Αυστηρότερες κυρώσεις για παραβάσεις στον αιγιαλό και την παραλία: Τι προβλέπει ο νέος νόμος

Η Γενική Γραμματεία Δημόσιας Περιουσίας προχώρησε σε μία κρίσιμη ερμηνευτική παρέμβαση, αποσαφηνίζοντας την εφαρμογή των νέων διατάξεων του άρθρου 19 του ν. 5092/2024, οι οποίες αφορούν τις κυρώσεις για αυθαίρετες κατασκευές στον αιγιαλό και την παραλία, καθώς και για την παράνομη κατάληψη κοινόχρηστου χώρου χωρίς άδεια. Η εγκύκλιος παρέχει λεπτομερείς οδηγίες για το περιεχόμενο της αιτιολογίας που πρέπει να συνοδεύει τις διοικητικές πράξεις επιβολής προστίμων, καθώς και για τους χρονικούς περιορισμούς στην επιβολή των κυρώσεων.

Ο νόμος 5092/2024 εισήγαγε ένα νέο, πιο αυστηρό πλαίσιο για την προστασία του αιγιαλού και της παραλίας, το οποίο διακρίνει δύο βασικές κατηγορίες παραβάσεων:

* **Αυθαίρετη κατασκευή ή διαμόρφωση χωρίς άδεια:** Σε αυτή την περίπτωση, επιβάλλεται πρόστιμο και αποκλεισμός από μελλοντικές διαδικασίες παραχώρησης σε όσους ανεγείρουν ή διαμορφώσουν έργο στον αιγιαλό χωρίς την απαιτούμενη άδεια. Η παράβαση αυτή θεωρείται μονογενής, καθώς τελείται μόνο κατά τον χρόνο της ανέγερσης.
* **Παράνομη κατάληψη αιγιαλού και παραλίας:** Αυτή η παράβαση αφορά την άσκηση οικονομικής δραστηριότητας, όπως η τοποθέτηση ομπρελοκαθισμάτων, τραπεζοκαθισμάτων, κιόσκια κ.λπ., χωρίς την απαιτούμενη παραχώρηση. Η παράβαση αυτή χαρακτηρίζεται ως επαναλαμβανόμενη, καθώς μπορεί να τελείται κάθε φορά που επανατοποθετούνται κινητά στοιχεία. Το καθεστώς αυτό εφαρμόζεται αναλόγως και για όχθες, παρόχθιες ζώνες, λιμνοθάλασσες, λίμνες, πλεύσιμους ποταμούς και ζώνες λιμένος, σύμφωνα με το άρθρο 21 του ίδιου νόμου.

**Διαφορές μεταξύ αυθαίρετης κατασκευής και παράνομης κατάληψης**

Η εγκύκλιος τονίζει ότι, παρόλο που και οι δύο παραβάσεις περιορίζουν την κοινοχρησία, παρουσιάζουν διακριτές διαφορές:

* **Αυθαίρετη κατασκευή:** Ο χρόνος τέλεσης της παράβασης είναι ο χρόνος ολοκλήρωσης της παράνομης ανέγερσης. Δεν επιβάλλεται δεύτερη κύρωση απλώς επειδή η κατασκευή παραμένει στον χώρο, καθώς η διατήρησή της καλύπτεται από το πρόστιμο μη κατεδάφισης του άρθρου 125ΙΓ του ν. 4495/2017. Νέα κύρωση μπορεί να επιβληθεί μόνο εάν υπάρξει νέα επέμβαση που αυξάνει την έκταση του αυθαίρετου έργου.
* **Παράνομη κατάληψη:** Η παράβαση αυτή μπορεί να τελείται κατ’ εξακολούθηση. Η κύρωση μπορεί να αφορά επιχειρήσεις που εκμεταλλεύονται οικονομικά τον χώρο, ακόμα κι αν δεν φέρουν ευθύνη για την κατασκευή του αυθαιρέτου έργου.

