ΚΕΔΕ: Αιχμές για το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης – Ζητά θεσμικό ρόλο και πόρους
Σοβαρές ενστάσεις για την απουσία συμμετοχής των ΟΤΑ στον σχεδιασμό και την κατανομή πόρων του νέου προγράμματος, με την Κεντρική Ένωση Δήμων να διεκδικεί ουσιαστική εκπροσώπηση.
Η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) επανέφερε σημαντικές ενστάσεις και διαχρονικές διεκδικήσεις της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης κατά τη συζήτηση του νέου νομοσχεδίου για το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης (ΕΠΑ), όπως αυτές καταγράφηκαν στη συνεδρίαση της αρμόδιας επιτροπής.
**Απουσία θεσμικού ρόλου των δήμων στον σχεδιασμό του ΕΠΑ**
Ο κ. Κουγιάννος ανέδειξε τον βασικό προβληματισμό της ΚΕΔΕ, επισημαίνοντας ότι στο άρθρο 34 του νομοσχεδίου δεν προβλέπεται κανένας ρόλος των ΟΤΑ ως αρμόδιων αρχών, ούτε καθορίζεται διαδικασία συμμετοχής τους στον σχεδιασμό και την εφαρμογή του ΕΠΑ. Τονίστηκε ότι πρόκειται για μια σοβαρή θεσμική παράλειψη, καθώς το πρόγραμμα επηρεάζει άμεσα τη χρηματοδότηση και την αναπτυξιακή δυνατότητα των δήμων.
**Ζητήματα εκπροσώπησης και θεσμικών εγγυήσεων**
Ειδικές παρατηρήσεις διατυπώθηκαν και για το άρθρο 38, που αφορά την Επιτροπή Παρακολούθησης του ΕΠΑ. Η ΚΕΔΕ ζήτησε ρητά η εκπροσώπηση της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης να γίνεται μέσω της ίδιας της ΚΕΔΕ και όχι με γενική αναφορά σε «εκπρόσωπο ΟΤΑ α’ βαθμού», ώστε να διασφαλίζεται ενιαία και θεσμικά κατοχυρωμένη παρουσία. Παράλληλα, στο άρθρο 56, που αφορά αποσπάσεις προσωπικού στην Ελληνική Αναπτυξιακή Εταιρεία και τις θυγατρικές της, ζητήθηκε να προστεθούν ρητές αναφορές στις διατάξεις που προστατεύουν τους ΟΤΑ, επιβάλλοντας –όπως ισχύει πλέον διαχρονικά– τη σύμφωνη γνώμη του δημάρχου για κάθε απόσπαση ή μετάταξη προσωπικού.
**Παρεμβάσεις που επηρεάζουν άμεσα τη χρηματοδότηση των δήμων**
Κατά τη συζήτηση έγινε σαφές ότι το νομοσχέδιο περιλαμβάνει άρθρα που επηρεάζουν τη λειτουργία των δήμων, άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά. Θετικά αξιολογήθηκε, μεταξύ άλλων, η πρόβλεψη ότι οι χρηματοδοτήσεις των επιχορηγούμενων φορέων δεν υπόκεινται σε κρατήσεις, τέλη ή συμψηφισμούς με οφειλές προς το Δημόσιο. Ωστόσο, έντονος προβληματισμός εκφράστηκε για τη δυνατότητα τροποποίησης τομεακών και περιφερειακών προγραμμάτων χωρίς τη γνώμη της αυτοδιοίκησης, την ανακατανομή πόρων έως 20% μεταξύ προγραμμάτων που μπορεί να επηρεάσει έργα δήμων, και τη μεταφορά αρμοδιοτήτων, όπως αυτή του ΟΠΕΚΕΠΕ προς την ΑΑΔΕ, χωρίς θεσμική διαβούλευση με την ΚΕΔΕ. Ο κ. Δημήτρης Μπίρμπας πρότεινε ρητά να προβλεφθεί στα κρίσιμα άρθρα η υποχρεωτική γνώμη της ΚΕΔΕ και των ΠΕΔ, τόσο για την ανακατανομή πόρων όσο και για τις αλλαγές στα περιφερειακά προγράμματα.
**Το ΕΠΑ ως μετεξέλιξη του ΠΔΕ – αλλά χωρίς τους δήμους δικαιούχους**
Όπως εξήγησε ο κ. Μαΐστρος, το ΕΠΑ αποτελεί ουσιαστικά τη μετεξέλιξη του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, επιχειρώντας να συντονίσει εθνικούς και συγχρηματοδοτούμενους πόρους. Παρά τη θετική αυτή κατεύθυνση, υπογράμμισε ότι εξακολουθούν να προβλέπονται μόνο τομεακά και περιφερειακά προγράμματα, χωρίς τοπικό σκέλος. Στο ίδιο μήκος κύματος, ο κ. Καφαντάρης επανέφερε την πάγια θέση της αυτοδιοίκησης: το 30% του ΕΠΑ πρέπει να κατευθύνεται απευθείας στους δήμους, μέσω ενίσχυσης της ΣΑΤΑ, χωρίς τη διαμεσολάβηση των περιφερειών. Όπως σημείωσε, η σημερινή αρχιτεκτονική του ΕΠΑ δεν αναγνωρίζει τους δήμους ως δικαιούχους, με αποτέλεσμα τα τοπικά έργα να εξαρτώνται από αποφάσεις των περιφερειών.
**Ζήτημα θεσμικής ισοτιμίας και αξιοπρέπειας της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης**
Ιδιαίτερα αιχμηρή ήταν η παρέμβαση του κ. Γιώργου Παπαναστασίου, ο οποίος χαρακτήρισε «αδιανόητο» τα χρήματα που προορίζονται για έργα δήμων να εγκρίνονται ή να φιλτράρονται από τους περιφερειάρχες. Όπως τόνισε, σε πολλές περιπτώσεις δήμοι στερούνται αναγκαίων πόρων λόγω πολιτικών ή προσωπικών σχέσεων, γεγονός που θίγει την ισοτιμία των βαθμών αυτοδιοίκησης. Η πρόταση που κατατέθηκε είναι σαφής: διακριτό σκέλος ΕΠΑ για τα περιφερειακά έργα και ξεχωριστό σκέλος για τα τοπικά έργα, το οποίο θα διαχειρίζεται η ΚΕΔΕ σε συνεργασία με τις ΠΕΔ.
**Ένα διαχρονικό αίτημα που παραμένει ανοιχτό**
Η συζήτηση κατέληξε στην ανάγκη να επαναδιατυπωθούν με σαφήνεια οι πάγιες αποφάσεις των συνεδρίων της ΚΕΔΕ: θεσμική συμμετοχή των δήμων στον σχεδιασμό του ΕΠΑ, κατοχύρωση της γνώμης της αυτοδιοίκησης στις κρίσιμες αποφάσεις και ουσιαστική αποκέντρωση των αναπτυξιακών πόρων. Όπως επισημάνθηκε, ακόμη και αν η πλήρης θεσμική αλλαγή θεωρείται δύσκολη, το ελάχιστο θεσμικό αντίβαρο είναι η υποχρεωτική συμμετοχή της ΚΕΔΕ και των ΠΕΔ στη διαμόρφωση των προγραμμάτων που επηρεάζουν άμεσα την πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση.