Νέο πλαίσιο για κοινωφελείς περιουσίες: Φοροαπαλλαγές και διαφάνεια

Το υπουργείο Οικονομικών έθεσε σε δημόσια διαβούλευση την Τρίτη, 18 Νοεμβρίου 2025, ένα νομοσχέδιο που φέρνει σημαντικές αλλαγές στο καθεστώς των κοινωφελών περιουσιών. Παράλληλα με την προσπάθεια χαρτογράφησης και αξιοποίησης των σχολαζουσών κληρονομιών, εισάγεται ένα ανανεωμένο πλαίσιο φορολογικής μεταχείρισης για τα ιδρύματα, με εκτεταμένες απαλλαγές από φόρους σε κληρονομιές, δωρεές και ακίνητα που προορίζονται για κοινωφελείς σκοπούς.

Κεντρική επιδίωξη του νομοσχεδίου είναι η αποτελεσματικότερη παρακολούθηση των περιουσιών προσώπων που έχουν αποβιώσει χωρίς γνωστούς κληρονόμους. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω της πλατφόρμας e-diadoxi και του Ενιαίου Ψηφιακού Μητρώου Σχολαζουσών Κληρονομιών. Για τον σκοπό αυτό, θεσπίζονται νέος Κώδικας Φορολογίας Περιουσίας και ειδικός Κώδικας Κοινωφελών Περιουσιών, όπου εξειδικεύονται οι όροι και τα όρια των απαλλαγών που θα απολαμβάνουν τα αναγνωρισμένα ιδρύματα από συγκεκριμένες κατηγορίες φόρων.

**Πλήρης απαλλαγή από φόρο κληρονομιάς και δωρεών**

Στον τομέα του φόρου κληρονομιάς, το νομοσχέδιο προβλέπει πλήρη απαλλαγή για μεταβιβάσεις προς αναγνωρισμένα κοινωφελή ιδρύματα και αυτοτελείς κοινωφελείς περιουσίες. Αυτοί οι φορείς, που δραστηριοποιούνται σε κοινωφελή, εκπαιδευτικά, πολιτιστικά ή θρησκευτικά πεδία στην Ελλάδα, θα πρέπει να εντάσσονται στο νέο ψηφιακό μητρώο. Με τη νέα ρύθμιση, οι κληροδοσίες προς αυτά τα ιδρύματα δεν θα φορολογούνται πλέον με αυτοτελή μειωμένο συντελεστή, όπως συνέβαινε μέχρι σήμερα. Αντιθέτως, θα εξαιρούνται πλήρως από τον φόρο κληρονομιάς, εφόσον τηρούνται οι προβλεπόμενες προϋποθέσεις.

Ανάλογη απαλλαγή προβλέπεται και για τις δωρεές. Οι μεταβιβάσεις περιουσιακών στοιχείων προς ιδρύματα που πληρούν τα κριτήρια και έχουν εγγραφεί στο ειδικό πλαίσιο, απαλλάσσονται συνολικά από τη φορολογία, υπό τις σχετικές προϋποθέσεις.

**Απαλλαγές από τον ειδικό φόρο ακινήτων (ΕΦΑ)**

Ένα δεύτερο σημαντικό σκέλος αφορά τον ειδικό φόρο επί ακινήτων, ο οποίος επιβάλλεται σε νομικά πρόσωπα με ακίνητη περιουσία στην Ελλάδα και φέρει υψηλό συντελεστή. Το νομοσχέδιο διευρύνει και ξεκαθαρίζει το εύρος της απαλλαγής για τα κοινωφελή ιδρύματα. Έτσι, απαλλάσσονται όχι μόνο τα ίδια τα ιδρύματα, αλλά και οι εταιρείες των οποίων κατέχουν άμεσα ή έμμεσα το σύνολο των μετοχών. Αυτό ισχύει υπό την προϋπόθεση ότι τα έσοδα από τα ακίνητα χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για κοινωφελείς σκοπούς. Αυτή η διάταξη επιτρέπει την κατοχή ακινήτων μέσω εταιρικών σχημάτων χωρίς την επιβολή ΕΦΑ, εφόσον υπάρχει σαφής, αποδεδειγμένη σύνδεση με τον κοινωφελή χαρακτήρα της περιουσίας.

Παράλληλα, προβλέπονται μεταβατικές ρυθμίσεις για εκκρεμείς υποθέσεις νομικών προσώπων. Όσα, βάσει του νέου πλαισίου, θα μπορούσαν πλέον να ενταχθούν στην απαλλαγή, θα έχουν τη δυνατότητα αρχειοθέτησης εφόσον πληρούν τις νέες προϋποθέσεις.

**Πλαίσιο διαφάνειας και κριτήρια υπαγωγής**

Οι φοροαπαλλαγές συνδέονται άρρηκτα με τον νέο Κώδικα Κοινωφελών Περιουσιών. Ο κώδικας αυτός προβλέπει ηλεκτρονικά μητρώα, αυξημένη εποπτεία και συγκεκριμένους μηχανισμούς ελέγχου. Για να υπαχθεί ένα ίδρυμα στο καθεστώς απαλλαγών, απαιτείται η εγγραφή του στο αντίστοιχο μητρώο. Επιπλέον, θα πρέπει να δηλώνονται τα μέλη της διοίκησης, οι οικονομικές καταστάσεις, η χρήση της ακίνητης περιουσίας και ο τρόπος αξιοποίησης των εσόδων.

Συστήνεται επίσης ειδικός φορέας για τη διαχείριση αδρανών κληροδοτημάτων και σχολαζουσών κληρονομιών. Στόχος του φορέα είναι η καταγραφή, η αξιοποίηση και η ενεργοποίηση ακινήτων όπου αυτό είναι εφικτό. Η φιλοσοφία του νομοσχεδίου υπογραμμίζει ότι η αυστηρή τήρηση κανόνων διαφάνειας και εποπτείας αποτελεί προϋπόθεση για την εφαρμογή των απαλλαγών.