Το Ελεγκτικό Συνέδριο αποκαλύπτει αδυναμίες στους Δήμους: Από τις συμβάσεις έως το Ταμείο Ανάκαμψης

Η Ετήσια Έκθεση Ευρημάτων, Πορισμάτων και Συστάσεων του Ελεγκτικού Συνεδρίου για το 2024, αν και δεν εστιάζει αποκλειστικά στα τεχνικά έργα των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), παρουσιάζει πληθώρα περιπτώσεων που αφορούν άμεσα τους Δήμους. Η έκθεση αναδεικνύει χρόνιες αδυναμίες και κρίσιμες αστοχίες στη δημοτική διοίκηση, όπως συνοψίζει το myota.gr.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που καταγράφεται αφορά Δήμο ο οποίος προχώρησε σε πλειοδοτική δημοπρασία για την εκμίσθωση δύο υπαίθριων χώρων στάθμευσης. Το Ελεγκτικό Συνέδριο έκρινε ότι η σύμβαση, την οποία ο Δήμος είχε χαρακτηρίσει ως μίσθωση, στην πραγματικότητα αποτελούσε δημόσια σύμβαση παραχώρησης υπηρεσιών. Η κατηγοριοποίηση αυτή ήταν εσφαλμένη, καθώς ο ανάδοχος παρείχε υπηρεσίες σε τρίτους, υπήρχαν ανώτατες χρεώσεις που ενέκρινε ο Δήμος, προβλεπόταν 24ωρη λειτουργία, απαιτείτο συγκεκριμένο ποσοστό μηνιαίων καρτών στάθμευσης και γινόταν χρήση συστήματος smart parking. Η λανθασμένη κατηγοριοποίηση της σύμβασης κατέστησε τη διαδικασία ανάθεσης μη νόμιμη, επιβεβαιώνοντας ένα κλασικό λάθος που επηρεάζει συχνά τους ΟΤΑ.

Στην έκθεση παρουσιάζεται επίσης η περίπτωση επιχείρησης Δήμου ή φορέα του, ο οποίος επικαλέστηκε το κατεπείγον για την ανάθεση έργου αποκατάστασης μετά από ακραία καιρικά φαινόμενα. Το Δικαστήριο επισήμανε ότι χρειάστηκαν τρεις μήνες για την ανάθεση των μελετών και δέκα μήνες συνολικά μέχρι την κατακυρωτική απόφαση. Με βάση αυτά, το Ελεγκτικό Συνέδριο έκρινε ότι το κατεπείγον «αποδυναμώθηκε» και δεν δικαιολογούσε τη διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση, καθώς υπήρχε άνετος χρόνος για κανονική διαδικασία. Αυτό το εύρημα είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς η επίκληση του κατεπείγοντος χρησιμοποιείται συχνά από τους Δήμους, μερικές φορές χωρίς επαρκή τεκμηρίωση.

Μια άλλη περίπτωση που αναφέρεται αφορά έργο αποκατάστασης παιδικού σταθμού, το οποίο εντάχθηκε ως έργο επείγουσας ανάγκης λόγω ζημιών από κακοκαιρία. Ωστόσο, το Ελεγκτικό Συνέδριο διαπίστωσε ότι το έργο περιλάμβανε πολύ ευρύτερες εργασίες από την αποκατάσταση, συμπεριλαμβανομένων παρεμβάσεων ενεργειακής αναβάθμισης, διαμόρφωσης περιβάλλοντος χώρου και πυροπροστασίας. Αυτές οι πρόσθετες εργασίες δεν συνδέονταν με τις ζημιές που αποτέλεσαν το αιτιολογικό της ανάθεσης. Η υπόθεση αυτή αναδεικνύει τον κίνδυνο διεύρυνσης αντικειμένων σε συμβάσεις που αρχικά δικαιολογούνται ως «κατεπείγουσες».

Στον τομέα του προσυμβατικού ελέγχου, η Έκθεση αποτυπώνει έναν κατάλογο παθογενειών που εμφανίζονται συστηματικά στις διαδικασίες των ΟΤΑ. Αυτές περιλαμβάνουν τη μη νόμιμη εξαίρεση μεικτών συμβάσεων, τη μη δημοσίευση ουσιωδών τροποποιήσεων διακήρυξης, την έλλειψη χρηματοδότησης, πλημμέλειες στον έλεγχο δικαιολογητικών, παράνομη απόρριψη χαμηλότερων προσφορών και εσφαλμένη επιλογή διαδικασίας ανάθεσης. Το Δικαστήριο επισημαίνει αυτές τις επαναλαμβανόμενες παθογένειες διαχρονικά, τονίζοντας την ανάγκη αναβάθμισης της εσωτερικής διοικητικής και τεχνικής ικανότητας των Δήμων.

Η Έκθεση καταγράφει για άλλη μια χρονιά σημαντικές διοικητικές αδυναμίες στην υποβολή οικονομικών λογαριασμών των ΟΤΑ. Παρατηρούνται συστηματικές καθυστερήσεις στην υποβολή απολογισμών και ισολογισμών, μη έγκαιρη έγκριση των οικονομικών καταστάσεων από τα δημοτικά συμβούλια, και ανεπαρκής παρακολούθηση της διαδικασίας από τον εσωτερικό έλεγχο, με αποτέλεσμα την επίδραση στην αξιοπιστία των δεδομένων και τη διαφάνεια. Το Ελεγκτικό Συνέδριο συνιστά την ένταξη της παρακολούθησης της έγκαιρης υποβολής λογαριασμών στα προγράμματα εσωτερικού ελέγχου.

Όσον αφορά τα έργα των Δήμων στο Ταμείο Ανάκαμψης, η Έκθεση επισημαίνει ότι πολλοί Δήμοι δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις ωρίμανσης των έργων. Διαπιστώνονται σημαντικές καθυστερήσεις στην εκπόνηση μελετών, εξωσυστημική παρακολούθηση της προόδου, τροποποιήσεις αποφάσεων ένταξης χωρίς τεκμηρίωση, και κινδύνους απώλειας χρηματοδότησης. Η έκθεση υπογραμμίζει την ανάγκη ενίσχυσης του διοικητικού δυναμικού των Δήμων και τήρησης των διαδικασιών του ΟΠΣ ΤΑ.

Συνοψίζοντας, η Ετήσια Έκθεση 2024 του Ελεγκτικού Συνεδρίου, παρά την μη αποκλειστική εστίασή της στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, καταγράφει συγκεκριμένα παραδείγματα και συστημικά ζητήματα που αφορούν άμεσα τους Δήμους. Ασ τοχίες στην επιλογή διαδικασιών ανάθεσης, αδυναμίες στον τεχνικό σχεδιασμό, καθυστερήσεις, λανθασμένες κατηγοριοποιήσεις συμβάσεων, γραφειοκρατικά εμπόδια, ελλείψεις στον εσωτερικό έλεγχο και περιορισμένη διοικητική ικανότητα αποτελούν σαφή προειδοποίηση για την ανάγκη αναβάθμισης των διαδικασιών, των δεξιοτήτων και της οργανωτικής δομής της Αυτοδιοίκησης, καλώντας τους Δήμους να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις για διαφάνεια, ταχύτητα, τεχνική επάρκεια και ουσιαστικό έλεγχο.