία. Αντίθετα, οι εισαγωγές, αν και υποδεέστερες σε ποσότητα, υπερδιπλασιάστηκαν το 2024 σε σχέση με το 2023. Συγκεκριμένα, οι εισαγωγές ελαιολάδου από την Ιταλία ανήλθαν σε περίπου 1,5 εκατ. κιλά, αξίας 8,5 εκατ. ευρώ για την κατηγορία 1509’ (+160,5% στην ποσότητα, +110,2% στην αξία) και περίπου 486,4 κιλά, αξίας 1,8 εκατ. ευρώ για την κατηγορία 1510’ (+203,3% στην ποσότητα, +241,9% στην αξία).

Παρά τη μείωση των εξαγωγών, το εμπορικό ισοζύγιο ελαιολάδου παραμένει θετικό για την Ελλάδα, καθώς οι εξαγωγές υπερκαλύπτουν κατά πολύ τις εισαγωγές, είναι 50 φορές μεγαλύτερες σε ποσότητα και αξία. Το 2024, το εμπορικό ισοζύγιο σε αξία ανήλθε σε 524,8 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας μείωση 34,17% σε σχέση με το 2023. Σε ποσότητα, το εμπορικό ισοζύγιο ανήλθε σε 82,9 εκατ. κιλά, μειωμένο σχεδόν στο μισό (-45,23%) σε σχέση με το 2023.

Όσον αφορά τις παγκόσμιες προοπτικές για το 2025/2026, η αγορά εισέρχεται σε φάση σταθεροποίησης μετά την ανάκαμψη του 2024/2025. Η παγκόσμια παραγωγή αναμένεται να κυμανθεί μεταξύ 3,0–3,1 εκατ. τόνων, με μικρή πτώση περίπου 10% λόγω κλιματικών πιέσεων και της φυσικής κυκλικότητας της ελιάς. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η παραγωγή προβλέπεται να φτάσει τους 1,98 εκατ. τόνους (−5% από το 2024/25), με την Ισπανία να παραμένει κυρίαρχη, αν και επηρεασμένη από ξηρασία. Η Ιταλία αναμένεται να φτάσει τους 300-360 χιλιάδες τόνους, παρουσιάζοντας αύξηση 30%. Η Ελλάδα προβλέπεται να παραμείνει σταθερή κοντά στα φετινά επίπεδα, με παραγωγή 240-250 χιλιάδες τόνους.

Μετά την πτώση τιμών το 2025 λόγω αυξημένης προσφοράς, οι τιμές αναμένεται να σταθεροποιηθούν σε 4,5–5,5 €/κιλό για το χύμα και 6–8 €/λίτρο για το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο στο λιανεμπόριο, ενώ τα premium DOP θα παραμείνουν πάνω από 10 €/λίτρο. Η ζήτηση για πιστοποιημένα και επώνυμα προϊόντα (ΠΟΠ/ΠΓΕ) ενισχύεται. Η Ιταλία και η Ελλάδα προσφέρουν ευκαιρίες για την ανάπτυξη του ελληνικού επώνυμου ελαιολάδου σε premium τμήματα της αγοράς.

Μεταξύ 2022 και 2023, οι ελληνικές εξαγωγές βρώσιμου ελαιολάδου αυξήθηκαν εντυπωσιακά από 400–550 εκατ. δολάρια σε 800–900 εκατ. δολάρια. Ωστόσο, το 2024 οι εξαγωγές υποχώρησαν στα 539 εκατ. δολάρια, σημειώνοντας μείωση 35%. Η αύξηση του 2023 οφείλεται στη δραματική μείωση της παγκόσμιας προσφοράς ελαιολάδου, που εκτόξευσε τις τιμές.

Μια βασική παθογένεια του ελληνικού ελαιολάδου είναι η κυριαρχία του «χύμα» προϊόντος, με αποτέλεσμα να μην έχει εγγραφεί επαρκώς στις διεθνείς αγορές ως επώνυμο προϊόν. Η Ιταλία, εκμεταλλευόμενη την αναγνωρισιμότητά της, προμηθεύεται ελαιόλαδο από χώρες της Μεσογείου (συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας), το συσκευάζει και το διακινεί ως ιταλικό επώνυμο προϊόν σε υπερδιπλάσια τιμή. Το ελληνικό ελαιόλαδο χάνει έτσι σημαντική υπεραξία, της τάξης των 1,3 €/κιλό.

Για να αξιοποιήσουν οι Έλληνες παραγωγοί την τάση για ποιοτικά, πιστοποιημένα προϊόντα στην ιταλική αγορά, προτείνεται η επένδυση σε branding και marketing, καθώς και η συνεργασία με ιταλικά δίκτυα διανομής και η συμμετοχή σε εκθέσεις.