Συγκεντρωτισμός αντί για Λύσεις: Κίνδυνος για τις Τοπικές Πολεοδομίες

Η κυβέρνηση προωθεί μια νέα μεταρρύθμιση που αναμένεται να αλλάξει ριζικά τον τρόπο λειτουργίας των πολεοδομιών, με την πρόθεση να δημιουργήσει τον Εθνικό Οργανισμό Κτηματολογίου και Ελέγχου Δόμησης. Σύμφωνα με κυβερνητικές δηλώσεις, από το 2027, όλες οι πολεοδομικές υπηρεσίες θα ενσωματωθούν στο Κτηματολόγιο, με σκοπό, όπως αναφέρεται, την ταχύτερη έκδοση αδειών, τη διαφάνεια, την παροχή ψηφιακών υπηρεσιών και ακριβείς ελέγχους μέσω Τεχνητής Νοημοσύνης.

Ωστόσο, η κίνηση αυτή εκλαμβάνεται από πολλούς ως μια προσπάθεια αποδυνάμωσης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καθώς αφαιρεί από τους δήμους ένα από τα πιο κρίσιμα εργαλεία άσκησης τοπικής πολιτικής. Η συγκέντρωση εξουσιών στον νέο εθνικό οργανισμό κρίνεται ως η μεγαλύτερη που έχει επιχειρηθεί στον χωρικό σχεδιασμό εδώ και δεκαετίες.

Είναι κοινώς αποδεκτό ότι το υφιστάμενο σύστημα των Υπηρεσιών Δόμησης (πολεοδομίες) παρουσιάζει αδυναμίες, διευκολύνοντας συχνά σχέσεις διαπλοκής. Ωστόσο, αντί η κυβέρνηση να αντιμετωπίσει τις ρίζες του προβλήματος, όπως η υποστελέχωση, η πολυνομία και το ασαφές θεσμικό πλαίσιο, επιλέγει να μεταφέρει την ευθύνη. Η παράδοση αυτού του κρίσιμου τομέα, που απαιτεί γνώση της τοπικής πραγματικότητας, εγγύτητα στον πολίτη και άμεση λογοδοσία, σε έναν ήδη επιβαρυμένο μηχανισμό όπως το Κτηματολόγιο, μετατρέπει ένα θέμα δημοκρατίας σε ένα τεχνοκρατικό πείραμα εξ αποστάσεως.

Τα στατιστικά στοιχεία είναι αποκαλυπτικά: μόλις το 56% των δήμων διαθέτει πολεοδομία, ενώ το 35% των υφιστάμενων Υπηρεσιών Δόμησης λειτουργεί με ελάχιστο προσωπικό, καλύπτοντας συχνά πολλαπλούς δήμους. Αυτή η κατάσταση έχει οδηγήσει σε εκρηκτικές καθυστερήσεις, διοικητική ανασφάλεια και αυξημένο κίνδυνο για πιέσεις και παράνομες πρακτικές. Η πολιτική του Υπουργείου Περιβάλλοντος, παρά τις αποφάσεις του ΣτΕ, διατηρεί ένα χαοτικό πλαίσιο που ευνοεί την αδιαφάνεια.

Η κυβέρνηση εστιάζει στο “ποιος υπογράφει” και αποφεύγει τα ουσιαστικά ερωτήματα: “με ποιους ανθρώπους, με ποια εργαλεία, με ποιες δικλείδες διαφάνειας;”. Το ίδιο το Κτηματολόγιο αντιμετωπίζει δικές του καθυστερήσεις και ελλείψεις προσωπικού, καθιστώντας την κυβερνητική επιλογή όχι μόνο πολιτικά προβληματική, αλλά και τεχνικά ατελέσφορη. Υπάρχει ο κίνδυνος η διαφθορά να μην εξαλειφθεί, αλλά απλώς να μεταφερθεί, διατηρώντας ανέπαφες τις αιτίες που τη γεννούν.

Επιπλέον, αναφορές περί πρόθεσης εκχώρησης του ελέγχου των πολεοδομικών αδειών σε ιδιωτικές εταιρείες εγείρουν σοβαρά συνταγματικά ζητήματα, καθώς ο έλεγχος του χωρικού σχεδιασμού είναι αποκλειστική ευθύνη του κράτους.

Η αντίδραση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι σφοδρή. Η ΚΕΔΕ έχει κηρύξει «κόκκινη γραμμή» και προσφεύγει στο ΣτΕ, καταγγέλλοντας την αυταρχική αφαίρεση αρμοδιοτήτων. Δήμαρχοι, μηχανικοί και τεχνικοί φορείς προειδοποιούν ότι η μεταρρύθμιση θα πολλαπλασιάσει τις καθυστερήσεις, θα αποξενώσει τον πολίτη και θα υπονομεύσει την τοπική δημοκρατία.

Για τη “Νέα Αριστερά”, η λύση δεν βρίσκεται στον συγκεντρωτισμό, αλλά σε μια βαθιά, δημοκρατική αναδιοργάνωση: επαρκής στελέχωση μέσω ΑΣΕΠ, σταθερό θεσμικό πλαίσιο, ηλεκτρονική ιχνηλασιμότητα, ουσιαστικός έλεγχος και διαφάνεια. Η εγγύτητα, η γνώση του τόπου και η λογοδοσία δεν εξυπηρετούνται από απομακρυσμένους οργανισμούς, αλλά από ισχυρές, διαφανείς και επαρκώς στελεχωμένες τοπικές πολεοδομίες. Η “Νέα Αριστερά” τάσσεται υπέρ μιας πραγματικής, δημοκρατικής μεταρρύθμισης και όχι ενός συγκεντρωτικού πειράματος.