Η αυστηροποίηση της διαδικασίας επιστροφών στο επίκεντρο του νομοσχεδίου

Η αυστηροποίηση της διαδικασίας επιστροφών πολιτών τρίτων χωρών από την Ελλάδα τίθεται στο επίκεντρο του νομοσχεδίου που ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου παρουσίασε σήμερα στο υπουργικό συμβούλιο και το οποίο αναμένεται να τεθεί μέσα στον Ιούνιο σε διαβούλευση.

Όπως αναφέρουν πηγές του Yπουργείου Μετανάστευσης, κεντρικός στόχος για το 2021 είναι η αύξηση των απελάσεων και επιστροφών «όσων δεν δικαιούνται διεθνούς προστασίας και με βάση το διεθνές δίκαιο πρέπει να απελαθούν ή να επιστρέψουν στις χώρες προέλευσης, αλλά εκμεταλλεύονται αρρυθμίες του συστήματος και μένουν παρανόμως στη χώρα».

Οι ίδιες πηγές αναγνωρίζουν ότι απελάσεις και επιστροφές «δεν γίνονταν καθ’ όλο το προηγούμενο διάστημα με τους ρυθμούς που θα έπρεπε», με αποτέλεσμα, όπως προσθέτουν, η Ελλάδα να συνεχίζει να στέλνει «”σήμα” σε οικονομικούς μετανάστες και λαθροδιακινητές πως αν εισέλθουν στο έδαφός της, ακόμα και αν δεν έχουν δικαίωμα ασύλου, μπορούν να παραμείνουν για καιρό».

Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές τα βασικά σημεία του νομοσχεδίου, το οποίο θα κατατεθεί σε συνεργασία με το Yπουργείο Προστασίας του Πολίτη, είναι:

• Οι συλλήψεις στα σύνορα θα ακολουθούν τη διαδικασία της απέλασης και όχι τη διαδικασία της επιστροφής, εντός του νομοθετικού πλαισίου της ΕΕ, με στόχο, όπως επισημαίνεται, το σαφή διαχωρισμό των διοικητικών διαδικασιών απέλασης που εφαρμόζεται στις περιπτώσεις υπηκόων τρίτων χωρών που συλλαμβάνονται λόγω παράνομης χερσαίας ή θαλάσσιας διέλευσης των εξωτερικών συνόρων της χώρας, από τις διαδικασίες επιστροφής που εφαρμόζονται στις υπόλοιπες κατηγορίες. Υπογραμμίζεται πάντως ότι η διοικητική απέλαση θα εφαρμόζεται τηρουμένων των υποχρεώσεων της χώρας που πηγάζουν από διεθνείς συμβάσεις.

• Μείωση του χρονικού διαστήματος οικειοθελούς αναχώρησης σε 25 από 30 ημέρες και αυστηροποίηση των διατάξεων που αφορούν στη δυνατότητα παράτασης του διαστήματος οικειοθελούς αναχώρησης. Προβλέπονται επίσης οι περιπτώσεις για τις οποίες δεν χορηγείται χρονικό διάστημα οικειοθελούς αναχώρησης και εισάγεται υποχρέωση προηγούμενης εισήγησης των αρμόδιων αστυνομικών αρχών αναφορικά με το αν ο υπήκοος τρίτης χώρας αποτελεί κίνδυνο για τη δημόσια ασφάλεια ή υπάρχει κίνδυνος διαφυγής του.

• Σαφής καθορισμός των ένδικων μέσων κατά των αποφάσεων επιστροφών και του πλαισίου που αυτά μπορούν να ασκηθούν εντός αποκλειστικής προθεσμίας για να μην γίνεται καταχρηστική άσκησή τους.

• Εκσυγχρονισμός των διαδικασιών επίδοσης των απορριπτικών αποφάσεων για χορήγηση ή ανάκληση των αδειών διαμονής με χρήση ψηφιακών τεχνολογιών, με παράλληλη γνωστοποίησή τους στις αστυνομικές αρχές με στόχο τη δυνατότητα άμεσου ελέγχου και επαλήθευσης του δικαιώματος παραμονής αλλοδαπού στη χώρα και της άμεσης εφαρμογής της διαδικασίας επιστροφής όσων έχει λήξει το δικαίωμα νόμιμης παραμονής.

