Ο Νέος Κώδικας Δήμων & Περιφερειών: Αλλάζει ο ρόλος των αιρετών

Ο νέος Κώδικας Δήμων & Περιφερειών, στο Βιβλίο Β3, φέρνει σημαντικές αλλαγές στη “Καταστατική Θέση των Αιρετών”, ενοποιώντας και εκσυγχρονίζοντας ένα έως πρότινος κατακερματισμένο νομοθετικό πλαίσιο. Στόχος είναι η εναρμόνιση με τις σύγχρονες ανάγκες της Αυτοδιοίκησης, ο εξορθολογισμός των αρμοδιοτήτων και η ενίσχυση της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας.

**Η ιδιότητα του αιρετού: Αρχές και θεσμικό πλαίσιο**

Το Βιβλίο Β3 ορίζει σαφώς ότι οι αιρετοί, όπως δήμαρχοι, περιφερειάρχες, σύμβουλοι και πρόεδροι κοινοτήτων, εκπροσωπούν το σύνολο του δήμου ή της περιφέρειας και όχι μόνο την εκλογική τους περιφέρεια. Δεσμεύονται από την αρχή της διαφάνειας, έχουν υποχρέωση λογοδοσίας και οφείλουν να λειτουργούν εντός των ορίων της νομιμότητας και της χρηστής διοίκησης. Επίσης, υπόκεινται σε πειθαρχική ευθύνη για παραβάσεις καθήκοντος.

**Επαγγελματική προστασία και αποζημιώσεις**

Ο νέος Κώδικας ενισχύει την προστασία των εργαζομένων αιρετών, κατοχυρώνοντας το δικαίωμα άδειας για συμμετοχή σε συνεδριάσεις, καθώς και ειδική άδεια για άσκηση καθηκόντων δημάρχου, αντιδημάρχου ή προέδρου Δ.Σ. Παρέχεται προστασία από απόλυση ή δυσμενή μεταβολή των όρων εργασίας εξαιτίας της ιδιότητάς τους.

Όσον αφορά την αποζημίωση, προβλέπεται αντιμισθία για δημάρχους, αντιδημάρχους, περιφερειάρχες και αντιπεριφερειάρχες, ενώ για τους δημοτικούς και περιφερειακούς συμβούλους ορίζεται αποζημίωση ανά συνεδρίαση. Καινοτομία αποτελεί η ειδική αποζημίωση για τη συμμετοχή στην υποχρεωτική συνεδρίαση λογοδοσίας, η οποία πραγματοποιείται κάθε τέσσερις μήνες. Η αντιμισθία, σημειώνεται, δεν αποτελεί μισθό, αλλά αποζημίωση για την άσκηση καθηκόντων.

**Ασυμβίβαστα, κωλύματα και κυρώσεις**

Το αυστηρό πλαίσιο των ασυμβίβαστων επαναβεβαιώνεται. Οι αιρετοί απαγορεύεται να αναλαμβάνουν έργα ή προμήθειες του δήμου ή της περιφέρειας, να συμμετέχουν σε εταιρείες που συναλλάσσονται με αυτούς, και υπάρχουν περιορισμοί σε θέσεις που δημιουργούν σύγκρουση συμφερόντων. Οι παραβάσεις επισύρουν κυρώσεις όπως έκπτωση, πειθαρχικός έλεγχος και ακύρωση πράξεων.

**Ενισχυμένη διοικητική υποστήριξη και δικαιώματα παρατάξεων**

Ο ρόλος της διοίκησης ως υποστηρικτικού μηχανισμού ενισχύεται, με τη χορήγηση υπηρεσιακών ηλεκτρονικών διευθύνσεων σε όλους τους αιρετούς, τη δημοσίευση των e-mails στην ιστοσελίδα για διαφάνεια, και την παραχώρηση εξοπλισμένων χώρων γραφείου στις παρατάξεις.

Σημαντικές αλλαγές αφορούν και τα δικαιώματα των παρατάξεων. Αυτές αποκτούν δικαίωμα χώρου και τεχνικής υποστήριξης. Ανεξαρτητοποιημένοι σύμβουλοι μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να δημιουργήσουν νέα παράταξη μειοψηφίας, η οποία, ακόμη και αν αριθμητικά υπερβεί την πλειοψηφία, δεν μπορεί ποτέ να καταστεί παράταξη πλειοψηφίας. Η νέα παράταξη συμμετέχει στο Προεδρείο και στις επιτροπές υπό όρους, γεγονός που σηματοδοτεί δομικές αλλαγές στις δημοτικές και περιφερειακές ισορροπίες.

**Υποχρέωση λογοδοσίας: Θεμελιώδης αλλαγή**

Ο Κώδικας επιβάλλει ειδική συνεδρίαση λογοδοσίας κάθε τέσσερις μήνες για τον Δήμαρχο/Περιφερειάρχη, καθώς και ειδική ετήσια δημόσια συνεδρίαση. Υποχρεωτική είναι η συζήτηση θεμάτων που καταθέτουν παρατάξεις, ενισχύοντας την πολιτική ευθύνη των αιρετών και τη δημοκρατική λειτουργία των οργάνων.

**Δεοντολογία, πειθαρχική ευθύνη και κυρώσεις**

Ο αιρετός υπόκειται σε πειθαρχική διαδικασία, έκπτωση σε περιπτώσεις βαριάς παράβασης ή δόλου, προσωρινή παύση και ποινικές κυρώσεις. Το νέο πειθαρχικό πλαίσιο συνδέεται άμεσα με το Πληροφοριακό Σύστημα Ελέγχου Νομιμότητας, εξασφαλίζοντας ψηφιακή ιχνηλασιμότητα.

**Προστασία προσωπικών δεδομένων και διαφάνεια**

Ο Κώδικας συγχρονίζει τις υποχρεώσεις των αιρετών με τον GDPR (ν. 4624/2019) και τον νόμο για την Ψηφιακή Διακυβέρνηση (ν. 4727/2020), επιβάλλοντας την ανάρτηση όλων των αποφάσεων σε ανοικτά δεδομένα.