Αγροτικά μπλόκα: Πίεση στην αγορά και κίνδυνος για τη χριστουγεννιάτικη περίοδο

Οι αγροτικές κινητοποιήσεις, με την επέκτασή τους σε κεντρικούς οδικούς άξονες, τελωνεία, ακόμη και αεροδρόμια, ασκούν πλέον αισθητή πίεση στην ελληνική αγορά. Εάν δεν υπάρξει άμεση επίλυση, το εμπόριο κινδυνεύει να βρεθεί αντιμέτωπο με σοβαρές αναταράξεις, ειδικά καθώς πλησιάζει η εορταστική περίοδος και η αυξημένη ζήτηση αναμένεται να μειώσει τα διαθέσιμα αποθέματα. Οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι δίνουν έναν αγώνα επιβίωσης, αντιμετωπίζοντας υψηλό κόστος παραγωγής, έντονο διεθνή ανταγωνισμό, ζημιές από κλιματικές ανατροπές, καθυστερήσεις στις πληρωμές και την απειλή της ευλογιάς των αιγοπροβάτων. Οι κινητοποιήσεις, που αναμένεται να συνεχιστούν, είναι βέβαιο ότι θα επιτείνουν την πίεση στην αγορά.

Η εμπειρία από παλαιότερες κινητοποιήσεις δείχνει ότι οι πολύωροι ή πολυήμεροι αποκλεισμοί εθνικών οδών, τελωνείων, λιμανιών ή αεροδρομίων έχουν διαχρονικά σοβαρό αντίκτυπο στην εφοδιαστική αλυσίδα. Οι οδικοί αποκλεισμοί πλήττουν πρωτίστως τις εξαγωγές, επηρεάζοντας τα αγροτικά προϊόντα, αλλά και τις εισαγωγές. Αν και δεν υπάρχει πρόσφατη μελέτη, στοιχεία από προηγούμενους αποκλεισμούς, όπως αυτά του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιά, σκιαγραφούν τις πιθανές αναταράξεις, τα κόστη και τον κίνδυνο απωλειών.

Ενδεικτικά, τον χειμώνα του 2016, οι αποκλεισμοί στα Τέμπη, στον Μαλιακό και στην Κόρινθο, που διήρκεσαν πάνω από 20 ημέρες, προκάλεσαν καθυστερήσεις έως 48 ωρών για τα φορτηγά, οδηγώντας στην ανάγκη μεταφοράς φορτίων μέσω αεροπορικών και θαλάσσιων δικτύων με πολλαπλάσιο κόστος. Το 2019, οι κινητοποιήσεις στη Θεσσαλία και τη Μακεδονία είχαν ως αποτέλεσμα απώλειες 1,5 εκατ. ευρώ ημερησίως για τους εξαγωγείς φρούτων, λόγω αλλοίωσης των προϊόντων. Κατά τον χειμώνα του 2023-2024, οι κυλιόμενοι αποκλεισμοί προκάλεσαν καθυστερήσεις και πρόσκαιρες ελλείψεις σε πατάτες, φρούτα, νωπά και γαλακτοκομικά.

Τα διαθέσιμα στοιχεία καταδεικνύουν ότι οι οδικοί αποκλεισμοί αυξάνουν τους χρόνους μεταφοράς κατά 20% έως 80%, ανάλογα με τις παρακάμψεις. Η αναδρομολόγηση των φορτηγών επιβαρύνει τους δευτερεύοντες δρόμους, επιβραδύνοντας τόσο τις εγχώριες όσο και τις διεθνείς αποστολές. Το κόστος για τους μεταφορείς αυξάνεται κατά 10%–25% σε καύσιμα, ημερομίσθια, εργατοώρες και διόδια, με τις εταιρείες logistics να μετακυλίουν τις επιβαρύνσεις στους πελάτες. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος αφορά τα νωπά και ευπαθή προϊόντα, όπως φρούτα, λαχανικά και γαλακτοκομικά, τα οποία μπορεί να αλλοιωθούν, οδηγώντας σε ακυρώσεις παραγγελιών και απώλειες εξαγωγών.

Στο λιανεμπόριο, οι ελλείψεις εμφανίζονται συνήθως μετά την πέμπτη ή έκτη ημέρα συνεχόμενων αποκλεισμών. Ορισμένες κατηγορίες προϊόντων παρουσιάζουν ανατιμήσεις 2%-7%, καθώς προμηθεύονται από εναλλακτικούς, συχνά ακριβότερους, προμηθευτές. Στο χονδρικό εμπόριο, οι αναταραχές πλήττουν προγραμματισμένες παραγγελίες τροφίμων, ζωοτροφών και πρώτων υλών. Οι ψυκτικές αλυσίδες επηρεάζονται ιδιαιτέρως, καθώς οι καθυστερήσεις δημιουργούν σημαντικά λειτουργικά ρίσκα. Στη βιομηχανία και τη μεταποίηση, η έλλειψη πρώτων υλών μπορεί να οδηγήσει σε προσωρινές μειώσεις παραγωγής κατά 10%–15%. Στο παρελθόν, οι απώλειες για τις ελληνικές εξαγωγές αγροτικών προϊόντων έφτασαν τα 4–5 εκατ. ευρώ ημερησίως.

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, τα αγροτικά μπλόκα ασκούν συνδυασμένη πίεση στην εφοδιαστική αλυσίδα, προκαλώντας καθυστερήσεις, υψηλότερα κόστη, απώλειες εμπορευμάτων και πρόσκαιρες ανατιμήσεις. Οι σημαντικότερες συνέπειες εντοπίζονται σε νωπά προϊόντα, εξαγωγές, μεταφορές και επιχειρήσεις τροφίμων. Αποκλεισμοί που υπερβαίνουν τις πέντε ημέρες αρχίζουν να επιφέρουν εμφανή και μετρήσιμη πίεση στις δραστηριότητες logistics και εξαγωγών. Εάν η κατάσταση δεν αποκλιμακωθεί άμεσα, η χριστουγεννιάτικη αγορά στην Ελλάδα κινδυνεύει να αντιμετωπίσει σημαντικές δυσκολίες. Το ενδεχόμενο ενός νέου κύκλου ανατιμήσεων, έστω και πρόσκαιρων, πλανάται ήδη πάνω από την αγορά, αυξάνοντας την αβεβαιότητα σε μια κρίσιμη περίοδο για το εμπόριο.