• Εισαγωγή νέου τύπου εθνικής θεώρησης εισόδου που παρέχει τη δυνατότητα προσωρινής (έως 12 μήνες) διαμονής στην Ελλάδα σε πολίτες τρίτων χωρών οι οποίοι εργάζονται εξ αποστάσεως με τη χρήση ψηφιακής τεχνολογίας (ψηφιακοί νομάδες) και πρόβλεψη για μετατροπή της εθνικής θεώρησης σε άδεια διαμονής υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Στόχος είναι η προσέλκυση ψηφιακών νομάδων στη χώρα, ενός θεσμού που θεωρείται ότι έχει θετικό οικονομικό αποτύπωμα.

• Εισαγωγή επενδυτικής κινητικότητας με τη δυνατότητα εναλλακτικής αξιοποίησης του επενδυτικού κεφαλαίου βάσει του οποίου έχει χορηγηθεί άδεια διαμονής σε άλλη επένδυση.

• Εισαγωγή δυνατότητας απόρριψης αιτήματος ασύλου και στις περιπτώσεις που θα επιτρεπόταν η ανάκλησή του εάν είχε χορηγηθεί. Πρόκειται για ενσωμάτωση διάταξης σχετικής Οδηγίας περί μη χορήγησης ασύλου όταν ο αιτών θεωρείται ότι συνιστά κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια της Ελλάδας λόγω τελεσίδικης καταδίκης του για τη διάπραξη σοβαρού εγκλήματος. Η προϋπόθεση αυτή λαμβανόταν μέχρι σήμερα υπόψη μόνο ενόψει ανανέωσης ή ανάκλησης ασύλου.

• Εισαγωγή διάταξης σύμφωνα με την οποία το δελτίο ταυτότητας των αιτούντων άσυλο θα λαμβάνεται υπόψη για τον προσδιορισμό των στοιχείων ταυτότητάς τους μόνο εφόσον αναγράφεται σε αυτό η πλήρης ημερομηνία γέννησής τους, ώστε να αντιμετωπιστούν φαινόμενα κατάχρησής τους στη διαδικασία ασύλου.

• Εισαγωγή υποχρέωσης κατάθεσης παραβόλου ποσού 50 ευρώ για την υποβολή κάθε μεταγενέστερου αιτήματος για χορήγηση ασύλου με σκοπό την αποτροπή άσκησης καταχρηστικών ή αστήρικτων αιτήσεων.

• Πρόβλεψη κάλυψης αναγκών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας, στην αγορά εργασίας και στην κοινωνική ασφάλιση ασυνόδευτων ανηλίκων, των οποίων η αίτηση διεθνούς προστασίας έχει μεν απορριφθεί αλλά στην περίπτωσή τους δεν μπορεί να εκδοθεί απόφαση επιστροφής ή αυτή να εκτελεστεί. Η πρόσβαση στις υπηρεσίες αυτές θα παρέχεται ως την εκτέλεση της απόφασης επιστροφής ή την ενηλικίωση του ασυνόδευτου.

• Απλοποίηση των κατηγοριών των δομών φιλοξενίας από έξι σε τρεις: Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης, Κλειστές Ελεγχόμενες Δομές και Δομές Φιλοξενίας.

• Προσθήκη του συναφθέντος συμφώνου συμβίωσης με τη ληξιαρχική πράξη καταχώρησής του ως αποδεικτικού εγγράφου της σύστασης οικογένειας στην Ελλάδα.

• Κατάργηση της πρόβλεψης χορήγησης άδειας διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους σε πολίτες τρίτων χωρών των οποίων η υπόθεση έχει παραπεμφθεί στο Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου από τις αρμόδιες αρχές απόφασης και τις επιτροπές προσφυγών δεδομένου ότι η κατάργηση της δυνατότητας παραπομπής έγινε ήδη από τον Μάιο του 2020 με το νόμο 4686/2020.

• Τέλος, πρόβλεψη σύμφωνα με την οποία εκτός από τους δήμους και οι περιφέρειες θα μπορούν να χρηματοδοτηθούν για κάλυψη έκτακτων αναγκών και αποζημιώσεων από τυχόν προκληθείσες ζημιές που οφείλονται σε μεταναστευτικές ροές εν γένει και όχι αποκλειστικά για ζημιές που προκλήθηκαν από τους διαμένοντες στις μονάδες προσωρινής φιλοξενίας.