Εθνική Οικονομία: Νέο πλαίσιο για Κοινωφελή Ιδρύματα και Σχολάζουσες Κληρονομιές

Σε δημόσια διαβούλευση τέθηκε το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, το οποίο στοχεύει στη δημιουργία ενός σύγχρονου και διαφανούς πλαισίου λειτουργίας για τα Κοινωφελή Ιδρύματα και τις Σχολάζουσες Κληρονομιές. Η διαδικασία διαβούλευσης θα διαρκέσει έως την 1η Δεκεμβρίου 2025, με τον αρμόδιο υπουργό, Κυριάκο Πιερρακάκη, να καλεί φορείς και πολίτες να καταθέσουν τις προτάσεις τους.

Η προτεινόμενη μεταρρύθμιση φιλοδοξεί να αντιμετωπίσει χρόνιες δυσλειτουργίες, γραφειοκρατία και έλλειψη διαφάνειας που προέκυψαν από την εφαρμογή του Ν. 4182/2013, θέτοντας τις βάσεις για ένα νέο περιβάλλον εμπιστοσύνης. Βασικοί άξονες του νομοσχεδίου αποτελούν η ψηφιακή ιχνηλασιμότητα, η αυστηρή λογοδοσία, η αντιμετώπιση της αδράνειας χιλιάδων περιουσιών και η βέλτιστη αξιοποίηση του κοινωφελούς πλούτου προς όφελος της κοινωνίας, διατηρώντας παράλληλα την αρχική βούληση των διαθετών.

**Ψηφιοποίηση και Διαφάνεια:**
Το νομοσχέδιο εισάγει νέα ψηφιακά εργαλεία για τον έλεγχο και την εποπτεία. Δημιουργείται το Ηλεκτρονικό Μητρώο Κοινωφελών Περιουσιών (Η.Μ.ΚΟΙ.Π.), ένα κεντρικό μητρώο υπό την εποπτεία του Υπουργείου, το οποίο θα αντικαταστήσει τα επτά προηγούμενα, κατακερματισμένα μητρώα. Θα είναι υποχρεωτική η ανάρτηση όλων των πράξεων διαχείρισης, όπως συμβάσεις και ισολογισμοί. Ως δικλείδα ασφαλείας, οι πράξεις δεν θα παράγουν έννομα αποτελέσματα αν δεν αναρτηθούν, εξασφαλίζοντας πλήρη διαφάνεια.

Παράλληλα, για τις σχολάζουσες κληρονομιές, δημιουργείται η πλατφόρμα «e-diadoxi», για άμεση καταγραφή και εποπτεία. Καταργείται η χρονοβόρα διαδικασία δικαστικών αποφάσεων για την αναγνώριση του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου, η οποία αντικαθίσταται από μια ταχύτατη και ασφαλή διοικητική διαδικασία.

**Σύσταση Φορέα Διαχείρισης:**
Συστήνεται το Ίδρυμα Διαχείρισης & Εκκαθάρισης Κληρονομιών και Αδρανών Περιουσιών (Ι.Δ.Ε.Κ.Α.Κ.Π.), ένα ευέλικτο Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου ειδικού σκοπού. Ο νέος φορέας θα αναλαμβάνει κεντρικά την προσωρινή ή οριστική διοίκηση αδρανών Κοινωφελών Ιδρυμάτων, την εκκαθάριση κληρονομιών υπέρ του Δημοσίου, καθώς και καθήκοντα εκτελεστή ή κηδεμόνα όπου υπάρχει κενό, επιλύοντας το πρόβλημα των συνεχών παραιτήσεων εκκαθαριστών που οδηγούσε σε τελμάτωση υποθέσεων.

**Αντιμετώπιση της «Αδράνειας»:**
Για πρώτη φορά, θεσπίζονται αντικειμενικά κριτήρια για τον χαρακτηρισμό ενός ιδρύματος ως «αδρανούς». Ένα Ίδρυμα θεωρείται αδρανές αν για τρία συναπτά έτη δεν έχει αναρτήσει οικονομικές καταστάσεις ή αν οι δαπάνες για τον κοινωφελή σκοπό είναι μικρότερες του 15% των ετήσιων εσόδων (ή 30% σε βάθος τριετίας). Σε περίπτωση διαπίστωσης αδράνειας, δίνεται προθεσμία 3 μηνών για υποβολή Σχεδίου Επαναδραστηριοποίησης. Αν η προθεσμία παρέλθει άπρακτη, τη διοίκηση αναλαμβάνει ο Φορέας Ι.Δ.Ε.Κ.Α.Κ.Π.

**Λογοδοσία και Τακτικοί Έλεγχοι:**
Το νομοσχέδιο καταργεί τον αναποτελεσματικό προληπτικό έλεγχο και εισάγει ουσιαστικό τακτικό διαχειριστικό έλεγχο κάθε τρία χρόνια από Πιστοποιημένους Ελεγκτές. Οι ελεγκτές θα εκδίδουν Πιστοποιητικό Συμμόρφωσης, ενώ σε περιπτώσεις δόλου ή βαριάς αμέλειας προβλέπεται καταλογισμός σύμφωνα με τις διατάξεις για τους δημόσιους υπόλογους.

**Κίνητρα και Απλουστεύσεις:**
Θεσπίζονται φορολογικά κίνητρα, με τα έσοδα των ενεργών και εγγεγραμμένων στο Η.Μ.ΚΟΙ.Π. ιδρυμάτων (συμπεριλαμβανομένων νομικών οντοτήτων ΕΕ/ΕΟΧ) να απαλλάσσονται από τον φόρο εισοδήματος. Επίσης, καθιερώνεται σαφής απαλλαγή από φόρο κληρονομίας και δωρεών για τα εν λόγω ιδρύματα.
Η διαδικασία για τις χρηματικές δωρεές ψηφιοποιείται πλήρως μέσω της πλατφόρμας «e-Δωρεές», όπου οι δωρεές γίνονται αυτοδικαίως αποδεκτές με την πίστωση του ποσού, καταργώντας την περιττή γραφειοκρατία.
Τέλος, απλουστεύεται η διαδικασία ίδρυσης νέων Ιδρυμάτων με Κοινή Εγκριτική Απόφαση των συναρμόδιων Υπουργών, εφόσον υποβληθεί μελέτη βιωσιμότητας πενταετίας.