**Τι πρέπει να περιλαμβάνει η αιτιολογία της πράξης επιβολής κυρώσεων**

Η έκθεση αυτοψίας, σύμφωνα με το άρθρο 17 του ν. 5092/2024, αποτελεί το κρίσιμο έγγραφο. Για να είναι νόμιμη η πράξη επιβολής προστίμου, αυτή πρέπει να περιλαμβάνει:

* **Για αυθαίρετη κατασκευή:** Ακριβή περιγραφή της κατασκευής/διαμόρφωσης και της έκτασης αιγιαλού που καταλαμβάνει, τον χρόνο ανέγερσης του αυθαιρέτου, τον προσδιορισμό του υπευθύνου (φυσικού ή νομικού προσώπου) με αναφορά στα αποδεικτικά μέσα (π.χ. προηγούμενοι έλεγχοι, μαρτυρίες, τεκμήριο από την οικονομική εκμετάλλευση), καθώς και παραπομπή σε έγγραφα, φωτογραφίες και άλλα στοιχεία που συνοδεύουν την αυτοψία.
* **Για παράνομη κατάληψη:** Διαπίστωση της κατάληψης με φωτογραφικό υλικό, ακριβής έκταση της καταληφθείσας ζώνης, και προσδιορισμός του οικονομικού φορέα που δραστηριοποιείται στον χώρο (π.χ. αποδείξεις, τιμοκατάλογοι, διαφημιστικό υλικό).

**Χρονικοί περιορισμοί στην επιβολή κυρώσεων**

Η εγκύκλιος αποσαφηνίζει τρεις κρίσιμους κανόνες:

1. **Απαγόρευση αναδρομικής εφαρμογής του άρθρου 19:** Δεν επιβάλλονται πρόστιμα για παραβάσεις που έλαβαν χώρα πριν από τις 4 Μαρτίου 2024, ημερομηνία έναρξης ισχύος του νόμου.
2. **Κατάργηση των άρθρων 27 και 29 του ν. 2971/2001:** Από τη στιγμή που τέθηκε σε ισχύ ο ν. 5092/2024, δεν μπορούν να επιβληθούν κυρώσεις βάσει των καταργημένων διατάξεων.
3. **Εξαίρεση για παραβάσεις του παλαιού άρθρου 29:** Εφόσον είχαν ήδη διαπιστωθεί πριν από την 4.3.2024, εξετάζονται ακόμη με βάση τη διαδικασία του παλαιού νόμου, σύμφωνα με το άρθρο 23 του ν. 5092/2024.

**Υπολογισμός προστίμου**

Για την αυθαίρετη κατασκευή, η έκταση που υπολογίζεται αφορά μόνο την επιφάνεια αιγιαλού/παραλίας που καταλαμβάνεται, και όχι το συνολικό δομημένο εμβαδόν. Η χρονική περίοδος για τον υπολογισμό του προστίμου ξεκινά από τον χρόνο της ανέγερσης έως την ημερομηνία διαπίστωσης.

Η εγκύκλιος του Γενικού Γραμματέα Δημόσιας Περιουσίας έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό ερμηνευτικό κενό στην εφαρμογή του νέου νόμου για τον αιγιαλό. Με σαφή οριοθέτηση των στοιχείων που πρέπει να περιέχουν οι πράξεις επιβολής κυρώσεων και με καθαρή διάκριση μεταξύ των διαφορετικών τύπων παραβάσεων, η διοικητική πρακτική των Κτηματικών Υπηρεσιών καθίσταται πλέον πιο ασφαλής, ενισχύοντας την αποτελεσματικότητα της προστασίας του αιγιαλού ως δημόσιου κοινόχρηστου αγαθού. Αποτελεί ένα κρίσιμο εργαλείο τόσο για τις υπηρεσίες όσο και για τους δήμους και τους οικονομικούς φορείς που δραστηριοποιούνται στις παράκτιες ζώνες.